Of België het ver zal schoppen op het Europees kampioenschap voetbal is nog onzeker, maar we zijn wel kampioen luchtbellenblazen. Om de zoveel jaar duiken er praatjesmakers op die gouden bergen beloven. Jean-Pierre Van Rossem met beursbeleggingsbedrijf Moneytron of ‘Jo en Pol’ van spraaktechnologiebedrijf Lernout & Hauspie. Ze beloofden aan investeerders opbrengsten die ver boven de gangbare intresten lagen, maar achteraf bleek het steeds om fraude, misleiding en oplichting te gaan. Aan dit rijtje kan nu Jeroen Piqueur van de financiële planner Optima worden toegevoegd. Vorige week werd zijn Optima Bank failliet verklaard, het gerecht onderzoekt de zaak.
Zwart geld is een rode draad bij de meeste financiële schandalen in ons land. Ook bij Optima, zoals econoom Geert Noels verderop in dit blad uitlegt. Optima benaderde vooral rijke zelfstandigen en mensen met vrije beroepen met het voorstel om hun zwart geld te beleggen in een tak23-verzekeringsproduct in Luxemburg. Het geld bracht op, er moest geen roerende voorheffing worden betaald en na acht jaar zou het terug naar België komen. Die acht jaar was belangrijk: de fiscus kan maar zeven jaar teruggaan als hij speurt naar fiscale fraude. Zo zou vijf tot zes miljard euro vanuit ons land naar het Groothertogdom zijn gesluisd.
Het Optima-verhaal heeft een belangrijke politieke dimensie. Die kwam er vooral na de overname in 2011 van Ethias, een bank waar socialisten jarenlang de plak zwaaiden en die door de bankencrisis in moeilijkheden was gekomen. Velen vroegen zich toen al af waarom de Nationale Bank instemde met die overname, een vraag die nu nog luider klinkt. Blijkbaar was dat een onderdeel van de afspraken tussen de klassieke politieke families. Het Franse BNP Paribas kon de hand leggen op Fortis, zoals MR-topman Didier Reynders wou. CD&V kon bedingen dat Arco, het investeringsvehikel van het ACW (nu beweging.net) dat veel geld verloor met Dexia, een overheidswaarborg kreeg. En de socialisten kregen gedaan dat Ethias in handen kwam van Optima. De socialistische ex-minister Luc Van de Bossche was al bestuurder en zou voorzitter worden. Dat is wheelen en dealen op zijn Belgisch.
Bij Optima groeide zo een collusie van het grote geld en primitieve politiek. Respectabiliteit werd gekocht, critici afgedreigd. Niet alleen Van den Bossche speelde een rol, ook provincieraadslid Geert Versnick (Open VLD), bestuurder bij Optima, deed dat. Twee maanden voor Optima op de fles ging, probeerde Piqueur nog tien miljoen euro los te weken bij de provincie Oost-Vlaanderen op een vergadering waar Versnick aanwezig was. Zo ver ging de belangenvermenging. Toch komen de liberalen tot nu goed weg: ‘Zij kunnen ongestoord hun gang gaan’, schreef Jan Segers in Het Laatste Nieuws.
De socialisten zitten wel in de hoek waar de klappen vallen. De Gentse SP.A-burgemeester Daniël Termont beweerde eerst Piqueur slechts van ver te kennen, tot bleek dat hij in 2012 tijdens diens huwelijk speechte: ‘Jeroen is geen vriend, hij is een goede vriend.’ En dan zijn er nog de foto’s van Termont en Piqueur bij de eerstesteenlegging van het Ghelamco-voetbalstadion, waar ook meer en meer onfrisse verhalen de ronde over doen. SP.A-voorzitter John Crombez verklaarde onlangs dat het tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 zal gaan tussen het Gentse model-Termont en het Antwerpse model-De Wever. De Optima-affaire belooft weinig goeds voor de socialisten.
Crombez vreest ‘voor de impact van de Optima-zaak op mijn partij’. Daarvoor draagt hij zelf een grote verantwoordelijkheid. De foto waarop Crombez gewillig prijkt als staatssecretaris voor de Fraudebestrijding met de Optima-top is ondertussen overal verschenen. Dat zijn bezoek plaatsvond enkele maanden nadat het Gentse gerecht een onderzoek van de bijzondere belastinginspectie (BBI) tegen Optima had stopgezet, maakt alles nog opmerkelijker. De kritiek van Crombez dat de regering-Michel de rijken niet durft aan te pakken, keert als een boemerang terug in zijn gezicht.
Na de bankencrisis is er voorgesteld om een ontluizingsperiode van vijf jaar in te voeren eer politici in het bedrijfsleven mogen stappen. Daar kwam niets van in huis. Het kan geen kwaad hier alsnog werk van te maken. Al zal het niet alles oplossen: de verleiding van het grote geld zal sommigen altijd over de grens doen gaan. Strenge controles en zware sancties zijn noodzakelijk. We kunnen maar hopen dat het gerecht en de BBI in de Optima-affaire hun werk mogen doen en dat de schuldigen gestraft worden. De kiezer kan zijn zeg doen in het stemhokje.
EWALD PIRONET is senior writer van Knack.
Een strijd tussen het model-Termont en het model-De Wever? De Optima-affaire belooft weinig goeds voor de socialisten.
