Vandaag kijkt de hele wereld gefascineerd naar het land van de beren en elanden, en daar is maar één reden voor: Justin Trudeau. Maar wie is deze liberale premier van Canada, die als een popster gevierd wordt? Portret van een liberale messias die de politieke risico’s niet schuwt, een bokser die sokken met doodskoppen draagt, en een zelfverklaarde feminist die ijvert voor het klimaat, marihuana wil legaliseren en meestapt in gayparades. ‘Waarom ik in de politiek ben gestapt? Omdat ik weet dat ik daar goed in ben.’

Prins Harry moet voor glamour zorgen op deze ochtend, begin mei in Toronto. Dat is tenslotte zijn job. De Canadezen zijn gesteld op de rosse Harry. Zijn grootmoeder, de Queen, prijkt op hun twintigdollarbiljetten. In theorie is het dus een thuiswedstrijd. De Britse prins draagt een elegant, donkerblauw kostuum, vertelt over zijn avonturen als helikopterpiloot in Afghanistan, en promoot een sportevenement voor gewonde oorlogsveteranen. De gasten in de feestzaal van het Fairmont Royal York Hotel applaudisseren navenant geïmponeerd. Maar dan gebeurt er iets merkwaardigs. Een man, iemand met de reputatie dat hij een ‘vrij goede bokser’ is, wordt aangekondigd. Het lachen gaat gepaard met gespannen verwachtingen. ‘Dames en heren,’ zegt de moderator, ‘ik verzoek u de premier van Canada te verwelkomen, de zeer achtenswaardige Justin Trudeau.’ Stralend en zwierig betreedt Trudeau het podium, het publiek blijft maar applaudisseren. Prins Harry? Wie was dat nu ook weer, prins Harry?

Sinds een half jaar is Justin Trudeau de premier van dit reusachtige, dunbevolkte land, dat zijn bekendheid te danken heeft aan zijn esdoornsiroop, zijn beren en zijn ijshockeyspelers, en dat in de regel nauwelijks het journaal haalt. Maar alles is anders sinds Trudeau premier is. Canada is nu in de eerste plaats beroemd vanwege Justin Trudeau, de ‘Kennedy van Canada’, zoals het vedettemagazine Gala onlangs jubelde. Daarmee zinspeelde het blad op zijn overleden vader Pierre Elliott, die ook premier van Canada was, en op zijn glamoureuze moeder Margaret, die ooit de bloemetjes buitenzette in de legendarische New Yorkse Studio 54 en volgens New York Times Magazine affaires zou hebben gehad met Ted Kennedy, Ryan O’Neal en ’tenminste één Rolling Stone’.

De meest sexy politicus

Justin Trudeau, geboren op kerstdag 1971, zweeft een paar centimeter boven de wereldse politiek: hij reist de wereld rond en ijvert voor de vrede en de redding van het klimaat, voor openheid en culturele verscheidenheid. Hij noemt zichzelf ‘een feminist’ en verdedigt tegelijk het recht van de moslimvrouw om een sluier te dragen. Hij wil marihuana legaliseren en stapt mee in gayparades, hoewel hijzelf getrouwd is en vader van drie kinderen. Zijn grootste misdrijf tot nog toe: twee weken geleden gaf hij een afgevaardigde van de oppositie een duw, wellicht per abuis.

Het contrast tussen Trudeau en zijn conservatieve voorganger Stephen Harper kan nauwelijks groter zijn. Trudeaus overwinning op de Conservatieven wekt des te meer verbazing in een tijd waarin rechts-populistische partijen in Europa in opmars zijn en de Verenigde Staten mogelijk Donald Trump tot president verkiezen. Als Trudeau spreekt, doet hij soms denken aan Barack Obama, althans de jongere Obama van 2008, die meeslepend speechte en nog niet zo grijs was. Ook de Amerikaanse president zelf waande zich door Trudeaus verkiezing weer even in dat tijdperk, zo vertelde hij toch aan zijn jongere collega. En aangezien Obama in januari aftreedt, bestaat de kans dat Trudeau binnenkort overblijft als de enige linkse toeverlaat in de internationale politiek.

