Hoe is het nog met Muammar Khaddafi en met zijn land gesteld? De Nederlandse journalist Gerbert van der Aa reisde door Libië en schreef er een boek over.

Jef De Batist, Barry Diependaele en vier andere Vlaamse renners zouden begin maart de Ronde van Libië rijden, maar ze mochten het land niet in. Ze waren ongewilde slachtoffers van een ruzie tussen de Grote Libische Leider Muammar Khaddafi en Zwitserland. In 2008 kreeg een van zijn nogal patserige zoons, Hannibal, het in Zürich aan de stok met de Zwitserse politie. De rel liep zodanig uit de hand, met wederzijdse uit-wijzingen en grote woorden, dat Khaddafi Bern na een volksraadpleging over de bouw van minaretten zelfs de Heilige Oorlog verklaarde. ‘Als Libië aan Zwitserland grensde, waren we onmiddellijk binnengevallen.’ Hij deed – toch voor even – de hele Schengenzone in de ban, en aangezien Zwitserland daar ook deel van uitmaakt, kwamen de Belgische coureurs niet verder dan de grens.

‘Khaddafi laat graag voelen wie de sterkste is’, zegt Gerbert van der Aa, een Nederlandse historicus en journalist die de voorbije jaren alles samen vier maanden door het land reisde. ‘Hij is zeer ingenomen met zichzelf en blijft graag uren aan het woord. Denk aan zijn veel te lange en uitdagende toespraak voor de Verenigde Naties in september 2009. Hij ging eindeloos door over discriminatie en verscheurde vervolgens het handvest van de VN. Daar ging alle goodwill waaraan jarenlang moeizaam was gewerkt. Khaddafi denkt dat het zijn plicht is hardop te zeggen wat anderen denken.’

Hij is toch nauwelijks meer dan een dictator?

Gerbert van der Aa: Hij heeft altijd erg handig gemanoeuvreerd, stelselmatig tegenstanders uit de weg geruimd of op een zijspoor gezet. Er is oppositie, maar die is niet georganiseerd. Hij was ook zo verstandig om het volk te laten delen in de rijkdom uit de olie- en gaswinning. De lonen in Libië zijn redelijk hoog. Het onderwijs staat op hoog niveau – ook voor meisjes. Rijke Libiërs verdringen elkaar graag en vaak in Londen, Parijs of München. Dochter Aisha Khaddafi dweilt in Londen de winkelstraten rond Oxford Street af en steekt vervolgens in Hyde Park de loftrompet voor de een of andere vrijheidsstrijd. Haar pa staat ook graag op de barricade. Al kan hij zich in een gril ook snel afwenden van wat hij tevoren aanbad. Plotseling gaf hij de brui aan het panarabisme, aan de Palestijnse staat, en wierp hij zich op tot grote roerganger van zwart Afrika.

Hij gaf de productie van een atoombom op en werkte zich daarmee weer in de gunst van het Westen. Heeft hij het Westen nodig?

Van der Aa: Broodnodig. De Chinezen kunnen ook gemakkelijk winbare olie oppompen, maar voor de moeilijke lagen is Amerikaanse en Europese spitstechnologie onmisbaar. Daarom begrijp ik zijn nieuwe nukken ook niet goed. Het ging al slecht in de oliesector. Er wordt getwijfeld aan de goede zin van investeren in Libië, want het land komt gemaakte afspraken zelden volledig na. Toen hij tien jaar geleden de verdachten van de Lockerbie-aanslag aan Londen uitleverde, had dat ook alles met een slabakkende olie-industrie te maken.

Wat gebeurt er na Khaddafi?

Van der Aa: Hij is nog maar 68. Zijn zoon Saif al-Islam is het vooruitstrevende boegbeeld van zijn acht kinderen en is zijn gedoodverfde opvolger. Maar toen hij onlangs tot hoofd van de Volkscomités moest worden verkozen, de officiële nummer twee van het regime, ging dat toch niet door. Saif wil een democratische rechtsstaat, en dat zou de regerende kliek veel invloed kosten. Zijn tegenbeeld is de jongste zoon, Motessim. Jong maar conservatief. De Libische straat sluit een machtsstrijd tussen de zoons niet uit. Een diplomaat vergeleek Libië met het vroegere Ottomaanse rijk. Als de pasja stierf, moordden de kandidaat-opvolgers elkaar uit tot de sterkste of de handigste overbleef.

GERBERT VAN DER AA, ‘KHADDAFI’S WOESTIJN. REIS DOOR HET ONGRIJPBARE LIBIë’, AMSTERDAM, NIEUW AMSTERDAM, 192 BLZ., EURO 17,95, ISBN 9789046806395

door lukas de vos

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content