Het psychiatrisch instituut Sint-Kamillus in Bierbeek acht zijn ontwikkeling bedreigd wanneer zijn volledige site als monument wordt beschermd.

Met 405 bedden en 600 man personeel runnen de broeders van liefde in Bierbeek een volwassen psychiatrische instelling. Al in 1930 koos Sint-Kamillus voor een ambitieuze aanpak, weerspiegeld in zijn architectuur. Het neo-Vlaamserenaissance-complex met paviljoenen, elk voorzien van een tuin, ligt mooi landelijk. De groei van de instelling maakte al een uitbreiding buiten de campus nodig: ‘Krijkelberg’ is een moderne bouw, banaal maar geknipt voor zijn functies. Helaas is het gedeeltelijk zonevreemd. Dus zoeken de broeders naar een oplossing binnen de campus. ‘Voor een moderne psychiatrische zorg hebben we paviljoenen met 30 bedden nodig, en 80 vierkante meter ruimte per patiënt’, zegt dokter Bart Schepers. In de bestaande paviljoenen is slechts plaats voor 20 bedden, en 67 vierkante meter per patiënt. Afbreken die boel, dus.

Sint-Kamillus is echter waardevol patrimonium, bewaakt door de administratie Onroerend Erfgoed. Onderhandelingen stevenden af op een compromis: een bescherming als monument van de hoofdgebouwen op de centrale as, en mogelijkheid tot afbraak van enkele paviljoenen daarbuiten. En zo liep het masterplan van het instituut al vooruit op de vervanging van het Sint-Cornelius-gebouw door een modern paviljoen. Groot was de verbazing van de broeders bij het recente Ministerieel Besluit, dat de volledige site opneemt in de lijst van voorlopig beschermde monumenten. ‘Een gedeeltelijke bescherming is een gevaarlijk spoor’, vindt Luc Dehouck van Onroerend Erfgoed. Nu blijft de intentie beperkt tot de sloop van één gebouw, maar wat zal het over tien jaar zijn?

Dokter Schepers ziet hier de strenge hand van de nieuwe bevoegde minister, Geert Bourgeois (N-VA), in en kiest voor de aanval: de actiegroep De Helaasheid der Gebouwen hamert op de bedreigde ontwikkeling van de zorg én van de werkgelegenheid, en wil genoeg bezwaarschriften verzamelen om een definitieve volledige bescherming te saboteren.

Luc Dehouck blijft een opening zien. Hij pleit voor renovatie en desnoods uitbreiding van de bestaande paviljoenen. Zo worden de noden van moderne zorg gerespecteerd, zonder dat het tot een afbraak komt. Creatieve architectuur gevraagd. Aankloppen bij de Vlaamse Bouwmeester, broeders?

Er is een fout geslopen in het lijstje Europese Belgen (Knack 47, blz. 74) Paul-Henri Spaak werd vanzelfsprekend niet geboren in 1945 maar in 1899.Onze excuses.

Jan Braet