Dat mensen bang zijn dat moslims de sharia willen invoeren zodra ze in de meerderheid zijn? Begrijpelijk, zei in een interview in De Morgen onlangs Salah Echallaoui, de voorzitter van de Moslimexecutieve. ‘Mensen horen tegenwoordig de hele dag niets anders. Daarom vraag ik aan alle moslims in dit land om harder te werken en onze goede intenties te tonen. En tegen de mensen die bang zijn, zeg ik: kijk eens naar alle landen waar moslims in de meerderheid zijn – bijna nergens wordt de sharia toegepast, met uitzondering uiteraard van onder meer Saudi-Arabië.’
In België wonen maar 6 procent moslims, maar dat is het punt hier niet. Klopt het dat ‘bijna nergens’ de sharia wordt toegepast?
In de spirituele betekenis is de sharia – Arabisch voor ‘de weg naar de bron’ – het geheel aan gedragsregels voor elke moslim. Enger verwijst de term naar het islamitisch recht. ‘Maar in tegenstelling tot wat velen denken, is de sharia geen wetboek zoals wij dat in Europa kennen’, zegt de Belgisch-Tunesische politicoloog Sami Zemni (UGent). ‘Het is eerder een geheel van historisch gegroeide rechtsregels en jurisprudenties, een vorm van casuïstiek die op de realiteit wordt toegepast.’
De belangrijkste basisteksten zijn de Koran en de Hadith en Soenna, overleveringen over wat de profeet Mohammed heeft gezegd en gedaan. Verschillende strekkingen interpreteren die basisteksten anders – van letterlijk tot progressief – waardoor dé sharia als islamitisch recht eigenlijk niet bestaat.
‘Saudi-Arabië is uniek omdat daar de hanbalitische variant geldt’, zegt Midden-Oostenkenner Hans Wurzer van het Instituut Clingendael. ‘Die rechtsschool is relatief klein, en volgt een letterlijke interpretatie.’ Dan denken we aan lijfstraffen. ‘Maar daar mag je de sharia niet toe verengen of mee vereenzelvigen’, beklemtoont Wurzer. ‘Er zijn veel andere interpretaties. En vooral: de sharia behelst meer dan strafrecht alleen. Het gaat ook om handelsrecht – denk aan het verbod op woekerrentes – en familierecht, met regels over huwen, scheiden, voogdij en erfenissen bijvoorbeeld.’
In Maleisië, Syrië, Libanon, maar ook in Groot-Brittannië bestaan er aparte islamitische rechtbanken naast de seculiere, stipt Wurzer aan. Gelovige moslims die voor een Britse rechtbank gescheiden zijn maar bij wijze van spreken nog niet voor Allah, kunnen daartoe bij die islamitische rechtbanken terecht. ‘Zelfs in Groot-Brittannië wordt zo – als je het ruim interpreteert – de sharia toegepast.’
Net als Wurzer noemt arabist Chams Eddine Zaougui, auteur van het boek Dictators, de stelling eerder onwaar. ‘Saudi-Arabië is een uitzondering in die zin dat religieuze regels daar de enige toetssteen zijn’, zegt hij. ‘Maar in een mengvorm, waarbij er naast die religieuze regels ook civiele wetten bestaan, wordt de sharia ook toegepast in onder meer Iran, Afghanistan, Sudan, Somalië en Qatar.’ Anders en selectiever wel, nuanceert hij. ‘In Qatar zijn er bijvoorbeeld geen stenigingen of amputaties als straf. Wel zweepslagen. En alleen voor moslims. Niet voor een westerling die er woont.’
Ook moraalfilosoof Patrick Loobuyck (UAntwerpen) beklemtoont dat de sharia als islamitisch recht wordt toegepast ‘in merkelijk meer landen dan Saudi-Arabië alleen’.
In veel moslimlanden is en blijft de sharia bovenal een belangrijke morele toetssteen. ‘De grondwet van Egypte schrijft voor dat een nieuwe wet niet in tegenspraak met de sharia mag zijn’, zegt Zemni ter illustratie. ‘Maar nergens in Noord-Afrika bestaan lijfstraffen.’
CONCLUSIE
Omdat de stelling nuance vereist en omdat ‘bijna nergens’ al te fors klinkt, beoordeelt Knack ze als grotendeels onwaar.
GROTENDEELS ONWAAR
Door JAN JAGERS, illustratie FRED
‘Bijna nergens wordt de sharia toegepast, met uitzondering uiteraard van onder meer Saudi-Arabië’ Salah Echallaoui, voorzitter van de Moslimexecutieve, in De Morgen