Bij zijn eedaflegging in november zei Trudeau trots dat hij ‘Canada een kabinet kan presenteren dat er ook uitziet als Canada’. Veel ministers zijn ongeveer even oud als hij, velen van hen zijn nieuw in de politiek. De minister van Defensie is een sikh, de minister van Justitie is van ‘inheemse’ afkomst, een andere vrouwelijke minister kwam jaren geleden als vluchtelinge uit Afghanistan. Trudeaus kabinet bestaat uit vijftien mannen en vijftien vrouwen. Op de vraag waarom een gelijke verhouding tussen de seksen zo belangrijk is, antwoordde de premier destijds: ‘Omdat we in 2015 leven.’ Dat was een van die typische Trudeau-zinnen: zo gebald en duidelijk, dat je ze perfect kunt posten en twitteren. ‘Because it’s 2015′ ging de wereld rond.

Het kan ook geen kwaad dat Trudeau er bij alles wat hij doet fotogeniek uitziet – als Ken van Barbie, maar dan met tattoo. ‘Hot’ is de eigenschap die hem wereldwijd het vaakst wordt toegedicht. De Britse Daily Mirror wierp de vraag op: ‘Is Justin Trudeau de meest sexy politicus ter wereld?’ De tabloid verpakte de vraag uiteraard met het nodige beeldmateriaal: Trudeau als winnaar van de verkiezingen, met testosteron in zijn blik; Trudeau zoals hij voor een bokswedstrijd in de lente van 2012 zijn spierballen laat rollen; Trudeau tijdens een striptease.

Na het optreden met prins Harry duurt het nauwelijks een uur of de premier heeft al een video op Twitter gepubliceerd. Samen met Canadese veteranen demonstreert hij zijn push-upvaardigheden. Bij zoveel lichamelijke inzet moet zelfs de Russische president Vladimir Poetin passen, de man die met ontbloot bovenlijf te paard rijdt. Daarbij moet je bedenken dat de Canadese premier al geestdrift wekt als hij aangekleed is. Het tijdschrift GQ rekent hem, naast rappers en filmvedetten, tot de ‘dertien elegantste mannen van de wereld’. Het modeblad Vogue prijst zijn ‘vlotte, bruine schoenen’, waarop hij een blauw kostuum draagt, ‘een stilistisch antwoord op de oude wereld van politici met saaie zwarte schoenen’. Wie Trudeau van nabij beleeft, ontdekt nog een stijlbreuk: moerasgroene skull sox. Sokken met doodskoppen.

De snowboarder

Sean Smillie, een vriendelijke man met getatoeëerde armen en een postuur dat zijn verleden als soldaat verraadt, zit op het terras van een café in Vancouver en grijnst. ‘Justin is nu zo veel beter gekleed dan vroeger’, zegt hij. ‘Toen liepen we rond in walgelijke hawaïhemden.’ Maar afgezien daarvan is Trudeau volgens zijn vriend nauwelijks veranderd sinds hij premier is. Ze leerden elkaar kennen midden jaren negentig. Smillie was afgezwaaid en leerde tieners in Whistler (een stadje 125 kilometer ten noorden van Vancouver, nvdr.) snowboarden. Hij zocht versterking. Trudeau werkte toen als buitenwipper in een nachtclub die Rogue Wolf heette, maar wilde liever snowboardleraar zijn. ‘Hij was een vlot type’, herinnert Smillie zich. ‘Tijdens de opwarming ravotte hij met de jongeren in de sneeuw.’

Ze werden een kliek, een half dozijn jongens van halverwege de twintig, die lol wilden trappen. Politiek was geen thema, het ging om snowboarden en meisjes, en soms spraken ze over hun gezinnen. Smillie wist dat Trudeau twee jongere broers had en dat zijn ouders uit elkaar waren gegaan toen hij nog een kind was. Maar dat hij de zoon van de beroemde Pierre Trudeau was, dat hij in de eerste dertien jaar van zijn leven politici als Ronald Reagan, Margaret Thatcher en Helmut Schmidt had leren kennen, en dat hij voor de begrafenis van Sovjetleider Leonid Brezjnev naar Moskou was gevlogen, dat alles vernam Smillie pas maanden later.

