Wie zijn positie in het Europese politieke landschap wil kennen, komt dat in enkele minuten tijd te weten. Via de EU Profiler, een Europese stemwijzer op de website van Knack.
‘Eigenlijk zijn er alleen nationale verkiezingen. Het zou mooi zijn als we er echt Europese van konden maken.’ Die droom van Peter Mair, politicoloog aan het prestigieuze European University Institute (EUI) in Firenze, was de start van een uniek initiatief.
Samen met het EUI en het Zwitserse Politools ontwikkelde de Nederlandse onderneming Kieskompas een website waarop de miljoenen kiezers die in de eerste week van juni een stem uitbrengen voor het Europees Parlement, hun standpunten kunnen toetsen aan die van meer dan driehonderd partijen uit heel de Europese Unie, plus Kroatië, Zwitserland en Turkije.
Sociaaleconomisch links of rechts? Voor of tegen Europese eenwording? Wie dertig stellingen over verschillende beleidsdomeinen beantwoordt, ziet zijn opinie uitgezet tegen die van de partijen, op een assenstelsel met deze twee dimensies. Ook het belang dat kiezers aan thema’s hechten en de kans dat ze op een bepaalde partij zouden stemmen, kunnen ze aangeven. Dat wordt dan mee verwerkt en nuanceert het eindresultaat.
Anderhalf jaar lang bouwden meer dan honderdvijftig wetenschappers aan deze stemtest. Ze bezorgden de stellingen – achtentwintig dezelfde voor heel Europa en twee landspecifieke – aan de partijen, en vroegen hen die te scoren op een vijfpuntenschaal (helemaal mee eens, mee eens, neutraal, niet mee eens, helemaal niet mee eens). Vervolgens vergeleken ze de antwoorden met de partijprogramma’s, en pasten ze die aan als er discrepanties waren.
‘Meestal betrof het kleine nuances’, zegt de initiatiefnemer van Kieskompas André Krouwel, tevens politicoloog aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ‘Eén geval was echter stuitend. Omdat dit aansluit bij wat de meeste mensen vinden had de Nederlandse SP gezegd dat ze volstrekt tegen Turkse toetreding is, terwijl in haar programma staat dat ze “er niet voor is de komende vijf jaar, tenzij Turkije aan de criteria voldoet”. Dat is natuurlijk heel wat anders.’
Of ook Vlaamse partijen zulke strategische ‘vergissingen’ hebben gemaakt? Nee, zegt professor Steven Van Hecke van de Universiteit Antwerpen, die samen met onderzoeker Kris Van Berendoncks de partijprogramma’s codeerde. ‘Er is veel gediscussieerd, maar partijen die het tegendeel beweerden van wat ze zelf op papier hebben gezet, zijn we niet tegengekomen.’
Naast stellingen over de Europese integratie en aangelegenheden waarvoor de Unie veel beslissingsmacht heeft, milieu en economie bijvoorbeeld, zijn er ook die de wenkbrauwen doen fronsen. Want ethische kwesties zoals het homohuwelijk en euthanasie, horen die wel thuis in een Europese stemtest?
‘Eigenlijk niet’, beaamt Van Hecke. ‘De EU kan daarover niet beslissen. In dat opzicht is de test niet representatief, maar dat beweren we ook niet. De stellingen zijn geselecteerd om partijen maximaal van elkaar te kunnen onderscheiden. Ze moeten controverse oproepen. Anders liggen alle partijen op een zakdoek bij elkaar.’
Dat negeren van de bevoegdheidsverdeling tussen de EU en de lidstaten zaait enige verwarring, maar initiatiefnemer André Krouwel koestert weinig illusies: ‘Europese verkiezingen gaan niet over Europa.’
Hij betreurt dat, net als Steven Van Hecke en Kaat Smets (EUI), die het Vlaamse hoofdstuk van de EU Profiler coör- dineerde.
‘Politici zouden moeten debatteren over de geografische grenzen van Europa, over de soevereiniteitsoverdracht en de vraag of we naar een federale EU moeten evolueren of niet’, vindt Krouwel. ‘Maar dat durven ze niet. Europese verkiezingen gaan over nationale issues. Omdat politici weten dat Europa niet populair is. En omdat een debat over de toekomst van Europa in parlementaire fracties enorme ruzie zou ontketenen. In de Europese Volkspartij (EVP) bijvoorbeeld, nog meer dan er nu al is.’
De EU Profiler geeft de Europese verkiezingen alvast een Europese dimensie. Nu de campagne nog.
U VINDT DE STEMWIJZER OP: http://www.knack.be/nieuws/verkiezin- gen/eu-profiler
Jan Jagers
