‘Ze zouden in dit land beter wat meer naar de vakbonden luisteren’, bezweert ABVV-voorzitter Rudy De Leeuw. ‘Wij horen dagelijks hoe onrechtvaardig de mensen zich behandeld voelen.’ Tijd voor het Plan-De Leeuw omtrent de economische malaise, de ontreddering bij de SP.A, en het afbrokkelende vertrouwen bij de bevolking.
‘Premier Herman Van Rompuy heeft op de ziel getrapt van elke sociaal rechtgeaarde mens, de voorzitter van het ABVV inbegrepen’, zegt Rudy De Leeuw. En hij kan het weten, want hij is de voorzitter van de socialistische vakbond. En hij is lid van het SP.A-partijbureau. Wat heeft de premier misdaan? Het gaat niet over de begrotingsopmaak. Niet over het behoud van de notionele-interestaftrek, nog steeds een mooi fiscaal cadeau voor de bedrijven. Niet over de verlaging van de btw voor de horeca, waar niets tegenover staat. Niet over de manier waarop de regering zich weer de wet liet dicteren door de Franse energiereus GDF Suez. Zelfs niet over het lakse optreden tegenover de banken, die de oorzaak zijn van de huidige financieel-economische crisis. Het gaat over iets veel wezenlijkers. Over zeven zinnetjes, meer dan honderd jaar geleden neergepend. Ze gaan zo:
Op de kentering der tijden geboren,
in onze ogen nog de ondergangen
van de oude werelden die verbleken,
onze lippen geplooid ten nieuwe groet,
en in ons hart een tweedracht van verlangen
naar dromen van weleer, die wij verloren,
naar de nieuwe, wier bloesems openbreken
Het zijn verzen van de Nederlandse dichteres en socialiste Henriëtte Roland Holst (1869-1952), die de premier vorige week in de Kamer citeerde als antwoord op de striemende kritiek van de SP.A op zijn begroting. En de premier voegde er voor alle duidelijkheid aan toe: ‘Het kan misschien van pas komen voor mensen die hun partij moeten vernieuwen.’
Rudy De Leeuw windt er zich nog steeds over op: ‘Die verzen citeren was een premier onwaardig. Die poëzie verdient beter. Hoe durft hij te beweren dat de socialisten nog een lange weg af te leggen hebben om tot de noodzakelijke nieuwe inzichten te komen? Wat voor mij telt: de socialisten, in de meerderheid én de oppositie, beseffen dat er geen sprake kan zijn van een afbraak van de sociale zekerheid. Dat zou nefast zijn. Bij de begrotingsopmaak werd ook niet aan de sociale zekerheid geraakt. Er kwam geen bloedbad, ondanks de luide roep van liberalen, werkgevers en anderen om diep te snijden.’
‘Weet u wat me zo ergert aan de begroting van de regering-Van Rompuy?’ De Leeuw mitrailleert: ‘Er is te weinig werk gemaakt van een regulering van de banken. Er is geen sprake van een taks op speculatie. Het fiscale bankgeheim werd niet opgeheven opdat fraude eindelijk goed zou kunnen worden aangepakt. Ik vind het stuitend dat de regering-Van Rompuy de kans heeft laten liggen om paal en perk te stellen aan de graaicultuur en hebzucht van speculanten en fraudeurs. Zij zijn uiteindelijk de oorzaak van de huidige crisis. Zij zijn verantwoordelijk voor de 6 à 7 procent welvaartsverlies die we in twee jaar tijd zullen kennen. En als we niet opletten, zullen 200.000 mensen dankzij hen hun job verliezen.’
U was in de aanloop van de begroting de eerste die pleitte voor een crisisbelasting voor de banken. Uiteindelijk staat in de begroting dat de banken 540 miljoen euro moeten bijdragen. Tevreden?
Rudy De Leeuw: Ik ben tevreden met het bedrag en met het feit dat de banken elk jaar die crisisbelasting zullen moeten betalen. De overheid heeft de banken en zo het hele financiële systeem moeten redden, dus is het eerbaar dat de banken 540 miljoen bijdragen aan de begroting. En ik weet wel dat niet alle banken een beroep hebben gedaan op de overheid, maar ze streefden wel allemaal naar superwinsten. Ze spelen ook een te belangrijke rol in onze economie om hen niet ter verantwoording te roepen voor hun onverantwoorde gedrag.
