IJsland stelde zich vorige week officieel kandidaat voor lidmaatschap van de Europese Unie. Gedwongen door de economische en financiële crisis.

‘Om eerlijk te zijn: als de visserij aan de ketting moet, worden we toch boos.’ Daarmee legde de IJslandse minister van Buitenlandse Zaken Össur Skarphedinsson de vinger op de wond toen hij vorige week donderdag de toetredingsaanvraag van zijn land officieel aan zijn Zweedse ambtgenoot Carl Bildt overhandigde. Niet de banken vormen de inzet van IJslands politieke ommezwaai, maar de traditie.

De Europese Unie is voor Reykjavik een noodlijn. De Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers sleepte de drie grootste IJslandse banken eind vorig jaar mee in haar val. Glitnir, Kaupthing en Landsbanki stonden voor meer dan 40 miljard euro bij buitenlandse schuldeisers in het krijt en gingen eronderdoor. De kroon klapte in elkaar, de inflatie zwol aan en de werkloosheid verdrievoudigde. De conservatieve regering van Geir Haarde, die de speculatieve bankverrichtingen had aangemoedigd, nam ontslag. Na straatprotest en nieuwe verkiezingen vormde Johanna Sigurdardottir van de sociaaldemocratische alliantie een minderheidsregering met groenlinks. Haar kiesbelofte: zo snel mogelijk lid worden van de EU. Ze hield woord. IJsland had ondertussen ook begrepen dat het geld niet van Rusland of de Verenigde Staten zou komen. Het land zocht en kreeg 8 miljard euro steun van de Noordse landen, de EU en het Internationaal Monetair Fonds.

Omdat IJsland lid is van de Europese Economische Ruimte en van de Schengenzone past het al ruim driekwart van de Europese wetten toe. Dat geeft het land een straat voorsprong op, zeg maar, de landen van de westelijke Balkan. Het is met zijn 320.000 inwoners ook de oudste Europese democratie. Maar net daarom zijn symbolen belangrijker dan centen. Als het parlement in augustus instemt met de vergoeding van 300.000 Britse en half zoveel Nederlandse spaarders van Icesave, een voormalig filiaal van Landsbanki, kan een begin worden gemaakt met de herkapitalisering van de genationaliseerde banken. Maar wezenlijker is het emotionele belang van de visserij. De 7000 vissers zien er niet naar uit dat andere vloten hun 200 mijlszone komen leegvissen op haring of kabeljauw. Ze vertegenwoordigen maar 4 procent van de werkende bevolking, maar zorgen voor de helft van de uitvoer en 10 procent van het bruto binnenlands product.

De IJslanders hopen op een uitzondering, en die zullen ze ook nodig hebben. Er komt namelijk nog een referendum, en dat is nog niet gewonnen.

Lukas De Vos

‘Met welk recht zeggen ze ons: hier kan men bouwen en hier niet. Wij zijn hun slaven niet.’

Ovadia Yosef, geestelijk leider van de ultraorthodoxe Shas-partij, haalt uit naar de VS, die geen nieuwe Joodse kolonies willen in Oost-Jeruzalem.