Trudeau leefde even bescheiden als de anderen. Hij reed met een kaduke, moeilijk te verwarmen Mercedes, die in de sneeuw meer dan eens de geest gaf, en hij sliep op de couch van Smillie. ’s Avonds aten ze noedels en keken ze naar griezelfilms. Als ze uitgingen, dronken ze Jack Daniel’s met cola. Het leven was zorgeloos. ‘Justin heeft die fantastische lach’, vertelt Smillie. ‘Ik heb me altijd afgevraagd hoe hij daar in de politiek mee wegkomt – hoe iemand hem ernstig kan nemen met die gekke lach die uit zijn buik opstijgt en in de ruimte explodeert.’ Smillie zelf schreef toen zijn eerste videospelletjes. Dat is vandaag nog altijd zijn beroep. Trudeau wilde leraar worden en ging pedagogie studeren in Vancouver. Een bachelor in Engelse literatuur had hij al. Al snel begon hij les te geven: Frans en wiskunde.

Aan die zorgeloze periode kwam een abrupt einde. In november 1998 werd Trudeaus jongste broer Michel tijdens het skiën op een berg in British Columbia door een lawine in een meer gesleurd. Zijn lichaam werd nooit teruggevonden. Trudeau en Smillie droegen nu helmen als ze op de piste stapten. Ze voelden zich kwetsbaar. Nauwelijks twee jaar na de dood van zijn broer stierf Justins vader, de staatsman die Canada van 1968 tot 1984 had geregeerd.

‘Vrienden, Romeinen, medeburgers’

De iets oudere Canadezen kennen Justin Trudeau al sinds zijn geboorte. Ze zagen hoe hij opgroeide, hoe zijn vader – de charismatische intellectueel – het land bestuurde en hoe zijn moeder – het mooie, bijna dertig jaar jongere hippiemeisje – kreunde onder de dwang van het politieke leven. Haar bipolaire stoornis verstoorde het familiegeluk: de kinderen Trudeau moesten toezien hoe hun moeder hen verliet en een nieuw gezin stichtte. Nadien verloor het land de jonge Justin uit het oog. Maar in 2000 veranderde dat.

‘Vrienden, Romeinen, medeburgers’, zo begon Trudeau op 3 oktober 2000 in de basiliek Notre-Dame de Montréal de lijkrede voor zijn vader. Die speech trok de geruchtenmolen over Justins politieke ambities op gang: hoewel hij amper 28 jaar was, leek hij niet uit zijn lood te slaan, zelfs niet door een tv-publiek van een miljoen toeschouwers. Integendeel: voor het eerst toonde hij zijn feeling voor grote gebaren. Het Shakespeare-citaat was een spontane ingeving, schreef hij later in zijn autobiografie Common Ground. Misschien ietwat overdreven, maar op die morgen was het op zijn plaats.

Een afgevaardigde van de Liberalen, de partij van zijn vader, vroeg hem achteraf of hij in de politiek wilde stappen. Daar bedankte hij voor, geen belangstelling. Maar wat zou hij dan wel gaan doen? Hij hield van Vancouver, het woeste berglandschap in het westen van Canada en de Stille Oceaan, maar hij miste Quebec, zijn geboortegrond. In Montréal kon hij voorlopig niet als leraar aan de slag, dus besloot hij iets nieuws te proberen: hij begon aan een ingenieursopleiding.

In Canada’s politieke landschap staan de Liberalen in het midden: links van de Conservatieven, rechts van de Nieuwe Democratische Partij (NDP). Maar onder Pierre Trudeau had de partij revolutionaire wetten ingevoerd die tot op de dag van vandaag hun stempel drukken op de identiteit van Canada: een socialezekerheidssysteem, Engels en Frans als gelijkwaardige landstalen, en een immigratiepolitiek die onafhankelijk is van het land van herkomst. Trudeau sr. begunstigde het multiculturalisme en haalde homoseksualiteit uit de criminele sfeer.