Denkt u niet dat de banken de crisisbelasting zullen afwentelen op hun klanten?
De Leeuw: Dat vrees ik, en we zullen er nauwlettend op moeten toezien dat de banken de crisisbelasting niet doorrekenen aan de kleine spaarder en dat de werkgelegenheid in de financiële sector er niet onder lijdt. Want dan zouden de gewone mensen uiteindelijk weer de dupe zijn, en het kan niet dat zij twee keer moeten opdraaien voor de crisis. De banken kunnen die 540 miljoen trouwens makkelijk neertellen. Ze krijgen nog altijd heel goedkoop geld van de centrale banken om hun liquiditeitsproblemen op te lossen, namelijk tegen 1 procent rente, maar ze lenen dat geld uit aan de staat tegen 4 procent. Dat levert hen een forse winstmarge op die meer dan voldoende is om de crisisbelasting te betalen.
Maar hoe kan belet worden dat de banken de crisisbelasting op de klanten zullen verhalen?
De Leeuw: Er is toch nog altijd een beetje concurrentie onder de banken, en ik hoor sommigen nu al zeggen dat ze het niet zullen doorrekenen. Bovendien is die crisisbelasting eigenlijk maar een eerste stap. De rekening met de banken is daarmee nog niet vereffend. We moeten werk maken van een belasting op financiële transacties om speculatie tegen te gaan. En het fiscale bankgeheim moet worden opgeheven, zodat je met zwart geld niet langer naar de bank kunt vluchten en iedereen zijn deel van de belastingen betaalt.
De energiesector moet jaarlijks 235 miljoen bijdragen aan de begroting in ruil voor de winsten die hij zal halen omdat de kerncentrales langer openblijven. Hoe kunnen wij voorkomen dat hij dat niet doorrekent aan de klanten? Want daar is er eigenlijk geen concurrentie.
De Leeuw: We zitten in de elektriciteitssector, ondanks de liberalisering, inderdaad met een monopoliesituatie. Daarbij is Electrabel ook nog eens in handen van het Franse GDF Suez. We moeten er dus voor zorgen dat de extra winsten die Electrabel zal boeken omdat de kerncentrales langer blijven draaien niet alleen naar Frankrijk vloeien, terwijl het de extra bijdragen doorrekent aan de Belgische consumenten en ondernemingen. Daarvoor plant de regering de oprichting van een controlecomité, waarin de vakbonden zitting zullen hebben. Ik dring erop aan dat het comité snel wordt samengeroepen, zodat we de elektriciteitsprijzen in ons land kunnen vergelijken met die in onze buurlanden – en dan vooral Frankrijk. Bovendien moeten we ervoor zorgen dat Electrabel bij ons ook voldoende investeert in hernieuwbare energie.
De regering besliste om de btw voor de horeca te verlagen.
De Leeuw: We mogen hopen dat die btw-verlaging in de horeca ervoor zorgt dat de zwarte werkgelegenheid wit wordt, en dat er effectief nieuwe jobs bijkomen.
De horeca heeft zich niet verbonden tot meer werkgelegenheid.
De Leeuw: Maar vooraf spraken ze van 6000 nieuwe jobs, en die wil ik wel zien. Als daar niets van in huis komt, kan er van een verdere btw-verlaging in de horeca natuurlijk geen sprake zijn. Bovendien moeten ze ook eindelijk syndicale afgevaardigden toelaten om controles uit te voeren, bijvoorbeeld naar de werkomstandigheden. Daar hebben we recht op nu de overheid voor de horeca een inspanning doet van 255 miljoen, wat in deze moeilijke tijden toch niet niks is.
De begroting wordt door de regeringspartij PS verdedigd, maar de oppositiepartij SP.A brandt ze af. Dat is een pijnlijke spreidstand voor de socialisten, en zeker voor een nationale vakbond als het ABVV.
