Is Jeremy Corbyn de doodgraver van Labour?

JEREMY CORBYN Sinds hij partijleider werd, mochten de sociaaldemocraten 300.000 nieuwe leden registreren. © GettyImages

Hij is een ramp in de peilingen, onbekwaam als leider en zijn eigen fractie wil van hem af. Toch zal Jeremy Corbyn op 24 september herkozen worden als leider van de Britse sociaaldemocraten. ‘In dit land en elders in Europa is politiek altijd iets geweest wat door anderen voor jou gedaan werd. Dat is aan het veranderen. Het is nu iets wat we zelf doen.’

Op de ochtend van 24 juni om 07.30 uur toen alle stemmen van het brexitreferendum geteld waren, vroeg de BBC aan ’s lands oppositieleider wat er nu moest gebeuren. ‘Het besluit van het Britse volk moet gerespecteerd worden’, zei Jeremy Corbyn. Het Verenigd Koninkrijk moest ‘nu’ de afscheidingsprocedure van de EU opstarten. Die uitspraak was een blunder. De Labourleider, die nauwelijks campagne gevoerd had en zo lauw was over de EU dat bijna de helft van de Labourkiezers niet eens wist of de partij voor of tegen een brexit was, werd door zijn woedende fractie teruggefloten. Later ontkende Corbyn gezegd te hebben dat artikel 50 onmiddellijk moest ingaan. Dat was de tweede flater. Pers en partij zijn er inmiddels aan gewend. Sinds de 67-jarige backbencher een jaar geleden onverwachts leider werd, presideert hij over ontkenningen, uitglijers en gênante optredens. Het zijn uitingen van een sterk ontwrichte oppositie. Van een partij waar facties elkaar als politieke kooivechters naar het leven staan. Volgens sommigen tot de dood van Labour hen scheidt.

Op een plakkerige, zomerse avond is de Royal Regency in het Oost-Londense Newham nagenoeg vol. De organisatoren verwachtten niet anders. Overal waar Corbyn spreekt op zijn campagnetour om herkozen te worden, trekt hij volle zalen. 4000 in de regen in Liverpool, 1500 in Brighton, 2000 in Cornwall. ‘In het hele land inspireert hij mensen’, zegt een verkoper van Socialist Worker. ‘Ik denk dat Labour de Europese partijen achternagaat.’ Met het Griekse Syriza als lichtend voorbeeld.

De meesten in de zaal zijn jong en wit. Corbyns campagneleiders hebben ervaring met populistische protesten en digitaal activisme. Met sociale media is een generatie aangesproken voor wie politiek een minder passieve bedrijvigheid is dan voor hun ouders. Maar er is ook een flinke groep middelbare en bejaarde Londenaren, veteranen van de strijd, die hun steun voor de partijleider op spandoeken en T-shirts dragen. Er zijn gezinnen met kinderen, Aziatische Britten met boodschappentassen en ernstige, jonge mannen in lange gewaden die later in een zijkamer hun gebedsdoeken uitrollen. Zij hebben geholpen van Labour de succesvolste linkse partij van Europa te maken. Sinds Corbyn partijleider werd, mochten de sociaaldemocraten 300.000 nieuwe leden registreren. Het totale lidmaatschap ligt iets boven de half miljoen. Wie zei dat partijpolitiek dood was?

Onkostenrekening van 9,20 euro

Corbyn is de antithese van de doorsneepoliticus, een beroep dat in het VK niet veel hoger wordt aangeslagen dan dat van drugsdealer. Vraag mensen in de zaal zijn kwaliteiten op te sommen en wat je hoort is dat Jeremy (nooit Corbyn) integer is, authentiek, principieel, en eerlijk. Eerlijk is misschien wel het meest rekbare begrip. Maar wat de Corbynistas bedoelen is eerlijk in de zin van menen wat je zegt en niet met bonnetjes sjoemelen. Volgens Wikipedia diende Corbyn in 2010 de laagste onkostenrekening in van alle 650 Kamerleden: 9,20 euro voor een inktpatroon. Geld is voor Corbyn geen drijfveer. ‘Ik leid een heel eenvoudig leven. Ik geef weinig uit. Ik heb geen auto, alleen een fiets’, zei hij eens tegen The Guardian.