In 2006 werden de Liberalen, die ruim twaalf jaar aan de macht waren geweest, verslagen door de Conservatieven. De nieuwe premier Stephen Harper beloofde een afgeslankte staat, een sterk leger en nauwe relaties met de Verenigde Staten van George W. Bush. Hij vond moslims verdacht en wilde het homohuwelijk afschaffen. Trudeau begreep dat het politieke testament van zijn vader in gevaar was. Intussen was hij getrouwd met Sophie Grégoire, een beeldschone tv-presentatrice, en had hij ingezien dat hij niet voor ingenieur in de wieg was gelegd. Dus deed hij waarop half Canada toch al zat te wachten: hij ging in de politiek, eerst als volksvertegenwoordiger.

De twitterende bokser

‘Kent u Wayne Gretzky?’ vraagt de 68-jarige John Ralston Saul, een van de bekendste intellectuelen van het land. Saul is een echte Canadees, vandaar dat hij over Wayne Gretzky begint, misschien wel de grootste ijshockeyvedette aller tijden. ‘Gretzky beschikte op het ijs over een magische gave’, zegt Saul. ‘Hij zei eens dat hij altijd naar de plek loopt waar de puck zal zijn, en niet waar de puck is.’ Maar geen enkel normaal mens weet waar de puck precies naartoe vliegt: ‘Dat ding schiet met een snelheid van meer dan honderd kilometer per uur over het ijs!’

Volgens Saul heeft Trudeau hetzelfde instinct als Gretzky. Hij neemt politieke beslissingen waarvan hij de gevolgen nauwelijks kan inschatten. Zoals zijn aankondiging in de verkiezingsstrijd dat de Liberalen – in tegenstelling tot de Conservatieven en links – de belastingen zouden verhogen en schulden zouden maken. Of zijn belofte om marihuana te legaliseren. En dan was er nog dat driftige tv-debat waarin Stephen Harper de regeling verdedigde om veroordeelde Canadese terroristen met een dubbel staatsburgerschap hun paspoort af te nemen. Enquêtes wezen erop dat een meerderheid van de Canadezen daarvoor was. Trudeau was echter tegen. Hij slingerde zijn tegenstander een van die zinnen in het gezicht die meteen getwitterd werden: ‘A Canadian is a Canadian is a Canadian.’

Ralph Goodale is de enige minister in de nieuwe Canadese regering die al in het parlement zetelde toen Trudeaus vader premier was. 42 jaar zit hij al in de politiek. ‘Toen ik voor het eerst verkozen werd, was de fax nog niet bekend,’ vertelt hij, ‘nu is hij overbodig.’ De moderne communicatiemiddelen hebben de politiek ingrijpend veranderd en Trudeau zou dat al vroeg hebben begrepen. ‘Justin is een product van zijn tijd, ongelooflijk handig in de communicatie en de omgang met de sociale media’, zegt Goodale. De premier maakt er volgens hem een zaak van goede contacten met de kiezers te onderhouden en is vastbesloten ook zo te regeren: open en benaderbaar. ‘Dankzij Twitter kun je direct veel mensen bereiken en een debat uitlokken’, zegt Goodale. ‘Dat is goed, maar soms ontbreekt het aan diepgang als alles tot 140 tekens wordt ingekort.’

In het begin was Trudeau een eerder onopvallende politicus. De Conservatieven maakten hem uit voor intellectueel lichtgewicht. Zijn partij bood hem amper rugdekking: ze was helemaal in beslag genomen door haar dreigende ondergang. Het verkiezingsresultaat van 2011 was een ramp voor de Liberalen: de Conservatieven veroverden opnieuw een meerderheid en de NDP werd de tweede grootste partij. Partijstrategen dachten er hardop over na te fuseren met de NDP. Dat was het absolute dieptepunt in de meer dan 140-jarige geschiedenis van de Liberalen.

