‘Als hoofdstedelijke culturele instelling zijn we een ongewenst kind’, zei directeur Dirk Snauwaert van Wiels bij de opening van het centrum voor hedendaagse kunst in Vorst. Nog geen drie jaar later ligt het bastaardkind op de afdeling palliatieve zorg. Federaal minister Laurette Onkelinx (PS) en de minister-president van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Charles Picqué (PS), beroepen zich op de inspectie Financiën om een subsidie van 2.725.000 euro in te houden.
De inspectie van Financiën concludeerde in 2008 dat de vzw Wiels bij zijn oprichting de procedure voor de gunning van publieke werken niet heeft gevolgd. Er was sprake van belangen-vermenging in de persoon van Sophie Le Clercq, bestuurder van de bekende aannemersgroep CIT-Blaton. Het negatieve verslag bleef bij de bevoegde minister Laurette Onkelinx in de lade liggen, tot ze er zich een drietal maanden geleden op beriep om een beloofde subsidie van ruim 2,7 miljoen euro niet uit te betalen aan de vzw Wiels.
Hoewel het bestuur van de vzw Wiels de beschuldigingen van belangenvermenging met klem tegenspreekt, heeft het de schijn tegen. Al voor de opening van het kunstcentrum in mei 2007 werd Wiels hier en daar een ‘vastgoedproject’ genoemd. Dat kwam zo.
In overleg met de vzw Wiels, die onder impuls van de Brusselse arts en kunstliefhebber Herman Daled was opgericht, had de toenmalige Brusselse staatssecretaris voor Monumenten en Landschappen Willem Draps (MR) in 2002 de vroegere brouwerij Wielemans-Ceuppens te Vorst onteigend. Een deel van de bedrijfsterreinen werd verkocht aan projectontwikkelaar JCX-Immo et Gestion, die er kantoorruimte wilde realiseren. Het bedrijf nam tegelijk een deel van de renovatie van het modernistische brouwerijgebouw van architect Adrien Blomme voor zijn rekening. Daarin zou ook Wiels onderdak krijgen. De leiding van de firma JCX-Immo is in handen van Sophie Le Clercq, die later ook een plaatsje kreeg in de raad van bestuur van de vzw Wiels.
Bevorderlijk voor een transparant imago was dat niet. Toch had de vzw Wiels ondertussen een Europese subsidie binnengehaald van meer dan 1 miljoen euro voor de renovatie. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest leverde 6,8 miljoen euro subsidies voor de renovatie van het beschermde monument en was bereid het gebouw in erfpacht te geven aan de vzw. Ook de gemeente Vorst deed een duit in het zakje om de vroegere stadskanker te saneren. Uiteindelijk bleek nog een kleine drie miljoen euro nodig te zijn om de renovatie te betalen. Bij de opening in mei 2007 kwam de verlossende toezegging: de federale regering zou, in het kader van de samenwerking met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest omtrent de uitstraling van Brussel en de verbetering van de infrastructuur (Beliris), in haar portemonnee tasten. De uitbetaling zou in twee schijven gebeuren: 1,42 miljoen euro in 2008 en de resterende 1,3 miljoen euro in 2009.
Het was de krant Le Soir die op 11 december 2009 met het nieuws uitpakte dat federaal minister Laurette Onkelinx, bevoegd voor Beliris, vanwege een negatief advies van Financiën de subsidie niet wilde uitbetalen. Later schoof het kabinet-Onkelinx de hete brij door naar het Brussels Gewest, dat eigenaar is van het gebouw. Maar op 14 januari antwoordde minister-president Picqué in de commissie Financiën van het Brusselse parlement dat hij niets kon doen voor Wiels en dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest niet betrokken is bij de patstelling tussen Wiels en de federale regering.
Het bestuur van de vzw Wiels vernam de uitbetalingsproblemen naar eigen zeggen via de media. In De Standaard haalde ondervoorzitter Pierre Iserbyt een Europese audit over dezelfde kwestie aan, ‘een grondig dossier van 25 pagina’s’, die tot de conclusie komt dat er geen belangenvermenging is.
‘Er wordt gezegd dat mevrouw Le Clercq officiële stukken ondertekend heeft’, zei Iserbyt. ‘Ik heb ze gezocht en ze zijn er niet. Tijdens de uitbesteding van de tweede bouwfase maakte ze deel uit van de raad van bestuur van Wiels. Dat klopt, maar ze heeft aan die zitting niet deelgenomen. Ze heeft zich onthouden.’ De vzw Wiels begrijpt niet dat er geen nieuw onderzoek en nieuw advies is gevraagd aan de inspectie Financiën en men de zaak heeft laat verrotten.
