Het Antwerpse referendum op zondag 18 oktober over de mogelijke aanleg van de Lange Wapperbrug, een sluitstuk in de Oosterweelverbinding en de afwerking van de Ring rond de havenstad, wordt een opmerkelijke oefening. Al was het maar omdat sommige stadsbestuurders, zoals havenschepen Marc Van Peel (CD&V), nu al te kennen geven dat het referendum, wat ook de uitslag mag wezen, niet bindend is. Ook de Vlaamse regering geeft niet de indruk dat ze zich zal laten leiden door een eventuele nee-stem van de Antwerpenaren.

Het politieke belang van de volksraadpleging werd anderzijds onderstreept door de recente, vrij onthutsende uitspraken van Antwerps burgemeester en Vlaams Parlementslid Patrick Janssens over de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel, kortweg BAM. Die naamloze vennootschap werd belast met de uitvoering van het grote Masterplan Mobiliteit Antwerpen, waar de Oosterweelverbinding het veelbesproken onderdeel van is.

In de krant De Morgen zegt burgemeester Janssens over de BAM: ‘ De BAM is opgericht om politieke beslissingen uit te voeren, de organisatie is eigenlijk een verlengstuk van de Vlaamse regering. Maar ze heeft die taak helemaal op eigen houtje totaal anders gedefinieerd. Ze stelt zich op als een partij, ze gaat zelfs het politieke gevecht aan. De Vlaamse regering is de greep op de BAM helemaal kwijt. De top van de BAM weigert in het Vlaams Parlement te antwoorden op vragen van de parlementsleden. (…) De BAM doet maar. Ze weigert plannen openbaar te maken. (…) Ze weigert de financiële projecties die aantonen wanneer de Oosterweelverbinding geld begint op te brengen openbaar te maken.’

Dit zijn niet de uitspraken van een lokale actievoerder maar die van de burgemeester van de grootste stad van Vlaanderen – en gewezen voorzitter van de Vlaamse regeringspartij SP.A.

Vooral de bewering van Janssens als zou de Vlaamse regering haar greep op de BAM kwijt zijn, is verontrustend. De BAM-constructie is destijds immers opgezet door toenmalig Vlaams minister-president Patrick Dewael (Open VLD) en Vlaams minister van Openbare Werken Steve Ste-vaert (SP.A).

De raad van bestuur van de BAM werd door de traditionele Vlaamse partijen verkaveld. Van de politiek benoemde bestuurders wordt verwacht dat zij de belangen behartigen van de aandeelhouder: het Vlaams Gewest, dat altijd de helft plus één van de aandelen in het BAM-kapitaal in bezit moet hebben. De enige medeaandeelhouder in de BAM is de alweer netjes politiek verkavelde Participatiemaatschappij Vlaanderen.

Maar de aandrijfmotor achter de BAM is Noriant, een consortium van een aantal bouwgiganten, waarmee de BAM eerder dit jaar een voorcontract ten bedrage van 2,2 miljard euro zou hebben getekend.

Al zou er in de overeenkomst tussen de BAM en Noriant geen sprake zijn van een recht op schadevergoeding mocht het Oosterweelproject niet doorgaan, toch sprak BAM-voorzitter Karel Vinck eerder al in dit blad de vrees uit dat er aanzienlijke schadeclaims zullen volgen als de Lange Wapperbrug er niet komt. Die mogelijkheid werd ook al geopperd door Noriant zelf, bij monde van zijn projectleider.

Dit samenspel tussen de BAM en Noriant roept pijnlijke herinneringen op aan de bouw van de Liefkenshoektunnel. Die werd eind van de jaren 1980 aangelegd met eveneens als dwingend argument dat de Ring rond Antwerpen diende te worden afgewerkt om de toenemende mobiliteitsproblemen rond de havenstad op te lossen.

Als gevolg van schadeclaims door de privéaandeelhouders sloeg de Liefkenshoektunnel, na tegenvallende inkomstenprognoses en een offerteprijs die uiteindelijk met maar liefst 40 procent werd overschreden, een fors gat in de Vlaamse uitgaven.

Ook voor de Oosterweelverbinding rekenen insiders op een totale kostprijs van niet 2,2 miljard euro, maar ruim het dubbele: 5 miljard euro.

Als de BAM, zoals burgemeester Janssens beweert, inderdaad ontsnapt aan iedere democratische controle en een eigen politieke agenda nastreeft, dan zit er voor de partij van de Antwerpse burgemeester, SP.A, niets anders op dan haar vertegenwoordigers uit de raad van bestuur van deze vennootschap terug te trekken. Dat zou nog eens getuigen van een betonnen rechtlijnigheid.

BLOG! Reageer op blogs.knack.be/vancauwelaert

door Rik Van Cauwelaert

‘De Vlaamse regering is de greep op de BAM kwijt.’