Afgelopen weekend hield de Tea Party Movement, een rechtse protestbeweging, haar eerste nationale conventie. Het Republikeinse boegbeeld Sarah Palin verzorgde de afsluitende speech: ‘Deze beweging is de toekomst van de politiek in Amerika.’

Elke spontane volksbeweging heeft haar eigen Paul Revere, de onbaatzuchtige zilversmid die in 1775 na een woeste, nachtelijke rit te paard de revolutionaire voormannen John Adams en John Hancock waarschuwde voor de komst van het Britse leger. Voor de Tea Party Movement is dat Rick Santelli. Deze tv-persoonlijkheid alarmeerde het Amerikaanse volk medio februari 2009 op het businesskanaal CNBC voor het nieuwe plan van de regering-Obama om in problemen geraakte huiseigenaren te helpen met het afbetalen van hun hypotheek – ‘hypotheken van losers’, noemde hij die. ‘President Obama, luistert u?’ brulde Santelli, waarna hij aankondigde dat hij in Chicago een Tea Party zou organiseren. Zoals elke goede Amerikaanse patriot weet, is de Tea Party een referentie aan The Boston Tea Party uit 1773, toen Amerikaanse kolonisten protesteerden tegen door de Engelse koning opgelegde belastingen door drie scheepsladingen thee in de rivier te kieperen.

Het was, zoals Santelli later zou erkennen, een schot vanuit de heup geweest, een spontane opwelling. Maar nog geen vier uur later was de website OfficialChicagoTeaParty.com online. Een paar weken later hadden, verspreid over het hele land, de eerste Tea Partyprotesten plaatsgevonden.

Ook de moderne revolutionairen protesteren tegen belastingen, of beter: tegen toekomstige belastingverhogingen – ‘TEA’ staat voor Taxed Enough Already. De leden van de Tea Pary zijn boos. Over de miljardensteun aan de banken en de bonussen die deze vervolgens doodleuk uitbetaalden. Over president Barack Obama’s economische stimuleringsplan. En over de Democratische plannen voor de hervorming van de gezondheidszorg. Want wie moet dat allemaal gaan betalen? Precies: de gewone man, middels extra belasting.

Tegen de lente van 2009 begon de populaire Fox Newspresentator Glenn Beck zich met de beweging te bemoeien. Mede dankzij diens niet aflatende promotie vonden de inmiddels beruchte anti-overheidprotesten van 12 september plaats. Op die dag marcheerden honderdduizenden demonstranten door de straten van Wash-ington DC, waarbij Obama erg uiteenlopende predicaten kreeg, waaronder racist, fascist, moslim, socialist, marxist, dief en leugenaar.

Iedereen houdt van Sarah

In de balzaal van het Gaylord Hotel in Nashville, in de zuidelijke staat Tennessee, verzamelen 600 aanhangers zich voor een meet-and-greet. Het is de eerste dag van de National Tea Party Convention en de activisten, afkomstig uit alle uithoe-ken van het land, snuffelen elkaar onwennig af. Sommigen hebben weleens op een afstand met elkaar contact gehad, maar de meeste mensen zien elkaar voor het eerst.

Op het oog is dit een uiterst homogeen gezelschap. Nagenoeg iedereen is blank – als er tien kleurlingen rondlopen, is het veel. En bijna iedereen is boven de 40, vaak de 60 ruim gepasseerd. Vrouwen zijn licht in de meerderheid. Kortom, ongeveer dezelfde demografische samenstelling als de demonstranten van 12 september. Maar zo baldadig als de beweging die dag aan de wereld verscheen, zo keurig en ingehouden gaat het er nu toe.

Veel van de conventiedeelnemers waren er destijds bij in Washington en zijn nog steeds boos over de manier waarop de media toen over de demonstratie berichtten. ‘Ik liep samen met mijn zus mee’, zegt Nancy Thompson uit Ohio, met haar 28 jaar een jonkie op deze conventie. ‘We hebben geprotesteerd tegen bankbonussen, tegen universele gezondheidszorg, en weet ik niet wat nog meer. Toen ik thuiskwam, werd ik op tv door oud-president Jimmy Carter een racist genoemd. Kijk, sommige mensen hebben misschien extreme dingen geroepen, maar die mensen zijn niet representatief voor de beweging. De Tea Party gaat over fiscale verantwoordelijkheid, transparantie en de grondwet.’

Thompson is voor het eerst actief in de politiek en vraagt zich af waar ze de tijd vandaan zal halen. ‘Ik heb een drukke baan als rekruteerder voor farmaceutische bedrijven en ik heb een kind. Daarnaast zijn mijn man en ik pleegouders van drie tieners uit de South Side van Chicago. Die vergen veel aandacht.’ Ze haalt haar inspiratie bij Sarah Palin, zegt ze, de Republikeinse kandidate voor het vicepresidentschap in 2008. ‘Als Sarah het kan met vijf kinderen, van wie één gehandicapt, dan kan ik het ook.’

