De Haïtiaan Romel Joseph overleefde de aardbeving dankzij zijn muzikale geheugen.
Het verhaal van Romel Joseph is schrijnend, zoals dat van vele Haïtianen. Bijna meteen na de geboorte vrijwel blind geworden omdat zijn ouders de behandelingen voor zijn ooginfecties niet konden betalen. Zich toch opgewerkt en een school gesticht in Port-au-Prince, die negen jaar bloeide maar op 12 januari 2000 afbrandde. Op de kop af tien jaar later stond Romel op de derde verdieping van zijn heropgebouwde school, toen de vloer onder zijn voeten verdween. Zijn jonge vrouw, zwanger, zat twee verdiepingen lager en stierf onder het puin. Hijzelf zat achttien uur klem onder een omgevallen muur, beide benen verpletterd, de linkerhand gebroken en de rechter doorboord met spijkers, voor hij kon worden gered.
Schrijnend, maar helaas niet ongewoon voor het zwaar getroffen Haïti. Waarom stond zijn verhaal dan wél in Amerikaanse kranten, en waarom was popster Stevie Wonder zo door Romels verhaal gegrepen dat hij hem twee van zijn keyboards schonk? Omdat Romel Joseph een muzikant is. Een violist, meer bepaald, die zichzelf als jongen leerde spelen door acht uur per dag te oefenen. Hij bleek zo goed dat hij een beurs kreeg voor de befaamde Juilliardschool in New York en daar ook een graad haalde.
Romel Joseph getuigt op een You- Tubefilmpje over de uren dat hij onder het puin lag te wachten op hulp. Waar hij de kracht vandaan haalde om de pijn te verdragen en om mentaal te overleven? Hij stelde zich voor dat hij zijn viool in zijn handen had en er alle vioolconcerto’s op speelde die hij kende, seconde voor seconde, noot voor noot.
Ik ben niet het soort mens dat je gauw met sterke verhalen zult overdonderen, maar dit geloof ik meteen. Omdat het niet het enige getuigenis is van de enorme kracht die muziek op de menselijke geest kan uitoefenen. In het docudrama Touching the Void, om maar één voorbeeld te noemen, vertelt bergbeklimmer Joe Simpson hoe een liedje van Boney M (dat hij overigens haatte) urenlang door zijn hoofd dreunde terwijl hij zich zwaargewond over de flank van de Siula Grande naar de redding sleepte. Ik weet niet hoe u dat ziet, maar mij klinkt het bekend: muziek die zich bij een zware fysieke inspanning of pijn in je hoofd gaat nestelen en daar een soort verdoving veroorzaakt.
Ik ben nog wel eens de bevoorrechte getuige geweest van momenten waarop muziek een spectaculair helende rol speelde, en neurologen bevestigen bovendien dat het werkt. Muziektherapie is trouwens ook een erkende vorm van begeleiding, bijvoorbeeld bij ernstige psychische problemen – al heb ik het gevoel dat die aanpak nog altijd in zijn kinderschoenen staat.
Vaak wordt gezegd dat het de taal is die mensen onderscheidt van dieren. Ik denk dat het de menselijke gave van de muziek is. Of Romel Joseph ooit nog zal spelen, zal ook afhangen van de ernst van zijn verwondingen en de medische behandelingen, maar de wil om te genezen ontleent hij zonder twijfel aan zijn viool.
Peter Vandeweerdt