Maar het Gretzky-instinct van Trudeau redde de partij. En het feit dat hij al jaren bokst. ‘Onderschat nooit de macht van symbolen in de huidige wereld’, zo zei hij tegen de documentairemakers die hem toen volgden. ‘De Liberale Partij bevindt zich in een zwakke positie in het parlement, nog nooit hadden we zo weinig afgevaardigden. De Conservatieven hebben al het geld en genieten alle steun. Zou het dus niet leuk zijn om Justin Trudeau te zien winnen? Een triomf over de almachtige Conservatieven?’

Trudeau had een conservatieve senator, Patrick Brazeau, voor een bokswedstrijd uitgedaagd. Officieel ging het om een goed doel: geld inzamelen voor kankeronderzoek. Trudeau trainde maandenlang en verbeten, terwijl hij zich daarbij liet filmen. ‘De mensen onderschatten me vaak’, zei hij. ‘Als ik die wedstrijd win, zullen ze me misschien sneller serieus nemen.’ Toch zag het er niet goed uit: de drie jaar jongere Patrick Brazeau, een ex-soldaat die zich had opgewerkt, had een zwarte gordel in karate en een stel forse armen. ‘Bambi tegen Godzilla’, oordeelde een tv-commentator. ‘Brazeau was het uithangbord van de Conservatieven’, herinnert filmmaker Eric Ruel zich. Trudeau ging daarentegen door voor ‘de Paris Hilton van de Canadese politiek’. Verschillende keren werd hem gevraagd waarom hij in de politiek was gestapt. ‘Zijn antwoord was altijd hetzelfde: omdat ik weet dat ik daar goed in ben.’ Ruel schudt het hoofd. ‘Als hij die wedstrijd verloren had, zouden we nu niet over hem praten.’

Maar Trudeau was een sluwere bokser dan de stoere Brazeau. Na zijn onverwachte overwinning ging Justin voor de camera’s staan, bezweet en verwaaid: ‘Ik heb bewezen dat de Liberalen beter niet worden afgeschreven’, zei hij. ‘We kunnen hard toeslaan en zijn tegen alles bestand.’ Zijn critici zetten een minder grote mond op. Trudeau, de feminist, had zich naar de macht gebokst. Een jaar na de wedstrijd, in april 2013, verkozen de Liberalen hem met een overweldigende meerderheid tot hun leider.

Brazeau, de verliezer, beleefde een weergaloze val. Hij raakte verwikkeld in een onkostenschandaal, werd aangeklaagd wegens bedrog en geschorst. Er volgden nog meer klachten, over drugs, seksuele intimidatie en geweldpleging. Een tijdlang werkte hij als manager in een stripclub. Begin 2016 probeerde hij zelfmoord te plegen. Daarna dook hij maandenlang onder. Als hij de telefoon opneemt, klinkt hij opgewekt. Het gaat weer beter met hem. Hij voelt zich goed genoeg om zijn werk in de Senaat te hervatten. Maar dan niet meer als lid van de Conservatieven, wel als onafhankelijke. Brazeau zegt dat hij vorige herfst voor Trudeau heeft gestemd, de man dus die hem heeft afgerost. Ook hij heeft Trudeau in het begin onderschat: ‘Ik dacht dat hij een doetje was.’ Maar intussen weet hij wel beter. ‘Trudeau is een eerlijk man, hij veinst niet’, aldus Brazeau. ‘Na de wedstrijd heeft hij zich omringd met goede adviseurs en tot nu toe houdt hij zich aan zijn verkiezingsbeloften. Ik hoop alleen dat hij niet te veel heeft beloofd.’

