‘Dit is het begin van een nieuwe wereld’

GEERT WILDERS (PVV), MARCUS PRETZELL (AFD), MARINE LE PEN (FN) EN FRAUKE PETRY (AFD) 'Na de brexit en de verkiezing van Donald Trump zullen ook alle andere dominostenen omvallen.' © Isopix

De zege van Donald Trump heeft Marine Le Pen (FN), Geert Wilders (PVV) en Frauke Petry (AfD) vleugels gegeven. Met verkiezingen in Frankrijk, Nederland en Duitsland voor de boeg, twijfelen de radicaalrechtse politici niet meer: ‘2017 wordt het jaar van de geweldloze en democratische revolutie.’

21 januari 2017. ‘Good luck’, zegt de taxichauffeur als ik uitstap, nadat hij zijn taxi mopperend en hoofdschuddend zo dicht mogelijk bij de congreshal heeft proberen te parkeren waar de bijeenkomst Vrijheid voor Europa plaatsvindt van Europa van Naties en Vrijheid (ENV), de radicaalrechtse fractie in het Europees Parlement. De wijde omgeving van de Rhein-Mosel-Halle in het Duitse Koblenz is afgezet door een indrukwekkend aantal politiebusjes of versperd door linkse actievoerders. Het is zaterdag, maar de winkels in dit stadsdeel blijven dicht, uit angst voor rellen.

Wie de Rhein-Mosel-Halle wil betreden, moet zich meermaals identificeren. Veiligheidspersoneel controleert de inhoud van handtassen en rugzakken. Als ik eenmaal binnen ben, is het wachten geblazen. Het busje met de kopstukken van de anti-EU- en antimigratiepartijen – met naast Marine Le Pen (Front National), Geert Wilders (PVV) en Frauke Petry (Alternative für Deutschland) bijvoorbeeld ook Matteo Salvini (Lega Nord) en Gerolf Annemans (Vlaams Belang) – is klemgezet door tegenbetogers.

Anderhalf uur later dan gepland maken de radicaalrechtse idolen dan toch hun entree. In een Amerikaans aandoende enscenering – met bombastische muziek, een lichtshow en een vlaggenparade – lopen de ’toekomstige regeringsleiders van Europa’ de zaal in. Centraal zien we Marine Le Pen, met haar platinablond geverfde haren, stralend en vol zelfvertrouwen. Honderden journalisten op het balkon, duizend AfD-aanhangers in de zaal: de show kan beginnen.

Eerst neemt AfD-Europarlementslid Marcus Pretzell, de organisator van de bijeenkomst en de man van AfD-voorzitter Frauke Petry, het woord. Vooraf was opschudding ontstaan door een persoonlijke kruistocht van Pretzell: hij had een aantal Duitse media en journalisten van de bijeenkomst geweerd, volgens hem omdat ze nepnieuws over de AfD zouden verspreiden. Nadat hij de Europese Unie heeft omschreven als ‘de echte protectionisten’, omdat de Unie de belangen van de grootindustrie beschermt, tegenover de AfD, ‘de partij van de kleine bedrijven en de middenstand’, richt hij zich treiterig tot de pers. Dat er toch maar mooi 350 journalisten aanwezig zijn, ‘en dat terwijl jullie ons haten’.

‘Ach, je moet hem een beetje kennen’, sust Europarlementslid Gerolf Annemans, de enige Vlaming in de ENV-fractie, achteraf. Hij zal in Koblenz na de namiddag spreken, wanneer ‘de mindere goden’ op het programma staan. ‘Pretzell is een Uilenspiegel-achtige-figuur. Hij houdt van wat trammelant. Hij heeft zich misschien wat laten meeslepen door Donald Trump en CNN. (lacht)’ Maar Annemans begrijpt Pretzells frustratie ook wel. ‘Het is onaangenaam als je probeert om, naar het voorbeeld van Marine Le Pen, een centrumrechtse partij uit te bouwen en sommige journalisten je telkens weer als een extremistische Jodenhater neerzetten.’

Nou ja, ‘centrumpartij’. ‘Het FN is met Marine Le Pen niet fundamenteel veranderd. De partij is nog altijd radicaal rechts, maar met een gematigder discours’, zegt Cas Mudde, de in Amerika werkende en in extremisme en populisme gespecialiseerde Nederlandse politicoloog. ‘De AfD is met Pretzell en Petry nog maar net geradicaliseerd. Hun partij was oorspronkelijk eurosceptisch en conservatief, en is nu radicaalrechts.’ De top wil netjes overkomen, maar hun leden ontsporen af en toe. Vlak voor het congres in Koblenz noemde een AfD-prominent het Holocaustmonument in Berlijn nog een ‘monument van schande’.