De Leeuw: Die asymmetrie is een politiek gegeven en daarbinnen werken wij. De PS beschermt de sociale zekerheid binnen de regering, de SP.A probeert vanuit de oppositie socialistische standpunten aan bod te laten komen. Er is werk voor beide.
U bent blij dat de PS in de regering zit?
De Leeuw: Ja, want zij heeft ervoor gezorgd dat er niet aan de sociale zekerheid getornd wordt.
En bent u even blij dat SP.A in de oppositie zit?
De Leeuw: Dat is een politieke keuze van de partij.
Maar wat vindt u daarvan als voorzitter van de socialistische vakbond?
De Leeuw: Het is niet de beste oplossing, maar ik respecteer de keuze van de SP.A, die in de oppositie wou nadat ze bij de verkiezingen minder dan 15 procent van de stemmen behaalde. Maar ideaal is anders.
De SP.A zegt dat de regering veel te weinig doet en dat alle problemen doorgeschoven worden naar 2012 met een nieuwe regering.
De Leeuw: Ja, maar de Vlaamse socialisten beseffen ook wel dat je de crisis niet mag verdiepen door bijvoorbeeld te snoeien bij de ambtenaren, of in de gezondheidszorg of de sociale zekerheid. We moeten erover waken dat je de prille economische heropleving nu niet fnuikt door harde ingrepen. We moeten juist werk maken van meer economische groei, die duurzaam moet zijn en nieuwe banen moet creëren. Dat is de enige manier om uit de crisis te raken. En de bestaande jobs moeten we proberen maximaal te behouden.
Hoe dan ook zullen de grootste begrotingsinspanningen vanaf 2012 moeten gebeuren, en ongetwijfeld zal de toekomst van de sociale zekerheid opnieuw ter discussie staan.
De Leeuw: Dat wordt inderdaad de inzet van de volgende verkiezingen. We zitten dus op een kantelmoment: willen we een sociale zekerheid die naam waardig? Ik in elk geval wel. Ik wil me ervoor engageren dat onze gepensioneerden een zorgeloze oude dag kunnen genieten, in een eigen woning of betaalbaar rusthuis, met een waardig pensioen en een betaalbare gezondheidszorg. Onze sociale zekerheid is een stelsel om trots op te zijn. Laten we het koesteren.
Door de oplopende vergrijzingskosten zal de sociale zekerheid zwaar onder druk komen: meer uitgaven voor pensioenen en hogere kosten voor de gezondheidszorg.
De Leeuw: Om de vergrijzingskosten op te vangen heeft Johan Vande Lanotte (SP.A) het Zilverfonds gelanceerd…
Maar…
De Leeuw: Dat Zilverfonds bestaat, hé!
Maar het is een lege doos.
De Leeuw: Nee, dat is geen lege doos. Ik ben beheerder bij het Zilverfonds en daar staat effectief geld op de rekeningen. Boekhoudkundig laat Europa toe dat daarmee de staatsschuld wordt verminderd. Maar er is wel degelijk geld opzijgezet om de vergrijzingskosten op te vangen.
Hoeveel staat er werkelijk op de rekening?
De Leeuw: Op dit ogenblik staat er al 17 miljard euro op rekening van het Zilverfonds. En in de begroting is beslist om de groeinorm van 4,5 procent voor de gezondheidszorg aan te houden, waarmee met een groot verantwoordelijkheidsgevoel moet worden omgesprongen. We zullen daarmee niet alleen de verpleegsters vergoeden die de nachtdiensten verzorgen of bijvoorbeeld gespecialiseerd zijn in kankerbehandeling, maar daarvan ook honderden miljoenen opzijzetten in een toekomstfonds voor de gezondheidszorg.
Niettemin zeggen zowat alle specialisten dat er totaal onvoldoende geld is gespaard, en dat we de vergrijzingkosten alleen maar kunnen opvangen door met meer mensen langer te gaan werken.