Even verderop zoeken Jeff, een softwareontwikkelaar uit Texas, en Roger, eigenaar van een bedrijf dat charterboten in de Cariben exploiteert, naar raakvlakken. Dat wil niet meteen vlotten, zeker niet wanneer Roger vertelt dat hij in 2008 voor Hillary Clinton had willen stemmen – Jeff kan haar niet luchten. Opnieuw blijkt Sarah Palin, hun beider heldin, uitkomst te bieden. ‘Ik drink op president Palin,’ zegt Jeff, ‘proost!’

De leden blijken voor het merendeel middenklassers, dikwijls gepensioneerd, die nooit eerder actief waren in de politiek en gemotiveerd worden door oprechte zorgen over het land waarvan ze zo houden. Er wordt bijna geen zin uitgesproken waarin de woorden vrijheid, grondwet of fiscale verantwoordelijkheid niet voorkomen. Een enkeling doet dit in het kostuum van een soldaat uit de Amerikaanse revolutie. Zoals William Temple uit Georgia, die in zijn woonplaats Brunswick een Tea Partygroep leidt. Met luide toneelstem citeert hij te pas en te onpas de Amerikaanse grondwet. Na een dag krijgen zelfs de tv-ploegen, altijd op zoek naar sappige beelden, genoeg van hem.

Civiele geletterdheid

De sprekers op de conventie blijken in hun uitspraken vaak extremer dan de deelnemers, hoewel die voor elke gedurfde uitspraak wel steeds een staande ovatie over hebben. Tom Tancredo, die in 2008 nog als anti-immigratiestrijder kandidaat was voor het presidentschap, opent de conventie met een aanklacht tegen het multi-culturalisme van Obama, die volgens hem gekozen is door mensen die het woord ‘ vote‘ nog niet eens kunnen spellen. In diezelfde speech stelt hij voor om kiezers aan een ‘civiele geletterdheid’-test te onderwerpen, een middel dat ten tijde van de rassensegregatie werd gebruikt om zwarten uit het stemhok te weren.

Joseph Farah, oprichter en hoofdredacteur van de uiterst rechtse nieuwswebsite WorldNetDaily, noemt zichzelf ‘geobsedeerd door de grondwet’. Hij blijkt ook geobsedeerd door de legitimiteit van het presidentschap van Obama: ‘Zelfs de geboorte van Jezus van Nazareth was beter gedocumenteerd.’ Farah houdt zijn gehoor voor dat ‘conservatieve, echte Amerikanen zich al twintig jaar als kikkers in kokend water bevinden’. De enige manier om daaruit te raken, is culturele oorlogvoering. ‘We moeten de culturele instellingen heroveren – de scholen, de universiteiten, de media en de kerken. Zijn jullie daartoe bereid?’

Wie dergelijke toespraken een paar dagen achtereen aanhoort, realiseert zich dat de aanhang in een geheel eigen realiteit leeft. Het is een wereld waarin communisme een reëel gevaar is, in tegenstelling tot klimaatverandering – dat geringschattend de green scare wordt genoemd. Waarin de aan Ivy League-universiteiten opgeleide elite bezit heeft genomen van Wall Street, Washington en de media. Waarin Fox News fair en evenwichtig is. En waarin Sarah Palin eloquent en ‘echt’ is, en Barack Obama een huichelaar die zonder teleprompter niet uit zijn woorden komt.

Op de voorlaatste avond wordt de documentaire Generation Zero uitgezonden. Stap voor stap wordt uitgelegd hoe Amerika sinds de jaren zestig te prooi is gevallen aan een cultuur van narcisme, die uiteindelijk zou leiden tot de financiële crisis van nu. Beelden van gelukkige Amerikaanse gezinnen in de buitenwijken vloeien over in die van halfnaakte lsd-trippers in Woodstock en president Bill Clinton die zijn stagiaire Monica Lewinsky omarmt. Hier en daar stroomt een traan, klinkt een snik. Een vrouw slaat een arm om de schouders van haar man. Zo vinden de 600 sympathisanten troost in gedeelde smart over het verlies van het verleden en angst voor de toekomst.

Lokaal activisme

De Tea Party begon zich voor het eerst met lokale verkiezingen te bemoeien in november, in het 23e district van de staat New York. Dit van oudsher conservatieve district had tijdens de laatste presidentsverkiezingen voor Obama gestemd. Reden voor het lokale Republikeinse partijbestuur om een gematigde kandidaat aan te wijzen, Dede Scozzafava. Het leek een verstandige keuze. Volgens de eerste peilingen zou Scozzafava de verkiezing op haar sloffen winnen – met ruime voorsprong op de Democraat Bill Owens en Doug Hoffman, kandidaat van de zeer rechtse Conservative Party. Totdat de Tea Party zich begon te roeren. Scozzafava bleek voor abortusrechten en het homohuwelijk, en niet noodzakelijkerwijs voor belastingverlagingen. Kortom, Scozzafava was ‘geen echte conservatief’. Leden van de Tea Party gingen van deur tot deur om de kandidatuur van de conservatievere Hofman te bepleiten. Drie weken later trok Scozzafava zich terug.