Fraukes protestlied

De geest van de nieuwe Amerikaanse president is alomtegenwoordig in Koblenz. Donald Trump, die daags voor de bijeenkomst werd ingezworen, is de inspirator en de bron van hoop voor Europees radicaalrechts. De omwenteling aan de overkant van de oceaan moet ook in Europa mogelijk zijn, met belangrijke nationale verkiezingen in Frankrijk, Nederland en Duitsland in 2017. Daarvan zijn de kopstukken in de zaal rotsvast overtuigd.

En dan is het zover: FN-voorzitter Marine Le Pen, de ster van de bijeenkomst, wordt aangekondigd als ‘de vrouw met de mooiste glimlach van Frankrijk’ en de volgende Franse president. ‘Een nieuwe wereld wordt geboren’, verzekert ze met haar lage, dwingende stem. ‘We beleven de terugkeer van de natiestaat, en de opstand van de volkeren tegen de niet-verkozen machthebbers in Brussel.’ Ze straalt gezag en charisma uit, de zaal hangt aan haar lippen. ‘Na de brexit en de verkiezing van Donald Trump zullen ook alle andere dominostenen omvallen.’

Bondskanselier Angela Merkel en haar ‘rampzalige’ migratiebeleid, ’tiran’ Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie: het enthousiaste publiek slikt Le Pens kritiek voor zoete koek. Europa heeft al genoeg solidariteit met migranten getoond, vindt ze. ‘Migranten zijn slecht voor de sociale zekerheid, voor de economie. En er zitten terroristen tussen. Wij willen opnieuw controle over onze nationale grenzen.’ De zaal joelt en steekt verkiezingsbordjes omhoog met haar naam erop.

De Franse presidentskandidate herhaalt haar pleidooi tegen de eenheidsmunt. ‘Landen moeten de mogelijkheid krijgen om uit de euro te stappen.’ Het oude Europa van de binnengrenzen, de nationale munten, de natiestaten, zonder massa-immigratie en islam: daar wil ze naar terug. Wordt zij president van Frankrijk, dan zal ze daags na haar verkiezing de nationale soevereiniteit terugvragen op vier cruciale gebieden: ’territoriaal, monetair, economisch en wetgevend’. En ze waarschuwt: ‘Als het resultaat van die onderhandelingen mij niet bevalt, zal ik de Fransen vragen om uit de EU te treden. Ofwel komt er een nieuw Europa, ofwel is er geen Europa meer.’ De kans lijkt klein dat het spel ooit zo hard wordt gespeeld, alleen al omdat de meeste Fransen de EU of de euro helemaal niet willen verlaten.

PVV-leider Geert Wilders, die met acht bodyguards reist, doet vervolgens – in onberispelijk Duits – het succesnummer van Marine Le Pen nog eens over, al gaat hij in zijn speech veel harder tegen de islam tekeer. ‘De angst regeert’, dondert hij. ‘Door de islamisering zijn wij vreemdelingen in ons eigen land geworden. Maar het is óns land.’ En hij gaat verder: ‘Veel gewone Nederlanders zijn bang om te zeggen wat ze denken. Blonde vrouwen durven hun haar niet meer te laten zien. Genoeg is genoeg. De mensen zijn het politiek correcte denken van de elite zat. Maar er komen betere tijden. Donald Trump bewijst dat. Nu gaat het ook hier gebeuren. Dit wordt het jaar van de bevrijding. Van de geweldloze en democratische revolutie.’

De zwangere Frauke Petry, die een thuiswedstrijd speelt, bezit het aura noch het retorische talent van Le Pen en Wilders. Ze draait nog niet zo lang mee, de voorzitter van de AfD, die de wind in de zeilen heeft sinds in 2015 één miljoen vluchtelingen naar Duitsland kwamen. In een lange uiteenzetting stelt ze de EU voor als een bezetter. ‘Europa heeft nooit lang een overheersende macht geduld. Niet het Frankrijk van Napoleon, niet nazi-Duitsland, niet Sovjet-Rusland. En het zal ook de EU niet langer dulden.’ Worden evenmin geduld: ‘de miljoenen, grotendeels analfabete jonge mannen uit verre en gewelddadige culturen die ons continent overspoelen’.

Een begenadigd spreker is ze (nog) niet, maar aan de piano is Petry kennelijk onderlegd. Gisteren heeft ze op het galadiner voor tweehonderd genodigden in Mainz het lied Die Gedanken sind frei gespeeld. De gevreesde grafdelvers van de EU hebben de protestsong, die populair was bij verzetsgroepen tegen het naziregime, uit volle borst meegezongen. ‘Wij Vlamingen kennen dat lied,’ zegt Gerolf Annemans glimlachend, ‘de anderen kregen een papier met de tekst, in vier talen.’

