Als pedagoog-polemoloog heb ik ook wel wat ideeën in verband met de gestelde problematiek en in het bijzonder over geweld en over de agres-siviteit van kinderen (‘Oorlog maakt ons wreed’, Knack nr. 46). Het is duidelijk dat onze natuurlijke agressiedrang onderdrukt wordt in onze samenleving, die geweld zoveel mogelijk afzweert. Nochtans zit agressie in ons ingebakken, en maakt ze deel uit van onze evolutie. Ze behoort tot een van de oudste factoren die de primitieve mens gemeen heeft met het dier. Volgens sommige neuropsychologen zijn we zelfs genetisch geprogrammeerd om agressie fijn te vinden. Wanneer we vechten, activeren we immers het genotscentrum in onze hersenen. Bij alles wat je aangenaam vindt, komt dopamine vrij. Bij sommige mensen is die genotsbeleving helaas zo sterk dat ze eraan verslaafd raken. Net zoals dat het geval is met seks en met drugs, kan geweld verslavend werken. Maar de meeste mensen ervaren dat niet zo. Iets belet de meesten van ons om geweld te gebruiken, maar wat is die remmende factor? Uit observaties van kinderen in spelsituaties blijkt volgens professor Pieter Smit overduidelijk dat kinderen beneden de leeftijd van drie jaar niet in staat zijn om hun agressieve impulsen te beheersen, omdat hun hersenen nog onvoldoende ontwikkeld zijn. De drang die uitgaat van het emotionele brein is tot de leeftijd van drie jaar onbedwingbaar. Pas later groeit dat deel van onze hersenen waarmee we de agressie leren beheersen: de prefrontale cortex. Maar de goede werking van dat controlemechanisme hangt ook af van onze ervaringen op sociocultureel gebied. Door bijvoorbeeld dingen te leren delen met anderen, verandert de structuur van onze hersenen. Daardoor versterken de connecties tussen het emotionele brein en de prefrontale cortex. En zo worden we minder agressief. Het idee dat jongeren tijdens de puberteit agressiever worden, is dus helemaal verkeerd. Het is net omgekeerd. Kinderen van twee jaar zijn het vaakst agressief. Door socialisatie leren ze hun agressiviteit te bedwingen. Het controlemechanisme, dat we van kindsbeen af ontwikkelen, heeft dus een ontzettend belangrijke functie. Het is de dam die de vloed van agressie tegenhoudt. Bij iemand die frequent geweld gebruikt, is die dam gebroken.

Uit zijn ervaringen blijkt dat de prefrontale cortex vaak beschadigd raakt in een auto-ongeval. De helft van zulke patiënten onderging dan als het ware een persoonlijkheidsverandering en werd merkelijk agressiever dan voorheen. Hetzelfde kan zich voordoen bij depressies, slaapgebrek, sensoriële of intellectuele stoornissen enzovoort. Maar alles is ook afhankelijk van de graad van controle die je over je impulsen kunt uitoefenen. Ieder van ons heeft een bepaald frustratietoleratieniveau en agressieniveau, en kan op elk ogenblik door het lint gaan.

Roger Boonen, Brecht