De pas verkozen president van de Filipijnen, Rodrigo Duterte, laat de akelige keerzijde van het Aziatische globaliseringsmirakel zien, zegt JONATHAN HOLSLAG. Er is weinig kans dat zijn onsamenhangende cocktail van economische hervormingen zal werken.

Het wonderkind van de globalisering: zo noemde de Wereldbank vorig jaar nog de Filipijnen. De combinatie van goedkope arbeiders, belastingvoordelen en een flexibel investeringsbeleid maakte het land tot trekpleister van de elektronica-industrie. Groot is de kans dat uw mobiele telefoon of computer ergens op de Filipijnen in elkaar werd gesoldeerd. De Filipijnse export is de afgelopen tien jaar bijna veertig procent gestegen. De economische productie is verdubbeld. Maar achter die mirakelcijfers van de globalisering gaan enorme spanningen schuil, die de Filipijnse samenleving hebben ontredderd. De presidentsverkiezingen van vorige week hebben dat opnieuw aangetoond.

De winnaar van de stembusslag, Rodrigo Duterte, is zowat de ergst denkbare Nemesis van het globaliseringsoptimisme. Wordt globalisering geïdentificeerd met openheid en tolerantie, dan staat Duterte voor populisme, bruut geweld en repressie. De voorbije jaren relativeerde hij verkrachting, bezigde hij een ongezien repertoire aan bedreigingen en stuurde hij moordeskaders op opstandelingen af. Hij is van het slag politici dat via staatsgrepen en terreur aan de macht komt – alleen gebeurde het dit keer dus via vrije verkiezingen.

De opmars van Duterte is deels het gevolg van de zwakke oppositie, maar meer nog van de gigantische frustratie bij de bevolking. De binnenlandse productie, de buitenlandse investeringen en de uitvoer groeiden razendsnel, maar een flink deel van de bevolking bleef verstoken van de baten. In het decennium waarin de globalisering zich sterk doorzette, bleef het aantal mensen zonder voltijdse baan schommelen rond de veertig procent. De snel stijgende prijzen van voeding en huisvesting maakten de loonstijgingen nagenoeg ongedaan. Mensen hadden dus weinig profijt van de toegenomen welvaart. Op het platteland moesten boeren plaatsmaken voor grootschalige plantages. Zij weken uit naar de steden, waar de goedbetaalde jobs maar voor een kleine minderheid zijn weggelegd.

Tezelfdertijd werd ook de ongelijkheid zichtbaarder. Een derde van de bevolking verdient nog steeds minder dan 1000 euro per jaar. Zowat 50 miljoen Filipino’s leven in armoedige huisjes op het platteland. De wolkenkrabbers in het centrum van Manilla contrasteren met de onafzienbare sloppenwijken eromheen. Een stedelijke jungle van golfplaten en plastic is het, geregeerd door jongerenbendes die een gewelddadige hiphopcultuur importeerden uit de Verenigde Staten.

De moordcijfers zijn er bijzonder hoog, zelfs in vergelijking met andere Aziatische landen. Vrouwen doen amper aangifte van seksueel misbruik, maar buitenlandse organisaties rapporteren dat meer dan 65 procent van de vrouwen in de steden ermee te maken krijgt. Voor de mannelijke helft van de Filipijnse armen is Duterte daarin een bondgenoot. Hij bevestigt de machocultus en levert een aantal nieuwe uitlaatkleppen voor de frustraties. Hij roept de bevolking op om zich te mobiliseren tegen de corruptie van de rijken en tegen de islamterroristen die vooral opereren vanuit de verarmde zuidelijke eilandengroep Mindanao.

De machopolitiek verhult Duterte’s onduidelijke economische agenda. Aan de ene kant beloofde zijn verkiezingsprogramma steun voor de noodlijdende staalindustrie, zekerheid voor werknemers, belastingvrijstelling voor de armsten, landhervormingen en een rem op vervuilende mijnbouw. Aan de andere kant kondigde hij privatiseringen aan, grote investeringszones die vrijgesteld zijn van belastingen, en meer buitenlandse investeringen in de landbouwsector.

Duterte laat de akelige keerzijde van het Aziatische globaliseringsmirakel zien. Veel landen, vooral in Zuidoost- en Zuid-Azië, zijn in hetzelfde bedje ziek. Er is evenwel weinig kans dat zijn onsamenhangende cocktail van economische hervormingen zal werken. Duterte zal ook moeten opboksen tegen wereldwijde economische groeivertraging en tegen de industriepolitiek van landen als India en Vietnam, die hun deel van de maakindustrie veilig willen stellen. Er is met andere woorden weinig hoop dat Duterte de oorzaken van de economische scheefgroei in de Filipijnen zal wegwerken.

Duterte is van het slag politici dat via staatsgrepen en terreur aan de macht komt – alleen gebeurde het dit keer dus via vrije verkiezingen.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content