De Europese landen zouden zich grondiger moeten bezinnen over hun maritieme macht, vindt JONATHAN HOLSLAG.Want de open economieën rond de Middellandse Zee kunnen niet eeuwig op Amerikaanse bescherming blijven rekenen.

De oorlogsbodem USS Truxtun is een van de gevaarlijkste moordmachines ooit gebouwd, goed voor 9200 ton staal, hoogtechnologische sensoren en bewapening. Vorige week ging de destroyer voor anker in Zeebrugge, als tussenstop op een lange reis om het trans-Atlantische bondgenootschap kracht bij te zetten. De Truxtun is vernoemd naar een kapitein die met een handvol Amerikaanse oorlogsschepen de Franse marine op afstand moest houden. Dat was rond het jaar 1800. Vandaag hebben de Verenigde Staten 62 van die moderne schepen. Het land is van plan om ook in de komende decennia de wereldzeeën te domineren, met een vloot van 308 schepen. Miljarden dollars zullen worden geïnvesteerd in de Amerikaanse marine. Zelfs het Congres begon zich daar vragen bij te stellen.

De discussie over de toekomst van de zeemacht woedt ook in ons land, al was het maar omdat onze twee fregatten binnen tien jaar aan vervanging toe zijn. Hoe belangrijk is maritieme macht? De maritieme strategie van bijna alle grootmachten blijft draaien rond verdediging en afschrikking. Omdat niemand kan zeggen hoe de grote spelers – de Verenigde Staten, China, Rusland en andere – zich zullen gedragen, blijft het van tel om mogelijke agressors op afstand te houden. Dat vereist nog steeds grote schepen met krachtige raketten. Wereldwijd wordt enorm geïnvesteerd in maritieme verdediging en afschrikking, ook in de landen rondom Europa.

Een andere doelstelling betreft strategische partnerschappen. In deze wereld worden landen pas ernstig genomen als zij invloed hebben op de veiligheid van andere landen. Of zoals de Filipijnse minister van Defensie ooit smalend zei tegen de Europese Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken: ‘Geen vliegdekschepen, geen aanzien.’ Verder vinden de meeste grote landen het belangrijk om op eigen houtje te kunnen zorgen voor de beveiliging van de koopvaardij, van havens en drukke doorvoerplaatsen zoals de Straat van Hormuz, die toegang geeft tot de Perzische Golf, of Gibraltar, de poort tussen de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee.

Met maritieme macht wordt ook gedoeld op het vermogen om zo veel mogelijk economische winst uit de maritieme ruimte te halen: door de koopvaardij en de ontginning van grondstoffen, bijvoorbeeld, of door de lucratieve markt van investeringen en verzekeringen naar zich toe te trekken. De maritieme economie is wereldwijd goed voor vele duizenden miljarden dollars. Dankzij nieuwe technologieën en het ontdooien van de Arctische Oceaan wordt dat potentieel nog groter.

Deze militaire en economische strategieën zijn erg conventioneel. Ze gaan ervan uit dat de globalisering zich doorzet en dat nog meer ontwikkelingslanden machtige spelers zullen worden. Maar even belangrijk is de discussie over het alternatieve scenario: wat als de groei in de ontwikkelingslanden stokt en de globalisering hapert? Maritieme macht is in de loop der eeuwen niet alleen belangrijk gebleken om andere grootmachten in te dammen, maar ook om de gevolgen van ontbering te beperken. Een voorbeeld is de strijd van de stadstaten in de Middellandse Zee tegen de Zeevolken, zo rond 1000 voor Christus. Opgejaagd door droogte, zaaiden ze dood en vernieling. Het Byzantijnse Rijk was grotendeels afhankelijk van zijn maritieme macht om plunderaars uit het noorden op afstand te houden. En niet zelden werden die plunderaars eveneens uit hun steppevlaktes gejaagd door een klimaatverandering. Japan kon de Mongoolse volksverhuizing en invasies weerstaan dankzij de controle over de Zee van Japan. Er zijn talrijke andere voorbeelden.

Of de benadering van maritieme macht nu traditioneel of niet-traditioneel is, vooral de Europese landen zouden zich er grondiger over moeten bezinnen. We bevinden ons immers met een van de meest open economieën van de wereld in de meest uitdagende regio van de wereld. En het is verre van zeker dat Amerikaanse schepen als de USS Truxtun ook op lange termijn zo aanwezig zullen zijn in de Europese zeeën.

In deze wereld worden landen pas ernstig genomen als zij invloed hebben op de veiligheid van andere landen.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content