Marc Dubois (KU Leuven)
Marc Dubois (KU Leuven) Docent architectuur aan de KU Leuven en architectuurcriticus

Hoe moet de troosteloze plek tussen het belfort en de Sint-Niklaaskerk opnieuw worden aangelegd? Tot eind december kan de Gentenaar zijn oordeel vellen over de diverse projecten.

Gent levert de laatste jaren grote inspanningen om de publieke ruimte op een kwalitatieve wijze te verbeteren. Begin deze maand kreeg de stad terecht de prijs Bouwheer 2003 voor de zeer geslaagde heraanleg van de Gras- en Korenlei.

Een ander gebied in het stadshart dat al jaren wacht op heraanleg is de zone tussen het Belfort en de Sint-Niklaaskerk, een gat in het stadsweefsel dat het gevolg is van afbraak. Emile Braun, burgemeester van 1895 tot 1913, liet één bouwblok slopen om te vervangen door wat groen, de plaats waar nu Klokke Roeland staat en het beeld van de geknielden van Minne. Het tweede bouwblok met woningen en winkels werd pas in de jaren ’60 gesloopt in het vooruitzicht het stadhuis uit te breiden.

Gelukkig kwam de nieuwbouw er niet, maar ondertussen was het onheil geschied. Gent kreeg een open vlakte, een troosteloos gat dat dagelijks wordt opgevuld met auto’s. Deze open ruimte heeft nog steeds drie namen aan de uithoeken, het Braunplein, de Poeljesmarkt en het Gouden Leeuwplein, een getuigenis van de vroegere compacte stedelijke structuur. In 1996 werd een wedstrijd uitgeschreven om een antwoord te vinden voor deze stedelijke vide, gecombineerd met een ondergrondse parkeergarage. Het voorstel van Robbrecht-Daem-Van Hee werd toen afgewezen omdat er geen parking in was voorzien. Het jaar daarop werd via een referendum het project met de ondergrondse parkeerruimte van Berteloot/Farrando/Technum door de Gentenaars weggestemd. Nog steeds is de zone een verzamelplaats voor stalen vehikels, wachtend op een betere bestemming.

Hoe kan men zo’n verminkte plek transformeren tot een nieuwe stedelijke ruimte, een gezellige ontmoetingsplaats met voldoende groen? Het stads- bestuur organiseerde een tweede wedstrijd waarbij de twee bovenvermelde bureaus een nieuwe kans kregen, samen met twee andere ontwerpteams.

Het ontwerp van de Nederlandse groep Sant & Co is veruit het zwakste voorstel. Een eivormige oppervlakte met een aantal groenperkjes en gebogen zitbanken is geen antwoord en kan evengoed in het Citadelpark worden aangelegd. Van een plaats voor een evenementenruimte, een uitdrukkelijke vraag van het stadsbestuur, is geen sprake. Stedenbouwkundig is dit voorstel een miskleun van formaat.

Het voorstel van de groep ‘Fris in het landschap’ & Bureau Cnockaert is een grote vlakte van Italiaanse porfier en een grasplein dat aansluit bij de Sint-Niklaaskerk. In het midden een lange betonnen tafel als ontmoetingspunt.

Een uitgerold tapijt

De groep Berteloot/Farrando/Technum kiest resoluut voor een groot stenen plein met een uniform uitzicht, als een uitgerold groot vast tapijt, vanaf de voorzijde van het stadhuis. Op de vroegere Poeljesmarkt, tegen het stadhuis aan, komt een boomgaard. De Spanjaard Farrando weet wat het detailleren is van een publieke ruimte, maar de vraag blijft of de Gentenaars zitten te wachten op een desolaat stenen plein waar nu en dan manifestaties moeten plaatsvinden.

Het enige project dat voldoende groen inbrengt én een stedenbouwkundige oplossing geeft, is dat van de equipe Paul Robbrecht & Hilde Daem en Marie-José Van Hee. In tegenstelling tot de drie anderen opteren zij voor een eenvoudig bouwvolume met vier puntgevels en met een houten gevelbekleding. Ze keren terug naar het verleden zonder het verleden te reconstrueren, en herdefiniëren de drie stedelijke pleinen. Het concept is een stadshal, één open ruimte waaronder concerten en andere culturele manifestaties kunnen plaatsvinden. De groene zone met bomen ligt iets dieper. De muren rond deze ‘green of kuierpark’ worden gebruikt als zitmogelijkheden, een oplossing zoals aan de Graslei. Geen designbanken, wel de muren die het niveauverschil optimaal benutten. Het is ook het enige project dat kiest voor een levendig Grand Café onder de stadshal met terrassen op het zuiden en aansluitend op het groen.

De cruciale vraag is of deze site wel geschikt is voor grote manifestaties. Ware het niet beter het Grand Café veel hoger te maken, als een volwaardige brasserie met daarboven een multifunctionele ruimte voor exposities of trouw- en andere feesten? Aan de bevolking wordt voorgehouden dat het gaat om projecten voor de heraanleg van een plein, terwijl het gaat om een stedenbouwkundig probleem van stadsherstel om de schaalbreuk te corrigeren. De vraag van het stadsbestuur naar grote manifestaties resulteert veeleer in een esthetische faceliftoperatie, waarbij gebruik wordt gemaakt van bloemenperken of één groot stenen plein.

Tot 9 november zijn de projecten geëxposeerd in Bourdon Arcade en kunnen de Gentenaars hun mening formuleren. Hun beoordeling, samen met het verslag van de jury, zal de basis vormen van de eindbeslissing in december. Zal de Gentenaar kiezen voor stadsherstel met een levendige brasserie, of voor een stenen vlakte met wat bloembakken? Een democratische vraag!

Marc Dubois

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content