Zijn politieke ambities waren eveneens bescheiden. Er was, tot een jaar geleden, geen reden om aan te nemen dat Corbyn de backbenches, waar hij dertig jaar lang zijn onveranderde, socialistische idealen koesterde, zou ontstijgen. Terwijl Tony Blair de partij naar rechts boog en landsverkiezingen won, en terwijl Corbyns leeftijdgenoten hun pijpen doofden en hun lidmaatschap van de antikernwapenbeweging opzegden, is het voor Corbyn altijd de jaren 1980 gebleven. In de retropolitiek van de Labourleider zijn de VS de tegenstanders en is het verwijderen van nucleaire wapens de prioriteit. Over de opmars van de transformatieve technologie – die volgens de Bank of England, de centrale bank van het VK, vijftien miljoen banen bedreigt – de globale economie en een efficiënte verzorgingsstaat heeft hij niet veel te zeggen. Maar wat voor de een een gedateerde ideologie is, is voor de ander principiële politiek. ‘Jeremy doet niet aan spin of pr’, zegt een vrouw in sportief lycra. ‘Hij is niet iemand die met alle winden meewaait. Wat ik zo aan hem bewonder, is dat hij altijd bij zijn overtuigingen gebleven is.’ Ze rammelt bij de ingang met een geel emmertje voor ‘donaties voor Jeremy’s campagne’. Ze was, zegt ze, nooit eerder politiek actief. ‘Jeremy is de eerste die verwoordt wat ik voel en wat ik belangrijk vind.’

Corbyn, in lichtblauw overhemd en beige jasje, spreekt bijna drie kwartier. Retorisch niet bijzonder begaafd, heeft hij desondanks zijn hele politieke leven op podiums doorgebracht – doorgaans slechter bezocht dan hier in Newham – met hetzelfde verhaal. Ongelijkheid, onrechtvaardigheid en hoe die te corrigeren. Dat zijn tweede echtgenote Jane Chapman (hij trouwde drie keer) van hem scheidde omdat hij alleen maar geïnteresseerd zou zijn in politiek, lijkt erg aannemelijk. In de vijf jaar dat ze getrouwd waren nam hij haar niet één keer uit eten, vertelde ze eens aan The Daily Mail. ‘Hij pakte liever een blik witte bonen in tomatensaus dat hij zonder op te warmen leeg at’, alvorens naar de volgende vergadering te stappen.

In de zaal praat de Labourleider over een einde aan nul-uurcontracten (waarbij geen minimum aantal uren werk gegarandeerd is, nvdr), terugdraaien van bezuinigingen, meer zeggenschap voor vakbonden. Over de brexit, het onderwerp dat het VK als geen ander zal gaan definiëren, geen woord.

Hij verontschuldigt zich als hij verzandt in details over de noodlijdende gezondheidszorg. ‘Ik kan de hele lijst opnoemen, maar dat wil ik niemand aandoen.’ ‘Nee, Jeremy, ga door’, roepen sommigen. Het doet denken aan dat fragment uit Monty Pythons Life of Brian waarin volgelingen niet genoeg kunnen krijgen van de messias: ‘Tell us more.’ (Tot onbegrip overigens van Brians moeder. ‘He is not the Messiah. He’s a very naughty boy.’) ‘Jeremy, Jeremy, Jeremy’, scandeert de zaal na afloop. Het duurt bijna tien minuten voordat hij de paar stappen van het podium naar de uitgang heeft afgelegd. Iedereen wil hem aanraken, toespreken of een selfie met hem. Een oude vrouw in een ‘I voted Corbyn’ –T-shirt, verontschuldigt zich als ze mijn microfoon ziet voor het ‘popsterachtige onthaal’ van de leider. ‘Ze adoreren hem’, zegt ze moederlijk.