Het dilemma van de pauw

Daags na zijn optreden met prins Harry in Toronto zit Trudeau in een parlementszaal in Ottawa om vragen van de oppositie te beantwoorden. Rona Ambrose, de leidster ad interim van de Conservatieven, valt hem resoluut aan. ‘Terwijl de premier gisteren weer eens een push-updemonstratie voor de camera’s gaf,’ sneert ze, ‘was zijn minister van Financiën hier bezig met zijn eigen verbale gymnastiek, om uit te leggen hoe een gezond, conservatief budget is ontaard in een liberaal deficit.’ Terwijl de oppositie joelt en applaudisseert, zit Trudeau er ontspannen bij – een beetje zoals op die foto van hem die op het net circuleert: in een yogapose – de pauw – horizontaal zwevend over een tafel, de handen aan de tafelrand. In zijn reactie spreekt hij over de geplande sportmanifestatie om de ‘bijzondere heldenmoed’ van de Canadese veteranen te vieren. Vervolgens herhaalt hij zijn verkiezingsbelofte: de uitgaven zullen ertoe leiden dat het de middenklasse beter gaat. De meerderheid in de zaal jubelt.

‘Laten we dan maar meteen tot de ligstand overgaan’, zegt de oppositieleidster geïrriteerd. Ze krijgt geen greep op Trudeau. Wat kan ze immers inbrengen tegen een viering van heroïsche veteranen? En het klopt dat de premier voor de verkiezingen een deficit heeft aangekondigd. Er was sprake van tien miljard dollar, nu is het haast dertig miljard, maar behalve de Conservatieven is er niemand die zich daarover druk maakt.

Diezelfde dag, In het westen van het land, in de olierijke provincie Alberta, ontvlammen de bossen. In 2015 beleefde de provincie de ergste droogte in vijftig jaar, eind april 2016 volgde een nieuwe hittegolf: de vlam sloeg in de pan, en het vuur kon niet onder controle worden gebracht. Tienduizenden vluchten uit de stad Fort McMurray. De crisis onthult Trudeaus dilemma. Enerzijds wil hij zich inzetten voor een betere wereld. Zo beloofde hij de klimaatverandering te bestrijden die er in Canada toe leidt dat natuurcatastrofes zoals die in Alberta toenemen. Eind 2015 reisde Trudeau met een grote delegatie naar de klimaattop in Parijs, in april was hij in New York om het akkoord te ondertekenen. Anderzijds engageerde hij zich om meer geld te pompen in infrastructuur, opleiding en cultuur. Hij kende miljarden toe aan de benadeelde natives en beloofde dat de economie zou groeien. Zijn regering wil namelijk nieuwe pijpleidingen bouwen om Canada’s oliereserves – op twee na de grootste ter wereld – nog sneller te exporteren. Maar hoe kun je dat rijmen?

‘We zien het als een kans’, zegt Catherine McKenna, minister van Milieu en Klimaatbescherming. Als Canada, dat het gros van zijn rijkdom uit de grond haalt, een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van minder milieuschadelijke technologieën voor de ontginning van grondstoffen, dan wordt de wereld daar alleen maar fraaier van. Het klinkt als een wonder dat in het beste geval alleen een messias kan realiseren: het milieu beschermen en tegelijk nog meer aardolie produceren. Politiek is een wereldse aangelegenheid. Voor een politicus die zoveel belooft als Trudeau, kan dat een probleem worden.

Twee dagen na haar mislukte offensief tegen de premier richt Ambrose zich weer tot hem. De oppositieleidster is afkomstig uit Alberta, ze dankt Trudeau dat hij de bosbrandcrisis tot prioriteit heeft uitgeroepen: ‘Het is een harde dag voor de mensen van Alberta, maar we zullen volhouden.’ Haar stem breekt, ze vecht tegen haar tranen. Trudeau staat op van zijn stoel en stapt naar haar toe. Ambrose steekt haar hand uit, ietwat stijfjes, maar hij buigt zich voorover en omarmt haar stevig. Trudeau troost zijn scherpste criticus, het is een perfecte scène. Ze wordt in het journaal getoond, een beetje later circuleert de video op het internet.

DOOR SAMIHA SHAFY – © Der Spiegel

Critici noemden Trudeau ‘een intellectueel lichtgewicht, de Paris Hilton van de Canadese politiek’.

Wanneer Obama in januari aftreedt, bestaat de kans dat Trudeau overblijft als de enige toeverlaat van links in de internationale politiek.