Het betekende de eerste overwinning voor de Tea Party, maar wel een met ongewenste gevolgen, want de Democraat won vervolgens de verkiezing. De activisten leerden echter snel, zoals twee weken geleden bleek in Massachussetts, waar de Republikein Scott Brown dankzij de inzet van de lokale Tea Party de senaatszetel van wijlen Edward Kennedy overnam. Brown steunt abortus- en homorechten, maar is fiscaal conservatief. Dat was nog altijd beter dan de Democraat in kwestie, redeneerde de Tea Party, en Browns winst betekende ook dat de Democraten hun zogeheten ‘supermeerderheid’ in de Senaat kwijt zijn. Met als gevolg dat de zo door de Tea Party gevreesde hervorming van de gezondheidszorg geparkeerd is.

Zo ontdekte de beweging dat ze middels lokaal activisme een grote rol kan spelen op nationaal niveau. Tegelijkertijd is men zich bewust van het eigen amateurisme. De Tea Party Movement is een echte grassroots-beweging – van onderaf opererend, drijvend op de inzet van betrokken burgers. Een van de doelen van de conventie is om het politieke spel beter in de vingers te krijgen.

Met bijna aandoenlijke gedrevenheid storten de deelnemers zich op werkgroepen als ‘ How to involve the youth in the Conservative Moment‘ en ‘ Collaboration in the Cloud-Applied Technology in the TEA Party Movement‘. Die laatste werkgroep, verzorgd door Mark Skoda, leider van de Tea Party in Tennessee en tevens conventiewoordvoerder, verloopt teleurstellend. De meeste tijd gaat op aan instructies voor zoeken met Google en het sturen van groep-e-mails.

Als opmaat naar de afsluitende toespraak van hoofdspreker Sarah Palin voert men de discussie: ‘Hoe moet het nu verder met de Tea Partybeweging?’ Als er al iets definitiefs uit de discussie komt, dan is het dat de Tea Party Movement zich ver moet houden van sociale kwesties als homorechten, religie of abortus. Daar zijn andere groepen voor. De beweging is het effectiefst als ze zich beperkt tot het strijden voor fiscale verantwoordelijkheid, de grondwet en transparantie in Washington. ‘Wie niet doet wat het volk wil, stemmen we weg’, roept een man dreigend. Democraten én Republikeinen, wees gewaarschuwd.

Ook lijkt men het erover eens dat het geen zin heeft om naar de stichting van een derde partij te streven. Dat de beweging geen specifieke leider heeft, is juist positief. ‘De Amerikaanse Revolutie had toch ook geen leider?’

Laat ons bidden

Aan tafel strijden twee mannen van gepensioneerde leeftijd om de aandacht van hun disgenoten. De ene wil graag voorgaan in het gebed, de ander heeft enkele citaten opgeduikeld van James Madison, een van de stichters van de Amerikaanse Republiek, die hij met de tafel wil delen. Aan die ietwat infantiele strijd om aandacht komt een abrupt einde wanneer Sarah Palin de zaal inloopt om een vorkje mee te prikken voordat ze de zaal toespreekt. ‘Typisch Sarah’, stelt Mandy uit New Orleans verheugd vast. ‘Ik was bij haar boeksigneersessie en toen sprak ze ook gewoon met de mensen.’

Nadat iedereen uit volle borst, met de hand op het hart, het volkslied heeft gezongen (niet voor het eerst dit weekend) en de zaal samen om kracht heeft gebeden (ook niet voor het eerst), bestijgt Palin onder luid gejoel het podium. Meteen wordt weer duidelijk hoe getalenteerd de politicus Palin is, wat haar tekortkomingen ook mogen zijn. Palin geeft de Tea Party precies wat ze wil horen: ‘Amerika is rijp voor een volgende revolutie’, zegt ze bijvoorbeeld, waarmee ze de eerste uit een reeks staande ovaties verdient. Ook laat ze niet na te benadrukken hoe belangrijk het tiende artikel van de Amerikaanse grondwet is, waarin de beperkte rol van de overheid wordt omschreven. Het tot 3800 miljard dollar gestegen overheidstekort noemt ze ‘generationele diefstal’.

Ze besluit haar optreden op hoge noot, zoals het een Amerikaanse populist betaamt: ‘Ik zal leven, ik zal sterven voor het Amerikaanse volk. Deze partij die we Tea Party noemen, deze beweging, is de toekomst van de politiek in Amerika.’

De supporters danken Palin met het ondubbelzinnige verzoek of ze zich in 2012 kandidaat wil stellen voor het presidentschap: ‘Run Sarah Run!’

DOOR MARS VAN GRUNSVEN