Opstand tegen de elite

Corbyns revolutie begon als een opstand tegen de elite. Onder nieuwe partijregels had Labour progressief Engeland aangemoedigd een lijsttrekker te helpen kiezen tegen een partijlidmaatschap van 3,50 euro. Corbyn won met de belofte de laatste restjes blairisme weg te sluizen door de politieke afvoerput. Zeker, Tony Blair was Labours succesvolste partijleider geweest, maar de partij had daar een hoge prijs voor betaald. Labour was te dicht tegen de rijken aan gaan zitten, was gevallen voor de neoliberale economie, had zich voor de kar van George W.Bush en de Irakoorlog laten spannen. Corbyn haalde met zijn onvervalst socialisme de ziel van de partij en een groot deel van zijn achterban terug. Hij is, in ideologie en identiteit, de anti-Blair. De huidige Labourleider heeft maar één huis, houdt zijn shirts dichtgeknoopt en viert geen vakantie met oligarchen. In zijn vrije tijd maakt Corbyn jam van fruit uit zijn moestuin, fotografeert deksels van afvoerputten en oogt als iemand die geen flauw idee heeft wat Instagram is en dat ook niet ervaart als een gemis.

De stemming in het VK is, na bijna tien jaar van messcherpe bezuinigingen en stagnerende lonen, angstig en opstandig. Kiezers zien overal de ongelijkheid toenemen en gewone Britten de prijs betalen voor economisch falen. Aan het muffe, afstandelijke Westminster hebben ze geen boodschap. Corbyn pleit voor een nieuwe politiek. Hij wil om te beginnen Labour hervormen, hij wil dat Kamerleden een pas op de plaats maken en dat de grassroots, de burgers aan de basis, de partij gaan leiden. Hugo Chavez is niet voor niets zijn politieke held.

‘Jeremy Corbyn heeft politiek spannend gemaakt’, zegt Natasha Blondell, 38. Ze werkte met gehandicapte volwassenen voordat haar baan, en die van een miljoen andere werkers in de openbare sector, werd wegbezuinigd. ‘In dit land en elders in Europa is politiek altijd iets geweest wat door anderen voor jou gedaan werd. Dat is aan het veranderen. Het is nu iets wat we zelf doen.’

Corbyn mag dan Groot Brittannië ‘vanaf de grond’ willen democratiseren, het is onwaarschijnlijk dat hij daar de kans toe krijgt. Buiten de zalen geldt een werkelijkheid die haaks staat op de belevingswereld bij planeet Corbynista. Op handen gedragen door de leden, willen de 45 miljoen kiezers niets van hem weten. Peilingen en plaatselijke verkiezingsuitslagen zijn rampzalig. Op bijna alle gebied wordt Corbyn gezien als ‘onbekwaam’. Hij is de minst populaire oppositieleider sinds Britten begonnen dit soort dingen te meten. Zelfs Labourkiezers prefereren Tory-premier Theresa May boven Corbyn. ‘Dit is een existentieel moment in de geschiedenis van de Labourpartij’, zegt Peter Hyman, vroegere speechschrijver en strateeg van Tony Blair. ‘Het is de vraag of de partij kan overleven.’

Labourkamerleden hebben nooit in Corbyn geloofd. ‘De meesten van ons zijn het over de meeste dingen met Jeremy oneens’, citeerde The Times een Labourbackbencher. ‘Hij is een lichtgewicht.’ De enige politieke onderscheidingen die Corbyn als parlementariër binnenhaalde, waren die voor Baard van het Jaar (vijf keer) en voor Slechtst Gekleed Kamerlid. ‘Hij kan geen verkiezingen winnen’, zegt Kamerlid Owen Smith. ‘Hij heeft niet die honger naar macht.’ Organisatorisch zou de leider een ‘fucking disaster’ zijn. Eerder deze zomer zegden de meeste fractieleden (172) hun vertrouwen in hem op. Ergernissen hadden zich opgestapeld, maar Corbyns weigerachtig gedrag tijdens de brexitcampagne was de laatste druppel. Eerst kondigde de partijleider vlak voor de referendumcampagne aan dat hij op vakantie ging. Eenmaal terug ging hij spreekbeurten voor de Europese zaak uit de weg, liet pro-Europese speeches van collega’s afzwakken en was zes maanden onbereikbaar voor overleg met het landelijke comité voor ‘Remain’. De fractie verweet hem het referendum verloren te hebben. Labourwoordvoerders in Westminster besloten tot een opstand. Als 80 procent van een fractie de lijsttrekker de wacht aanzegt, is dat doorgaans reden om op te stappen. Niet voor Corbyn die zich juist, ongekend in de Britse politiek en wellicht in de democratische wereld daarbuiten, herkiesbaar stelde.

