Jan Braet
Jan Braet Jan Braet is redacteur cultuur bij Knack.

‘Kunst en financiën’: in de zeventiende eeuw ontstond de moderne kunsthandel.

De oorlogen volgden elkaar in snel tempo op in het Europa van de zeventiende eeuw. De productie, handel en smokkel van luxegoederen leden er kennelijk niet onder. Kunst was zo’n luxegoed, en daar waren wij – zowel in het protestantse noorden als in het katholieke zuiden – echt goed in. Kunsthandelaars van een nieuw type verschenen: directe bemiddelaars tussen producenten en klanten. Ze peilden naar de heersende smaken en vertaalden die in opdrachten aan kunstenaars. Een eeuw later vormden handelaars zelf de smaak van de kopers. Het valt allemaal te lezen in Joost Vander Auwera’s introductie bij de expo Kunst & Financiën in Europa in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel (KMSKB).

Elders wijst Hans Van Miegroet op een door de handelaars-veilers begerig gekoesterde koopwaar: informatie. Wie die bezat, had een groot concurrentieel voordeel in de ‘weinig transparante’ zeventiende-eeuwse kunstmarkt. Van Miegroets notities vormen een inleiding op een ‘paper’ waarvan verder elk spoor ontbreekt. Geen nood, het gaat slechts om een kleine expositie met twintig schilderijen. Ze behoren tot de vaste collectie van de KMSKB, en bleven gewoon op hun plaats hangen, elk gemarkeerd met een plaatje Kunst & Financiën. Ze dragen een nummer van 1 tot en met 20, corresponderend met de gevatte uitleg in een boekje. Dat is kosteloos en ligt in een rek bij het begin van het parcours.

Fijn, maar bij ons bezoek volgden we vruchteloos de aanduidingsplaatjes 10 tot en met 13. Die bleken te verwijzen naar een zaaltje dat zonder vermelding gesloten was. Twee suppoosten verklaarden: ‘Soms is het zaaltje open, en dan weer niet. Dat komt door personeelsproblemen.’ Sneu, toch? Kunst en financiën, een onderwerp met onvermoede uitlopers in de actualiteit.

Gelukkig gaven alle meesterwerken present. Neem nu zo’n glanzend en gaaf portret van lakenkoopman Nicolaes van Bambeeck door Rembrandt. Nicolaes achtte zich door zijn geld verzekerd van een onmiddellijke integratie in de Amsterdamse regentenstand. Een misvatting, zo bleek. Hij mocht dan nog zijn oog hebben laten vallen op Agatha Bas (ook door Rembrandt geschilderd; beland in de collectie van de koningin van Engeland), de dochter van de burgemeester. Vader wilde niet weten van onze ‘nieuwe rijke’. Met geld koop je ‘distinctie’, maar het kan wel even duren.

Rubens mocht natuurlijk niet ontbreken. Zijn grote altaarstuk De kroning van Maria dwingt ook bij heidenen en geldwolven groot respect af. De marmeren omlijsting die er ooit omheen stak in de Antwerpse Minderbroederskerk kostte tien keer meer dan het schilderij zelf. Chapeau! We besluiten met een portret van een voornaam burgermanszin door Cornelis De Vos. Blijkt het te gaan om het familieportret van De Vos zelf. Goed geboerd, kunstenaar!

Jan Braet

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content