Jef Van Baelen
Jef Van Baelen Journalist voor Knack

N-VA en Lijst Dedecker hebben het meest te winnen bij een mogelijk einde van Vlaams Belang. Maar blijft de harde racistische kern van die partij dan dakloos?

‘Het VB-electoraat bestaat – of moet ik zeggen: bestond – uit drie groepen’, analyseert Jan Drijvers van politiek onderzoeksbureau TNS Dimarso. ‘Een Vlaams-nationalistische groep die zijn onvrede richt op de Franstaligen en de Belgische staat, een emotionele, gedegouteerde groep die de politiek fundamenteel corrupt noemt en vindt dat iemand, liefst een sterke man, die stal nu maar eens moet uitmesten, en een onbeschaamd racistische groep die in migranten een nog grotere bedreiging ziet dan in Franstaligen. Groep één is het VB bij de laatste verkiezingen in grote mate kwijtgeraakt aan N-VA, groep twee aan Lijst Dedecker. Stel dat Vlaams Belang ontbindt, dan zou wat overblijft van die twee groepen wellicht de eerdere vertrekkers volgen.’

Maar wat er in dat scenario met groep drie gebeurt, de groep die het Vlaams Belang ook in de laatste stembusslag trouw bleef, valt volgens Drijvers nauwelijks te voorspellen. ‘Zowel N-VA als LDD heeft er altijd over gewaakt om zeker niet al te racistisch uit de hoek te komen, dus dat lijken me geen natuurlijke aantrekkingspolen. Misschien trekken ze naar CD&V met het idee: die staan toch ook onze christelijke samenleving voor? Al zou ik dat geen vanzelfsprekende stap durven te noemen. Dit zijn immers zeker geen strategische kiezers, ze hebben niet de ambitie om met hun stem te wegen op het beleid. Ze zijn allerminst geneigd om voor een beleidspartij te stemmen. Vroeger zat dit electoraat bij de socialisten, maar daar zie ik ze niet gauw terugkeren.’

‘Groep drie is de harde kern van het huidige Vlaams Belang. Sociologisch vormen deze kiezers een onderlaag die het meest met de onderlaag van de migrantengemeenschap geconfronteerd wordt. De hoogopgeleide Turkse advocaat ontmoeten zij nooit, bij wijze van spreken, zij ervaren haast uitsluitend de problemen van de multiculturele samenleving. Als Vlaams Belang ontbindt, wordt deze groep politiek dakloos. Er zou een Vlaams Belang-bis moeten worden opgericht vooraleer deze mensen weer weten op wie te stemmen’, meent de politiek onderzoeker.

Geen keus

Daar is Marc Hooghe, politicoloog aan de K.U.Leuven, niet zo zeker van: ‘Stel dat Vlaams Belang verdwijnt en er komt geen geloofwaardig alternatief in de plaats, dan zullen de huidige VB-stemmers geen andere keus hebben dan hun stemmotief aan te passen. In Vlaanderen is racisme een stemmotivatie, en Vlaams Belang is de partij die kiezers die dit de allerbelangrijkste politieke kwestie vinden, haast zonder uitzondering aan zich bindt. In Wallonië lopen evenveel racisten rond als in Vlaanderen, alleen: daar is het geen stemmotief. Omdat er geen partij aan beantwoordt, kan men racisme er niet vertalen in een stem. In de politiek werkt het zo: als er geen aanbod is, verdwijnt de vraag. Dus moeten we ons afvragen wat voor de huidige harde kern Vlaams Belangkiezers in dat scenario de belangrijkste stemmotivatie wordt. Het politieke cynisme? Dan zullen ze naar Lijst Dedecker trekken. Het Vlaams-nationalisme? Dan gaan ze naar N-VA.’

Ook gelooft Hooghe niet dat de Vlaams Belangkiezer fundamenteel afkerig staat tegenover beleidspartijen: ‘Iedereen wil iets uitdrukken met zijn stem. Waarom zijn er zo weinig mensen die op kleine partijen stemmen? Omdat niemand daarover praat. Het voelt aan als een verloren stem, als verloren moeite. Bij het Vlaams Belang is dat niet het geval, ook al neemt die partij nooit deel aan de macht. Ook een VB-kiezer wil dat er over hem gesproken wordt. Dat het Vlaams Belang wellicht niet in de regering zal zitten, beseft hij wel, maar het interesseert hem niet zo. Valt het Vlaams Belang weg, dan zal die kiezer een ander vehikel moeten zoeken om iets uit te drukken met zijn stem. Het kan gerust dat traditionele beleidspartijen daar ook van profiteren, zelfs zonder dat zij zichzelf daarvoor ‘racistischer’ moeten opstellen. Het thema als dusdanig zou aan politieke relevantie verliezen. Wat wellicht ook tot gevolg zou hebben dat de polarisatie rond dit thema zou verdwijnen. SP.A en Groen! stellen zich nu bijvoorbeeld extreem antiracistisch op, om zich af te zetten tegen het Vlaams Belang. Dat zou dan niet meer hoeven.’

Hooghe keert nog even terug naar de vergelijking met Wallonië: ‘Het is echt niet zo makkelijk om een extreemrechtse partij uit te bouwen. Er moet een zekere mentale relevantiegrens worden overschreden. Zodra dat lukt, blijken veel mensen bereid om erop te stemmen. Karel Dillen had een startkapitaal vanuit zijn periode bij de Volksunie. Dat is lang het overlevingspakket van het vroegere Vlaams Blok geweest, vergeet dat niet. Als zo’n partij zich gevestigd heeft, dan blijft ze lang vrij succesvol, maar vanuit het niets stemmen halen, dat is erg moeilijk. Als iemand dus een Vlaams Belang-bis wil opstarten, mag men niet de fouten maken van het Waalse Front National, bijvoorbeeld. Dat is zo’n zootje ongeregeld, dat zelfs een racistische Waal er niet op wil stemmen. Een partijlid van het zevende knoopsgat dat in het openbaar de Hitlergroet brengt, is dodelijk, zeker voor de partij een geloofwaardig aura heeft opgebouwd. Niemand neemt je nog serieus. Ook de mensen niet die anders voor je zouden stemmen.’

Jef Van Baelen

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content