De Leeuw: Maar we gaan vandaag toch geen jacht organiseren op de bruggepensioneerden, terwijl de bankencrisis 200.000 extra werklozen meebrengt? Ik vind dat we eerst jobs moeten creëren voor de werklozen die er nu bijkomen. Daarin dragen onze ondernemers een grote verantwoordelijkheid. Zij moeten zorgen voor groei dankzij hoogwaardige producten en diensten, die we kunnen exporteren naar groeilanden zoals China, India en Brazilië. Nu slagen we daar nauwelijks in.
Zullen we in de toekomst langer moeten werken?
De Leeuw: We zullen automatisch langer werken, omdat er een generatie aankomt die ook langer studeerde en dus later op de arbeidsmarkt kwam. Maar voor bepaalde beroepen is langer werken onmogelijk. Iemand die 30 of 35 jaar aan een assemblagelijn heeft gestaan, is op. Of iemand die buiten in de bouw heeft gewerkt. Of aan de dokken. Het zijn trouwens niet de vakbonden die naar het brugpensioen grijpen, wel de werkgevers die er bij herstructureringen gretig gebruik van maken. En werven de werknemers 50-plussers aan? Is er werkbaar werk voor die mensen? Voeren de werkgevers een menselijk aanwervings- en personeelsbeleid voor die 50-plussers? Ik zie dat niet.
Nederland heeft beslist om de pensioenleeftijd op te trekken naar 67 jaar.
De Leeuw: Dat is sociaal én economisch onbespreekbaar. Zij die het bij ons hebben over een verhoging van pensioenleeftijd, ontdoen zich eigenlijk van de verantwoordelijkheid om aan iedereen op 65-jarige leeftijd een waardig pensioen te geven. En dat is een van de verworvenheden van het socialisme: ervoor zorgen dat iedereen een respectabel pensioen krijgt.
Steeds meer mensen vragen zich af of ze nog wel een pensioentje zullen krijgen waarvan ze zullen kunnen leven.
De Leeuw: We kennen het repartitiestelsel, waarbij de actieven zorgen voor de pensioenen die worden uitbetaald. Er zal dus altijd geld zijn om de pensioenen te betalen.
Is er dan geen probleem in de financiering van onze pensioen?
De Leeuw: Het is een uitdaging, maar het systeem blijft betaalbaar als er geld kan worden gevonden door economische groei, meer werkgelegenheid, meer inkomsten uit kapitaal en als álle inkomens een bijdrage leveren aan de sociale zekerheid en fraude dus wordt aangepakt. Als we de taart groter kunnen maken, blijft er wel een hap over om aan de gepensioneerden te geven. Maar wat merk je vandaag? Ze jagen de mensen schrik aan om hen nog meer richting privépensioenen te drijven. Terwijl we vooral moeten zorgen dat het wettelijke stelsel overeind blijft, want dat is de beste basis voor een mooie oude dag. Daarom moeten we ervoor zorgen dat er altijd voldoende middelen zullen zijn om via dat wettelijk stelsel iedereen tussen de 1000 en de 2000 euro pensioen te kunnen garanderen, naargelang van zijn inkomen en statuut. En natuurlijk zal de vergrijzing geld kosten, maar men is er in drie weken tijd ook in geslaagd om 20 miljard euro aan de banken te geven om ze – terecht – te redden.
Weet u, er leeft een grote woede bij de mensen.
Waarover gaat die woede bij de mensen?
De Leeuw: Wat voor de ene kan, kan blijkbaar niet voor de andere. Op vergaderingen vertellen afgevaardigden me dat de mensen op de werkvloer verontwaardigd zijn. Ze zijn het vertrouwen aan het kwijtraken. Want de crisis heeft nog altijd een grote impact op veel mensen. Ze zien jobs verdwijnen en vrezen dat ze nog een keer voor de crisis zullen mogen opdraaien. Ze vrezen ook dat de banken de crisisbelasting zullen doorrekenen, ze vangen op dat hun wettelijke pensioen in het gedrang komt enzovoort. Wij horen dagelijks hoe onrechtvaardig de mensen zich behandeld voelen. Men zou in dit land dan ook beter wat meer naar de vakbonden luisteren. Ik kan u verzekeren dat er iets gist bij de mensen. En dat is gevaarlijk, want populisten kunnen daar makkelijk gebruik van maken. We zitten nu in een cruciale pe-riode die je kunt vergelijken met de jaren dertig. Toen sloegen simplistische oplossingen ook aan. Het is de dringende opdracht van de linkerzijde om duidelijke socialistische alternatieven te formuleren.