Contacten met Trump

De vorming van de ENV-fractie ging na de Europese verkiezingen van 2014 niet van een leien dakje. Al jaren vliegen extreemrechtse en rechts-populistische partijen elkaar in het Europees Parlement in de haren en ook Marine Le Pen en Geert Wilders vonden onvoldoende bondgenoten om een eigen fractie te vormen. In de zomer van 2015 lukte het dan toch, samen met onder meer de Oostenrijkse FPÖ, het Italiaanse Lega Nord en Vlaams Belang. Een bont gezelschap, maar de partijen vonden elkaar in hun verzet tegen de EU, de islam en immigratie.

Het ENV is met 7 partijen en 40 verkozenen de kleinste fractie onder de 750 leden van het Europees Parlement. ‘We hebben onze partners kritisch gekozen: daarom heeft het zo lang geduurd’, zegt Gerolf Annemans, penningmeester van de fractie. ‘Liever geen fractie dan één met extreemrechtse partijen als het Hongaarse Jobbik of het Griekse Gouden Dageraad. Sorry, Filip Dewinter, maar zulke halve neonazi’s wilden we er niet bij.’

Iemand als Janice Atkinson, voormalig lid van de Britse eurokritische UKIP en een fel brexitvoorstander, ging pas overstag nadat Marine Le Pen haar vader, FN-oprichter Jean-Marie Le Pen, berucht om zijn antisemitische uitlatingen, uit de partij had gezet. ‘Dat is uiteraard niet de reden van Marines breuk met Jean-Marie,’ zegt Annemans, ‘maar die breuk was wel een sterk signaal. Nadien is alles in een stroomversnelling gekomen.’

Een fractie hebben in het Europees Parlement biedt nogal wat voordelen, zowel op personeelsvlak als financieel. Het ENV kon tientallen nieuwe medewerkers in dienst nemen en krijgt jaarlijks 3 miljoen euro extra subsidie. Dankzij die middelen kunnen ze een evenement als dat in Koblenz organiseren.

De stemming in de fractie is dan ook uitstekend. Electoraal zitten de meeste partijen in de lift. Het FN en de PVV zouden in eigen land de grootste partij kunnen worden, de AfD krijgt in september ongetwijfeld haar eerste verkozenen in de Bondsdag, en de brutale Matteo Salvini, die de Lega Nord nieuw leven heeft ingeblazen, is in Italië razend populair. ‘We beleven historische tijden’, zei Geert Wilders in Koblenz.

Niet alleen dankzij de vluchtelingencrisis geloven de rechts-populisten er opnieuw in. Annemans: ‘We hebben de tijdgeest mee. Kijk naar de verkiezing van Trump: dat is ook een reactie tegen de politieke correctheid, tegen mei 68, tegen het doorgeslagen kosmopolitisme, tegen supranationale supermachten, tegen de globalisering en tegen het dogma van de multicultuur. Dat lied is uitgezongen. The times they are a-changin.’

De EU zelf doet intussen al het mogelijke om te voorkomen dat de rechtse populisten straks de verkiezingen winnen in Frankrijk en Nederland. Libië afgrendelen, zodat Afrikaanse migranten niet langer van daaruit massaal de Middellandse Zee oversteken, is de jongste noodgreep. Eerder werd al de Balkanroute afgesloten en een felbekritiseerde vluchtelingendeal met Turkije afgesloten. ‘In alle Europese hoofdsteden geldt vandaag de mantra: de deur moet op slot. Vluchtelingen humaan opvangen en de inspanningen eerlijk verdelen over de lidstaten, daarover is het al een hele tijd niet meer gegaan’, zegt Europa-kenner Hendrik Vos van de Universiteit Gent.

In weerwil van de opeenvolgende crisissen waarmee Europa de laatste jaren is geconfronteerd – de eurocrisis, de internationale belastingschandalen, de vluchtelingencrisis – gaat de Europese integratie volgens Vos toch gewoon voort, al is het met horten en stoten. Hij wijst ook op de tegenstrijdigheid van een zogenoemde ‘patriottistische internationale’, zoals die in Koblenz. De deelnemende partijen stellen immers allemaal hun eigen landsbelang voorop: die slang moet zichzelf op den duur wel in de staart bijten. Maar volgens de ENV-kopstukken sluit het Europa van de naties een vriendschappelijke samenwerking niet uit. ‘Ik hou van Frankrijk omdat het Frans is en van Duitsland omdat het Duits is’, zei Marine Le Pen in Koblenz.