Slechte pers

In de zaal oogt de Labourleider ontspannen en bijna vrolijk. De polls lijken hem niet te deren. ‘Hij put energie uit de adoratie die hij krijgt buiten het parlement’, had een Kamerlid gezegd. Zijn aanhangers maken zich evenmin zorgen over de positie van hun partij. Wie zegt dat Jeremy de verkiezingen niet kan winnen? De peilingen? Wie gelooft de peilingen nog? En ja, het klopt dat Jeremy een slechte pers heeft, maar dat is omdat de Britse media linkse leiders altijd afzeiken. Labour is verdeeld, maar dat ligt aan de fractie. De parlementariërs ‘willen niet dat wij het land veranderen. Ze zijn geen socialisten. Ze moesten zich schamen’, zegt een student. De Corbynistas doen denken aan brexiteers. Beide groepen delen een heilig geloof in een gouden toekomst in weerwil van de feiten. De eersten menen oprecht dat Corbyn verkiezingen kan winnen als hij maar standhoudt, hoop biedt en zuiver in de leer blijft.

In het Britse parlement is Labours geoliede partijmachine vastgelopen. De fractie had gedacht dat Corbyn, als hij eenmaal zijn voeten onder het bureau had, leiderschapskwaliteiten zou ontwikkelen. Hij bleek er niet toe in staat. Parlementaire collega’s vinden Corbyn een warhoofd en een politiek lichtgewicht. De bestuurlijke chaos in de partij zou doen denken aan Dad’s Army. Kamerleden hebben geen beleidsdocumenten, er is geen coördinatie, geen overleg, geen contact met de partijleiding. Topposities worden gevuld door mensen als de 82-jarige Paul Flynn, die niet een maar twee ministersposten schaduwt. Gerenommeerde adviseurs als Thomas Piketty en David Blancheflower hebben zich geërgerd teruggetrokken. ‘Corbyn heeft geen economisch beleid’, twitterde de laatste. Labour, zonder discipline of structuur, zwalkt.

Bruinhemdengedrag

Er zijn meer partijen in Europa die tobben met de heruitvinding van de sociale democratie voor de 21e eeuw. Nieuw voor de Britse kameraden is de haat waarmee de richtingenstrijd wordt gevoerd. Sommige parlementariërs die van Corbyn af willen, zijn online bedreigd met groepsverkrachting en dood. Stenen zijn door kantoorramen gegooid en auto’s en muren beklad. Ondernemer Michael Foster, tot voor kort een gulle Labourdonor, spreekt van ‘bruinhemdengedrag’.

Een politieke tsunami daargelaten, wordt Jeremy Corbyn de 24e door de leden herkozen. De opties voor de fractie zijn beperkt. Gematigde Kamerleden kunnen zich afsplitsen, maar in een land met een tweepartijenstelsel heeft het oprichten van een nieuwe partij veel weg van politieke zelfmoord. Zeker is dat premier May van Labour niets te vrezen zal hebben. Corbyn is meer geïnteresseerd in het opzetten van een protestbeweging, dan in het vormen van een regering-in-wording. Zijn tegenstanders zijn geobsedeerd door overleven. Labours inzinking betekent dat de sociaaldemocraten bij hun echte, parlementaire werk in gebreke blijven. Ze zullen niet bij machte zijn bijvoorbeeld de brexitonderhandelingen effectief tegen het licht te houden. Waar de oppositie zou moeten zitten, zit een gat. ‘Engeland is een Conservatieve eenpartijstaat aan het worden’, schreef columnist Nick Cohen.

‘Vroeg of laat gaat het natuurlijk fout voor Corbyn’, citeert de Financial Times een oud-minister. ‘We weten alleen nog niet wanneer.’ Tim Bale, van de Queen Mary University in Londen, voorspelt dat Labour de verkiezingen in 2020 verliest en waarschijnlijk die daarna ook. De sociaaldemocraten kunnen dan twee decennia in de oppositie zitten en nooit meer een meerderheidsregering vormen. Aangenomen natuurlijk dat de 116 jaar oude partij over twintig jaar nog bestaat.

DOOR LIA VAN BEKHOVEN

De enige politieke onderscheidingen die Corbyn als parlementariër binnenhaalde, waren die voor Baard van het Jaar (vijf keer) en voor Slechtst Gekleed Kamerlid.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content