De overheidsfinanciën opnieuw gezond maken én onze gezondheidszorg betaalbaar houden? Het is een serieuze uitdaging. Voor minister De Block, maar ook voor artsen en patiënten.
‘Als het zo doorgaat, gaat de familie van patiënten die zich niet kunnen wassen hen moeten helpen’, verklaarde minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) afgelopen weekend in een interview met zakenkrant De Tijd. Alsof dat nog niet het geval is. Vandaag al springen familieleden van patiënten de verpleegkundigen bij, die vaak handen tekortkomen om de verzorging te geven zoals ze dat zouden willen. Want onze gezondheidszorg kraakt in haar voegen, en dat merk je.
Er loopt heel wat fout in dit landje, maar op twee vlakken heeft België altijd prima gescoord: zowel ons lager onderwijs als onze gezondheidszorg is de nummer drie in de wereld. De Leuvense professor Wim Moesen bestudeerde hoe dat komt. Ten eerste betalen we voor onderwijs niet de volle pot, en voor geneeskundige zorg werken we met terugbetalingstarieven. Voor de gezondheidszorg betalen we gemiddeld maar 25 procent van de volle prijs, de rest wordt gedragen door de ziekenfondsen, die op hun beurt afhangen van de sociale zekerheid.
Ten tweede heb je in België de vrije keuze, zowel voor onderwijs als voor gezondheidszorg. Iedereen kan zelf bepalen naar welke school, welke dokter of welk ziekenhuis hij gaat. Ben je niet tevreden, bijvoorbeeld omdat de wachtlijsten te lang zijn, dan is het aantal alternatieven legio. Zo ontstaat een vorm van concurrentie. Die draait niet om de kostprijs, maar om kwaliteit. In veel andere landen bestaat die keuzevrijheid niet, tenzij je bijvoorbeeld kiest voor een privéziekenhuis – maar dan moet je diep in je portemonnee tasten.
De combinatie van lage prijs en vrije keuze heeft onze gezondheidszorg, net als ons onderwijs, naar de top gestuwd. Maar ze komt onder steeds grotere druk te staan, omdat de stijgende kosten van de vergrijzing botsen met de besparingen die nodig zijn om onze overheidsfinanciën op het goede spoor te krijgen. Jaarlijks pompt de federale overheid 28 miljard euro in de gezondheidszorg. Dat bedrag blijft stijgen, maar niet meer zo sterk als tien jaar geleden. Toen namen de uitgaven soms met 4,5 procent toe boven op de inflatie. Dat was onhoudbaar.
Daarbij komt dat onze regeringen in betere tijden niet het noodzakelijke spaarpotje hebben aangelegd om vandaag die stijgende vergrijzingskosten makkelijker te kunnen betalen. Het Zilverfonds, dat in 2000 werd gelanceerd door Johan Vande Lanotte (SP.A), minister van Begroting in de paars-groene regering-Verhofstadt, zou nu goed van pas komen. Maar het blijkt, zoals voorspeld, een lege doos. Het Zilverfonds is het Belgische voorbeeld van post-truth politics, lang voordat Oxford Dictionaries ‘post-truth’ tot woord van het jaar zou verkiezen: een staaltje politiek dat zich niet stoorde aan feiten. Het was een leugen die zich voordeed als waarheid. Ze komt ons nu duur te staan.
Onder de regering-Michel mochten de uitgaven in de gezondheidszorg eerst nog met 1,5 procent boven de inflatie klimmen, maar dat werd bij de begrotingsopmaak naar beneden bijgesteld: er gaat nog eens 900 miljoen euro minder naar zorg. En dat terwijl de kosten stijgen. Doordat machines en medicatie duurder worden, en vooral doordat de mensen ouder worden en vaker een beroep doen op zorg.
Langzaamaan begint de patiënt de besparingen in de gezondheidszorg te voelen. De supplementen en tarieven verhogen, maar de kwaliteit van de zorg daalt omdat er minder geld voor personeel is. Hoogleraar gezondheidseconomie Lieven Annemans (UGent) zegt al langer dat we met hetzelfde budget veel meer kunnen doen. Daarvoor zijn wel diepgaande hervormingen nodig. Het veel te versnipperde ziekenhuizenlandschap herschikken is er één van. Ziekenhuizen zullen meer moeten samenwerken. Annemans pleit er ook voor om de vrijheid van artsen én patiënten te beperken, want er zijn vandaag nog te veel onderzoeken en er is nog altijd overconsumptie. Het zal voor alle betrokkenen even slikken zijn. Maar als we willen dat onze sociale zekerheid overleeft, zijn zulke hervormingen onvermijdelijk.
EWALD PIRONET is senior writer van Knack
Het Zilverfonds was een leugen die zich voordeed als waarheid. Ze komt ons nu duur te staan.
