Het proces tegen Radovan Karadzic kan nog deze maand beginnen, zegt het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag. De voormalige leider van de Bosnische Serviërs wil volgens zijn raadsman Peter Robinson zelf aantonen dathij onterecht wordt beschuldigd van genocide, misdaden tegen de mensheid en etnische zuivering.
‘Ja, het gaat hem goed’, zegt Karadzic’ raadsman Peter Robinson. ‘Hij verkeert in goede gezondheid. Werkt hard aan zijn zaak, iedere dag. Een klein voordeel van zijn gevangenneming is dat hij zijn kleinkinderen (die zijn geboren terwijl hij ondergedoken zat, nvdr) ziet en daarvan is hij verrukt.’
Het proces tegen Radovan Karadzic moet deze maand beginnen. De 349 rekesten, bezwaarschriften en moties waarin de verdachte het afgelopen jaar zijn gevangenneming als onrechtmatig aanvocht, zijn goeddeels verworpen. Of Karadzic in 1996 in ruil voor zijn verdwijnen uit de politiek een immuniteitsdeal heeft afgesloten met de Amerikaanse gezant Richard Holbrooke, blijft onbewezen. Bovendien acht het tribunaal een eventuele deal sowieso niet geldig. ‘De zaak is klaar voor berechting’, oordeelde de Schotse rechter Iain Bonomy vorige maand.
‘De omvang van de zaak is enorm’, stelt Robinson. ‘De openbare aanklager (de Belg Serge Brammertz, nvdr) heeft ons een pakket van 1 miljoen pagina’s, 530 getuigen en 23.000 bewijsstukken gepresenteerd. Waaronder elf aanklachten van genocide, misdaden tegen de mensheid, etnische zuivering en deportatie. Wij als verdediging staan daartegenover met een team van zeven professoren in het internationale recht en 19 studenten uit alle windstreken. We zijn nog steeds bezig om ons door die miljoen pagina’s te worstelen. Maar het is een prestigieuze zaak. Het staat goed op je cv.’
Karadzic is in de rechtszaal zijn eigen advocaat. ‘Hij heeft besloten dat hij zijn kant van het verhaal wil vertellen’, verklaart Robinson. ‘Hij wil de regels van het tribunaal ten volle benutten om aan te tonen dat hij niet schuldig is aan de tenlastelegging. Hij bepaalt de lijn van zijn verdediging, wij assisteren hem in het juridische handwerk.’
Al heeft het bureau van de aanklager de exacte volgorde van de honderden getuigen nog niet bekendgemaakt, de rechtszaak zal zich concentreren op het 43 maanden durende beleg van Sarajevo en op de massa-executies in Srebrenica. ‘De aanklager gaat getuige-deskundigen oproepen in verband met de beruchte mortierbeschieting van de markt van Sarajevo op 5 februari 1994, waarbij 66 mensen om het leven kwamen. De constatering van VN-militairen ter plaatse, gezien de schootshoek, was dat de moslims (Bosnjakken) die aanslag waarschijnlijk zelf gepleegd hebben. Later werd die conclusie teruggedraaid. Wij hebben het recht om eigen onderzoek te doen en hun resultaten te checken en dat recht gaan we ook uitoefenen. We gaan straks schootshoeken meten en inslagkraters.’
Een aanslag op de eigen bevolking in opdracht van de Bosnische regering?
PETER ROBINSON: Dat is wat we proberen te bewijzen. In een desperate poging om een interventie van het NAVO-bondgenootschap uit te lokken als enige weg om de oorlog te overleven.
Meer nog dan het beleg van de Bosnische hoofdstad rekent het tribunaal Karadzic de massa-executies van 8000 mannen en jongens in het VN-protectoraat Srebrenica zwaar aan.
ROBINSON: Moord is niet wat hij wilde.
Heeft hij opdracht tot de verovering van Srebrenica gegeven?
ROBINSON: Ja. Zijn eerste doel was de ‘veilige zones’ tot hun oorspronkelijke grootte reduceren, omdat ze werden gebruikt als uitvalsbasis voor aanvallen op de Serviërs. Dat was in eerste aanzet de bedoeling. En toen kwamen ze daar aan en zagen dat de stad nauwelijks verdedigd en zogoed als verlaten was. De legerstaf zei dat ze Srebrenica gemakkelijk konden innemen en Karadzic gaf zijn toestemming.
Heeft hij spijt van zijn rol in de oorlog?
ROBINSON: Ik denk het niet, maar dat moet u hem zelf vragen.
U spreekt hem bijna dagelijks.
ROBINSON: Hij houdt vol dat hij zijn mensen verdedigde en dat hij nooit opdracht gaf of aanzette tot etnische zuiveringen of oorlogsmisdaden. Oorlogsmisdaden keurde hij niet goed. Dat is eigenlijk zijn positie: hij wilde alleen maar zijn volk beschermen. Hij wilde niet dat anderen onterecht leed berokkend werd.
Beschuldigt hij dan anderen, zoals generaal Ratko Mladic, ervan op eigen houtje te hebben gehandeld?
ROBINSON: Ik denk eigenlijk van wel. Als bewezen wordt dat er misdaden gepleegd zijn, zal hij dat Mladic verwijten. Vanuit Karadzic’ gezichtspunt handelde Mladic dan niet volgens zijn instructies. Het tragische verlies van mensenlevens dat volgde, was voorzien noch gepland, zegt Karadzic. Van volkenmoord is volgens hem dan ook geen sprake. Genocide is een misdaad van intentie. Het is het willens en wetens vernietigen van een natie of etnische groep. Het vereist een samenhangend plan en zo’n plan is er nooit geweest, betoogt Karadzic.
Levenslang
In een uiterste poging de rechtszaak beheersbaar te houden, diende de aanklager vorige week een drastisch herziene tenlastelegging in. Op de 102 bladzijden lange lijst van plaatsen waar executies plaatsvonden, moord en verkrachting werd begaan, moskeeën werden opgeblazen, is de helft van de incidenten geschrapt: letterlijk met zwarte lijnen doorgestreept. Honderden andere feiten zijn blijven staan, net zoals de elf aanklachten van terreur, deportatie, etnische zuivering, moord, misdaden tegen de mensheid en genocide.
In een tegenmotie verzocht Karadzic afgelopen vrijdag toewijzing van 14.171 extra uren om zich op de aanklacht voor te bereiden. Dat zou een uitstel betekenen van tien maanden. De Zuid-Koreaanse rechter O-gon Kwon, per 1 september aangesteld als voorzitter in het monsterproces, zal daarover op korte termijn een beslissing nemen. Niemand, ook zijn raadsman niet, verwacht dat Karadzic zijn uitstel zal krijgen.
‘Ze zijn uit op z’n scalp’, zegt Robinson. De aanklager zet in op levenslang. Maar Karadzic zal zijn huid duur verkopen. Zijn geweten is zuiver, laat hij vanuit de gevangenis weten. ‘Ik heb geen spijt. Ik zal me vrij voelen, waar ik me ook bevind voor de rest van mijn leven.’
DOOR ROBERT DULMERS
