Terwijl een groot deel van Europa zich opwindt over de nieuwe Amerikaanse president, geeft de Europese Unie een futloze indruk en staat de euro opnieuw onder druk. Dat komt Donald Trump goed uit.
VORIGE WEEK SPRAK de Nederlandse minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem, de fine fleur van de Belgische politiek-financieel-economische wereld toe op een nieuwjaarsevent in Tour & Taxis. Hij zou het hebben over de gevolgen voor de Europese Unie van de brexit en de verkiezing van Donald Trump, maar verder dan de gemeenplaatsen ‘de brexit kan positief zijn voor de EU’ en ‘Trump dwingt de EU om haar lot in eigen handen te nemen’ kwam hij niet. Dijsselbloem, moet u weten, is de voorzitter van de eurogroep, waarin de lidstaten van de eurozone hun fiscale en economische beleid coördineren. Dat uitgerekend hij niet méér te vertellen heeft over de twee urgente uitdagingen voor de EU, is een veeg teken.
DIJSSELBLOEM ZEI OOK dat het met Griekenland de goede kant op gaat. Het land tekent opnieuw groei op, en heeft het zwaarste begrotingswerk achter de rug. ‘Het is de bedoeling dat Griekenland in 2018 opnieuw op eigen benen zal staan.’ Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) ziet dat anders. Volgens een rapport dat net klaar is, zal de Griekse schuld tegen 2060 stijgen naar 275 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Vandaag bedraagt de schuld er 180 procent van het bbp. Het IMF beklemtoont dat ze onhoudbaar is als de eurolanden niet een aanzienlijk deel ‘herstructureren’, ofwel: kwijtschelden. Met andere woorden: de Griekse crisis is nog lang niet voorbij.
DE AFGELOPEN MAANDEN slorpte Twitter-president Donald Trump natuurlijk alle aandacht op. Hij juichte bij herhaling de brexit toe, bestempelde de EU als ‘een vehikel van Duitsland’, en voorspelde dat meer landen het voorbeeld van Groot-Brittannië zouden volgen en het Europese schip zouden verlaten. Ted Malloch, met stip genoemd als de toekomstige ambassadeur van de Verenigde Staten bij de EU, was in een interview op BBC Two duidelijk over zijn ambitie: ‘In een vorige carrière had ik een diplomatieke functie waarin ik de Sovjet-Unie heb helpen neerhalen. Misschien moet dit keer wel een andere unie worden getemd.’
OM UIT TE SLUITEN dat hij verkeerd zou worden begrepen, verklaarde Malloch wat later over de EU dat zijn president ‘niet houdt van een supranationale organisatie waar de bureaucraten de show runnen, en die eerlijk gezegd geen echte democratie is’. Hij zei ook al dat de euro binnen hooguit anderhalf jaar ineen zal storten, en raadde iedereen aan te speculeren op een daling van de koers van de eenheidsmunt op korte termijn. Zijn ophefmakende uitspraken vonden in onze media weinig weerklank, laat staan dat ze reacties losweekten.
HET IS TOT DUSVER onvoldoende benadrukt, maar zowel de brexit als de ‘America first’-politiek van Donald Trump vormen een serieuze bedreiging voor Duitsland. ‘Als Trump hogere importrechten of sancties invoert, zoals aangekondigd, zal de Duitse economie een klap krijgen’, schreef Carsten Brzeski, hoofdeconoom van ING Duitsland, onlangs. En als de Duitse economie een klap krijgt, deelt heel Europa daarin. Brzeski wijst erop dat bondskanselier Angela Merkel, samen met haar Europese partners, kiest voor een terughoudende en behoedzame aanpak. Ze gaan niet in de tegenaanval, met een duidelijke pro-Europese visie. En ze hebben geen strategie om de voordelen van de EU aan de lidstaten en hun bevolking uit te leggen.
DE EUROPESE verontwaardiging over de beleidsdaden van president Trump is terecht, maar met verontwaardiging alleen kom je niet ver. De EU lijkt wel een papzak geworden, een logge creatie zonder ruggengraat. Niet alleen de brexit en Trump spelen daarin mee, ook de komende verkiezingen in Nederland, Frankrijk, Duitsland en mogelijk Italië wegen door. De angst van de leidende politieke klasse dat het populisme dan zal doorbreken, verlamt de Unie. Terwijl ze net nu zou moeten excelleren.
DAARBIJ WORDT al te makkelijk vergeten dat het groeiende populisme net gevóéd wordt door een futloos Europa. Door trage economische groei, door rigoureuze besparingen gebaseerd op cijferfetisjisme, door een gebrekkig sociaal beleid, door het uitblijven van een ernstige oplossing voor de vluchtelingencrisis enzovoort. Het Europese project verkeerde al langer in een crisis; de brexit en zeker Trump verhogen de druk alleen maar. Dat het onze Europese beleidsmakers al geruime tijd aan toekomstvisie mankeert, breekt hun – en ons – zuur op.
EWALD PIRONET is senior writer van Knack.
Zowel de brexit als de ‘America first’-politiek van Donald Trump bedreigen de Duitse economie – en dus Europa.
