Wordt trage economische groei het nieuwe normaal?

‘Een situatie waarbij enkele landen het goed doen en de rest niet, is politiek niet houdbaar voor de eurozone’, meent Jonathan Holslag (VUB).

De voorbije weken werden in Peking en Sjanghai grote aantallen politieagenten ingezet. De overheid vreesde er voor onlusten nadat enkele duizenden gedupeerden van schemerachtige kredietplatforms protestacties hadden aangekondigd. Laten we duidelijk zijn: dit voorspelt niet meteen grootschalige onrust, maar het typeert toch voor een stuk de onzekerheid over de economische toestand van het land. Er zijn bijvoorbeeld de hoge schulden, de vertraagde hervormingen en de vertroebelde handelsrelaties met de Verenigde Staten.

Ook de andere grote economieën doen het niet meteen uitstekend: de eurozone groeit amper en de Amerikaanse economische remonte, waar Trump zo graag prat op gaat, moeten we met een flinke korrel zout nemen. Waar gaat dat heen? Van een dramatische crisis, zoals na het faillissement van Lehman Brothers, is geen sprake, maar we kunnen toch wel spreken van een impasse. Spartelen de hoofdrolspelers zich erdoor, of is dit het begin van erger?

De brexit werpt een donkere schaduw, maar de Italiaanse politiek doet dat evenzeer

Laten we onze blik even opnieuw naar China wenden. Eigenlijk valt er niet veel nieuws over de Chinese economie te berichten. Het land blijft onevenwichtig afhankelijk van investeringen. Hoewel The Financial Times het eerder deze maand over een nieuw economisch evenwicht had, is er hoegenaamd nog geen sprake van een aantoonbare trendbreuk. De schuld blijft stijgen en ligt in verhouding tot de omvang van de economie nu dubbel zo hoog als in andere ontwikkelingslanden.

Die schuld is vooral een transfer van de gezinnen naar bedrijven, deels via de banken, deels via de beurzen, maar dus ook, zoals de manifestanten in Peking en Sjanghai wilden aanklagen, via een grijs circuit, waarbij makelaars spaargeld ophalen bij de nietsvermoedende gewone man, die hoge rendementen wordt voorgehouden. De Chinese schuldenbubbel is gigantisch. Zorgwekkend is dat het rendement op investeringen blijft afnemen en dat de industrie, die zwaar in de schulden zit, nerveus wordt over het protectionisme van Trump. In China is er nog geen crisis, maar ook geen verbetering.

In de Verenigde Staten groeide de economische productie het afgelopen kwartaal dan weer met dik vier procent, en sommigen roepen al dat het land verder zal opklimmen tot ‘Chinese’ groeicijfers. De groei werd aangedreven door consumptie en investeringen. En toch: de vaste kapitaalvorming (een indicator voor investeringen) in de maakindustrie groeide amper sinds 2017. De toegevoegde waarde in die maakindustrie klom weliswaar, maar ligt nog steeds lager dan in 2009, bij het losbarsten van de financiële crisis. Ook het consumentenvertrouwen herstelt zich nauwelijks. Niemand weet hoe het nogal onsamenhangende handelsbeleid van deze regering de economie de komende kwartalen zal beïnvloeden, laat staan hoe de toenemende inkomensongelijkheid en de onzekerheid onder aan de maatschappelijke ladder de politiek in Washington op de wat langere termijn zullen bepalen.

Van een dramatische crisis, zoals na het faillissement van Lehman Brothers, is geen sprake, maar we kunnen toch wel spreken van een impasse

En dan hebben we het nog niet over de eurozone gehad. Van groei is hier amper sprake. Hoewel de markten overspoeld werden met kapitaal, hebben ook hier bedrijven die kans amper gegrepen om te investeren in nieuwe, moderne productiecapaciteit. In veel landen blijft de werkloosheid gigantisch hoog. De kloof tussen de sterke landen, Duitsland en Nederland, en de rest is nog steeds enorm. De brexit werpt een donkere schaduw, maar de Italiaanse politiek doet dat evenzeer. Ook hier is er geen sprake van een dramatische crisis, maar wel van weinig verbetering. “Ga maar uit van het nieuwe normaal,” hoorde ik een medewerker van ING eerder dit jaar zeggen. “Japan leerde leven met lage groeicijfers, en het leven werd er niet eens zoveel slechter.”

Wordt trage groei het nieuwe normaal? Ik vermoed van niet. Zeker in de eurozone is zoiets politiek niet houdbaar, een situatie waarbij enkele landen het goed doen en de rest niet, een situatie ook waarbij nog steeds miljoenen burgers in de werkloosheid zitten. Maar ook in de Verenigde Staten en China is het niet houdbaar. Zowel Peking als Washington zette de hakken in het zand. De eerste zware protectionistische maatregelen zijn een feit. Niemand wil dit laten escaleren, maar evengoed lijkt niemand echt te weten hoe we zo’n escalatie kunnen afwenden, laat staan dat men ergens het leiderschap toont om de wereldeconomie naar een nieuwe periode van – vooral duurzame – groei te leiden.

De toestand is dan misschien niet hopeloos, hij blijft wel ernstig.