De tekst is van John Kander en de muziek van Fred Ebb, maar het is vooral de stem van Liza Minelli waar we aan denken, in de musicalfilm Cabaret: ‘Money makes the world go round’. Over dat geld dat alles in beweging zet, woeden vandaag een drietal discussies die ons leven grondig door elkaar kunnen schudden.
Geld lijkt de laatste tijd niets meer waard. U kunt het bijna gratis krijgen. Voor het eerst duikt de rente voor hypothecaire leningen onder de 1 procent. De bank Crelan biedt sommige klanten een tarief aan van 0,96 procent voor een hypothecair krediet op tien jaar met een vaste rentevoet. Van de andere kant brengt geld op een spaarboekje zo goed als niets meer op. Wettelijk bedraagt de minimumrente 0,11 procent, en banken als KBC en Belfius hebben al laten weten dat dit nog te hoog is. Het moment nadert dat een spaarder geld aan de bank moet betalen om zijn geld op een spaarboekje te mogen plaatsen. Het grote idee achter die lage rentes is dat mensen zo meer lenen of minder sparen en hun geld vlotter uitgeven. Dat moet de economie in beweging zetten.
Ondertussen wordt in Europa ernstig overwogen om op korte termijn de biljetten van 500 euro af te schaffen. Grote biljetten spelen in de kaart van criminelen, terroristen en belastingontduikers, zo heet het. Maar er is meer aan de hand: de pleidooien voor een cashloze samenleving klinken met de dag luider. Waarom betalen we in onze digitale wereld nog met papieren geld? Als we morgen alles elektronisch betalen zou dat de doodsteek betekenen voor de zwarte economie, want iedere betaling is dan traceerbaar. Een Big Brother-scenario, maar dat neemt niet weg dat de voorstanders van een cashloze samenleving toenemen. Als we geen cash meer hebben en ons geld staat enkel nog op rekeningen, móéten we het wel investeren of uitgeven om aan de eventuele negatieve rente te ontsnappen. Dat zou bijdragen tot de economische groei.
De Europese economie blijft povertjes presteren. De Oeso verlaagde twee weken geleden de Europese groeiverwachting naar 1,4 procent. De Europese Centrale Bank (ECB) drukt massaal euro’s bij en pompt die in de economie, maar ze slaagt er niet in om de economische motor weer aan de praat te krijgen. De ECB moet de inflatie net onder de twee procent houden, maar ook dat lukt niet. Eerder deze week bleek zelfs dat de inflatie in een jaar tijd min 0,2 procent bedroeg, dus zelfs lichtjes negatief was en in de verkeerde richting evolueert. Daarom opperen sommigen dat het tijd is voor ‘helikoptergeld’.
Helikoptergeld is een metafoor, gelanceerd door Milton Friedman, de Amerikaanse Nobelprijswinnaar economie. ‘Stel je voor dat op zekere dag een helikopter boven je stad biljetten van duizend dollar laat neerdwarrelen’, schreef hij in 1969. Friedman wist het zeker: de mensen zouden met dat helikoptergeld aankopen doen, de economie zou beginnen te draaien en de inflatie stijgen. Het idee is minder absurd dan op het eerste gezicht misschien lijkt. Ben Bernanke, de vorige gouverneur van de Amerikaanse centrale bank, geloofde erin. En er zijn ernstige economen die vinden dat de ECB-gouverneur, Mario Draghi, helikoptergeld in de strijd moet gooien om de Europese economie uit het slop te halen.
Nu drukt de ECB vandaag al massaal euro’s bij, maar dat geld sijpelt via ingewikkelde mechanismen heel traag door in de economie. Is het dan niet veel beter om dat vers geld gewoon rechtstreeks aan de burgers te overhandigen, die het meteen kunnen uitgeven, zo vragen de voorstanders van helikoptergeld. Als de ECB de 1500 miljard euro’s die ze bijdrukt gewoon uitdeelt, krijgt elke inwoner van de eurozone 5000 euro. Dat hoeft niet eens uit een helikopter te worden gegooid, in een cashloze samenleving kan het direct op uw rekening worden gestort.
Het klinkt aanlokkelijk, maar de historisch lage rente, de evolutie naar een cashloze samenleving en de speculaties over helikoptergeld wijzen er vooral op dat het vandaag niet goed gaat met onze economie. Bovendien wordt het steeds onduidelijker hoe we de crisis, die acht jaar geleden begon, achter ons kunnen laten. Daarom gaat er steeds meer aandacht naar maatregelen die nog nooit werden toegepast. Zo begeven we ons op terra incognita, onbekend terrein. De afloop is hoogst onduidelijk. Ook als er niets wordt gedaan.
EWALD PIRONET is senior writer van Knack.
De ECB drukt massaal euro’s bij, maar dat geld sijpelt heel traag door in de economie.