Politiek kluwen
Er is ook een andere kant aan het verhaal. Wiels is vandaag als centrum voor hedendaagse kunst ontegensprekelijk een verrijking voor Brussel en België. Directeur Dirk Snauwaert zet met de toegekende werkingsmiddelen exposities en projecten op van internationale allure. Bovendien is het centrum goed verankerd in de buurt en bereikt het een ruim publiek. Bij Wiels leeft dan ook de indruk dat hun ‘burgerproject’ in een onverkwikkelijk politiek kluwen verstrikt is geraakt. Alsof minister Onkelinx, nu de MR in het Brussels Gewest in de oppositie is gedrongen, in het negatieve advies van Finan-ciën de spreekwoordelijke stok heeft gevonden om de hond te slaan.
De waarheid is dat het Belirisgeld voor Wiels in 2007 al hard bevochten werd. Pas na zware discussies tussen de vier Brusselse en vier federale ministers die over de Belirisfondsen beslissen, kregen de toenmalige Brusselse minister Pascal Smet (SP.A) en Evelyne Huytebroeck (Ecolo) hun zin. Bij de PS hebben ze die beslissing nooit goed verteerd.
Eigenlijk heeft de PS, ondanks de zware investeringen van het Brussels Gewest, nooit veel opgehad met Wiels. Hedendaagse kunst is niet meteen iets waar de socialistische achterban van wakker ligt. Bovendien is Wiels een ‘burgerproject’ waar de partij geen vat op krijgt. En hoewel Wiels een cocommunautair karakter heeft, ziet de partij met lede ogen aan hoe Vlaming Dirk Snauwaert met succes het artistieke beleid uitzet. Voeg daar een incident aan toe op de tweedaagse opening in 2007 – over wanneer een paar PS-kopstukken een speech zouden houden – en het is duidelijk dat Wiels bij de PS geen warme gevoelens oproept.
In mei 2008 was de PS wel enthousiast over de aanwending van Belirisgelden (2,8 miljoen euro) voor de renovatie van Pathé Palace, voorheen Kladaradatsch!. Maar aangezien fondsen van Beliris nooit naar één gemeenschap mogen gaan, was de voorwaarde dat de Franse Gemeenschap, als eigenaar, het pand zou overdragen aan Brussel. Dat ging uiteindelijk niet door en het art-nouveaugebouw van architect Paul Hamesse bleef eigendom van de Franse Gemeenschap. De renovatie van het complex aan de Anspachlaan, dat de vzw Le Palace en de gebroeders Dardenne willen omvormen tot een Arthouse, zal trouwens eind 2010 beginnen. De vrees dat men de voor Wiels bestemde gelden voor een ander project heeft gereserveerd, is wellicht ongegrond. Het zijn veeleer de negatieve gevoelens in PS-kringen voor Wiels die het immobilisme veroorzaken.
Verhuizing
Vraag is hoe lang die patstelling nog kan blijven duren. Moet Wiels, dat wel nog over werkingsmiddelen beschikt, straks het prachtige pand verlaten?
Directeur Snauwaert zei op 15 januari dat als de verhuizing onontkoombaar wordt, het leegstaande Dexia Art Center in de Schildknaapstraat in het centrum van Brussel een optie is. Vandaag geeft hij toe dat sommige uitspraken van de afgelopen weken als boutade bedoeld waren: ‘Nee, het Dexia Art Center is geen optie. Freddy Thielemans (PS), de burgemeester van Brussel, wil er trouwens het Maurice Bé-jart Huis onderbrengen. En ook het Museum van Schone Kunsten aast op die locatie. Ik wilde alleen maar verwijzen naar nog een leegstaande locatie voor beeldende kunst in Brussel. Als wij weg moeten uit het Wielemansgebouw heeft Brussel twee leegstaande kunstcentra. Geen enkele regio in de wereld kan zich dat permitteren!’
Stilaan moet de PS zich ook realiseren dat Wiels laten stinken negatief is voor haar imago. De partij wil bij de komende federale verkiezingen ex-minister Marie Arena, die twee jaar geleden nog in Binche woonde, in Vorst lanceren. En voor de premierambities van Onkelinx betekent een slechte afloop van dit dossier ook geen pluspunt. Het komt er nu op aan een uitweg uit de crisis te vinden die geen gezichtsverlies oplevert, bijvoorbeeld door het dossier opnieuw te laten onderzoeken door de inspectie van Financiën. Ondertussen groeit de internetpetitie helpwiels. org aan: vorige week waren er meer dan 6600 ondertekenaars.
DOOR ERIC BRACKE