Koblenz was vooral bedoeld om de recente toenadering tussen het FN en de AfD in de verf te zetten. ‘Een sterke Frans-Duitse as is van levensbelang, ook voor een eurokritische fractie’, oppert Gerolf Annemans. Met de bijeenkomst wilden de radicaalrechtse partijen ook duidelijk maken dat ze deel uitmaken van een brede en groeiende internationale stroming, met Donald Trump als overzeese geestverwant. Contacten met hem en zijn entourage zijn, dixit Annemans, dan ook ‘in aanbouw’.

Poetins stropoppen

Donald Trump en zijn Europese fanclub hebben allebei een moeizame relatie met de media. Op de druk bijgewoonde gezamenlijke persconferentie na afloop van de toespraken in Koblenz, spelt Janice Atkinson honderden journalisten uit heel de wereld de les: ‘De mainstreammedia zullen zich moeten aanpassen. Jullie moeten leren om geen leugens meer over ons te schrijven. Wij zijn niet racistisch, xenofoob, of mysogyn. Wij zijn de vertegenwoordigers van het volk.’

De meeste vragen tijdens de chaotische persconferentie zijn bestemd voor Marine Le Pen, en gaan met name over een ander kenmerk van de club: hun gedeelde sympathie voor Rusland en zijn president. Le Pen steunde de annexatie van de Krim in 2014, en kreeg een miljoenenlening van een Russische bank die dicht bij Vladimir Poetin staat. Matteo Salvini van de Lega Nord poseert soms in T-shirts met Poetins beeltenis. Is de ENV-fractie een stropop van het Kremlin? De betrokkenen ontkennen het met klem. ‘Wij zijn niet naïef tegenover Rusland’, zegt Annemans. ‘Maar wij willen, net zoals Donald Trump, een goede relatie met Poetin. Het zou al te gek zijn om onze energie te verspillen in een door Guy Verhofstadt (leider van de liberale ALDE-fractie in het Europees Parlement, nvdr.) geleide oorlog aan de oostgrens van Europa.’

Marine Le Pen vat tot slot samen hoe zij de kern van de journalistiek ziet. Na een in haar ogen irrelevante vraag over de rol van de Franse diplomatie in het conflict tussen Rusland en Oekraïne onder haar eventuele presidentschap, richt ze zich tot haar bondgenoten aan de tafel: ‘Ziedaar de magie van de journalistiek: donner de l’importance au dérisoire’ – ofwel: het belachelijke belangrijk maken.

Hoe zeker van de overwinning het zelfverklaarde nieuwe Europa zich ook waant, volgens Cas Mudde is de grote patriottische revolutie allicht niet voor morgen. ‘De AfD, het FN en de PVV zullen dit jaar allemaal winnen in vergelijking met de vorige verkiezingen. Maar die successen zullen niet overal dezelfde gevolgen hebben. De AfD zal wellicht in het parlement komen, maar niet in de regering. Hetzelfde geldt bijna zeker voor de PVV. En Le Pen zal de tweede ronde van de presidentsverkiezingen halen, maar meer ook niet.’ Al voegt hij er meteen aan toe: ‘Na 2016 zou niemand zich nog aan voorspellingen mogen wagen.’

Wat als het inderdaad allemaal tegenzit en het Jaar van de Patriot in mineur eindigt? ‘De geest is uit de fles, en die gaat er niet meer in’, besluit Geert Wilders op de persconferentie.

Gerolf Annemans is dankzij het EVN intussen aan een nieuw hoofdstuk in zijn carrière begonnen. Hij geldt als een vertrouweling van Marine Le Pen. Tijdens haar drukke presidentscampagne past hij in het Europees Parlement op de winkel. Hij reist vaak met haar mee door Frankrijk, en steunt haar waar hij kan. ‘Ik heb een nieuwe roeping gevonden: Marine Le Pen president van Frankrijk maken. Ik amuseer me kapot. Ik maak dingen mee die ik nooit voor mogelijk heb gehouden. Dit is wereldpolitiek.’

Door HAN RENARD, illustraties SERGE BAEKEN

‘Ik hou van Frankrijk omdat het Frans is en van Duitsland omdat het Duits is.’ Marine Le Pen (Front National)

‘Blonde vrouwen durven hun haar niet meer te laten zien. Genoeg is genoeg.’ Geert Wilders (PVV)

‘De AfD, het FN en de PVV zullen allemaal winnen. Maar dat zal niet overal dezelfde gevolgen hebben.’ Cas Mudde (politicoloog)

‘Ik heb een nieuwe roeping gevonden: Marine Le Pen president van Frankrijk maken.’ Gerolf Annemans (Vlaams Belang)

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content