Bij het uitbreken van de financiële crisis werd geroepen dat dit het failliet van het neoliberalisme betekende, maar het zijn de socialisten die nu overal in Europa klappen krijgen.
De Leeuw: Niet overal. In Griekenland bijvoorbeeld niet…
Dat is ver van hier. In Nederland, Duitsland, Frankrijk krijgen de socialisten slaag.
De Leeuw: De socialisten hebben het niet makkelijk. Maar neem Nederland: de PvdA heeft het er moeilijk, maar je zit er ook met de SP. Links is bij onze noorderburen globaal niet zo verzwakt. In Duitsland kreeg je naast de SPD nog Die Linke. Ook daar telt links nog mee. En in Wallonië heeft de PS tijdens de laatste verkiezingen meer dan de meubelen gered.
In Vlaanderen haalt SP.A geen 15 procent meer en er is geen andere linkse partij die meetelt.
De Leeuw: Die 15 procent is te weinig, maar in het verleden zijn er zaken gebeurd die het vertrouwen van onze leden in de SP.A hebben geschokt, zoals het meewerken aan het Generatiepact en het activeringsbeleid. Dat moet worden rechtgezet. De SP.A moet de motor zijn van de linkse politieke krachten in Vlaanderen.
Die motor sputtert. De SP.A is niet bezig met wat er bij de mensen leeft, ze rolt vechtend over de keien.
De Leeuw: Ja, en dat moet stoppen want dat is niet goed. Aan dat interne geruzie moet snel een eind komen, niet alleen omdat het ABVV met een stabiele politieke partner wil spreken, maar vooral omdat de partij anders niet klaar zal zijn voor de federale verkiezingen in 2011, die uiterst belangrijk zal zijn voor de toekomst van de sociale zekerheid.
Heel wat socialistische militanten vinden dat de SP.A te weinig luistert naar de basis, zo was afgelopen weekend te horen op het partijcongres. Er blijft onvrede over het dumpen van Frank Vandenbroucke als minister, nadat hij zeer goed scoorde als kopman bij de verkiezingen?
De Leeuw: Ik begrijp natuurlijk de woede van die militanten, maar ik kom niet tussenbeide in de lijstvorming, de keuze van het personeel of het aanduiden van ministers. Het ABVV kon met Frank trouwens goed samenwerken toen hij Vlaams minister was, maar op federaal vlak lag dat wat moeilijker, juist omdat dit de periode van het activeringsbeleid was.
Wat dacht u van de uitgelekte mails aan voorzitster Caroline Gennez over hoe bepaalde kopstukken uit de weg moesten worden geruimd?
De Leeuw: Het is een schande dat die wederrechtelijk verkregen mails uitlekten.
Maar wat vond u van de inhoud?
De Leeuw: Dat is een interne partijzaak en elke organisatie moet zijn eigen problemen oplossen. Caroline Gennez heeft publiek haar spijt betuigd over die mails, dat zegt toch genoeg?
U zit wel in het partijbureau van de SP.A.
De Leeuw: Ik ben raadgevend lid om er de stem van de vakbond te laten klinken. En ik wil dat daar maximaal rekening mee wordt gehouden. De SP.A moet met voorstellen komen die dicht bij de mensen staan en rekening houden met wat er bij de vakbond en haar leden leeft.
Ondertussen wordt eraan gedacht om aan de linkerzijde een beweging op te starten die aan het maatschappelijk debat zou deelnemen en zo de SP.A zou kunnen opzwepen.
De Leeuw: Waarop wachten ze?
DOOR EWALD PIRONET / FOTO FILIP NAUDTS
‘Met de crisisbelasting is de rekening met de bankennog niet vereffend.’
‘We gaan vandaag toch geen jacht organiseren op de bruggepensioneerden, terwijl de bankencrisis 200.000 extra werklozen meebrengt?’
