Naschrift bij de dood van de grote Amerikaanse schilder Cy Twombly.
Aan het populistische verwijt dat veel moderne kunst niet beter is dan het geklieder van kinderen ontsnapte hij zelden. Naarmate zijn schilderijen tot de duurste ter wereld gingen behoren – de Lepanto-reeks van twaalf panelen, een lyrisch abstracte evocatie van de beroemde veldslag uit 1571, werd in 2002 voor meer dan 20 miljoen dollar verkocht – verslechterde de stemming nog. Cy Twombly werd aangewreven dat hij garen spon uit de productie van prutswerk. De toenemende salonfähigkeit van graffiti en aanverwante kunst van de straat zette anderzijds een tegenbeweging in die de esthetische waardeschaal een nooit geziene veelzijdigheid gaf.
In het gekribbel en geklieder van kinderen (en van krankzinnigen) ligt een ongeremdheid waar getrainde moderne kunstenaars – zoals Cobra in de jaren vijftig bij ons – met enige jaloezie naar opkeken: de diepste creatieve impuls, door het kind spelenderwijs gevolgd, blijft bij het ouder worden en het verwerven van academische kennis niet altijd intact. Cy Twombly zag er tot zijn laatste snik op toe – hij stierf deze zomer op 83-jarige leeftijd aan kanker – dat de kinderlijke creativiteitsimpuls, het kribbelen en klodderen, de basis bleef waarop hij al de rest kon voortbouwen. Het pueriele op zichzelf volstaat inderdaad niet, wat alleen Beotiërs ontgaat.
Vorig jaar was in Gent nog een werk van de Amerikaan te zien in dialoog met de uit de chaos oprijzende, grafische bewegingen van James Ensor. Een juiste vergelijking, ook vanwege het even uitzinnige als uitgekiende coloriet, de organisatie van de vorm geworden chaos op het beeldvlak, het verenigen van het gestolde met het vloeiende.
Hij raakte hecht verbonden met de klassieke mythologie en haar landschap. In 1957 trouwde Twombly met Tatiana Franchetti en ging korte tijd later in Italië wonen. Zijn lyrisch abstracte basistaal vervloeide met tal van thema’s uit het antieke erfgoed. Tot hij, uiteindelijk, zijn kunst liet samenvallen met het groeiprincipe van de natuur zelf. De serie bloesemende pioenrozen zette in 2007 het museum Collection Yvon Lambert in Avignon in lichterlaaie. Op dezelfde plek nam hij kort voor zijn dood het initiatief voor een grote tentoonstelling met zijn onbekende fotografische werk, geput uit dezelfde bronnen en motieven als zijn schilderijen. Meer nog, Twombly’s intense fotografische behandelingen met licht, kleur, tijd en textuur maken van elk werk ook een schilderij. Hoe de verknoping van beeldmedia (inclusief film) als een rode draad door de moderne kunst loopt – van Edgar Degas en Auguste Rodin tot Sally Mann en David Claerbout – vormt een rijk tweede luik van de weergaloze tentoonstelling ( Le temps retrouvé, Cy Twombly photographe & artistes invités. Tot 30 oktober).
Jan Braet
