De vijfseconderegel klopt niet

Een koekje dat op de grond valt? Als u het binnen de vijf seconden opraapt, kunt u het met een gerust hart opeten, aldus de volkswijsheid. Maar dat blijkt je reinste onzin.

‘Hier kun je van de grond eten.’ Geef toe: het is een bizarre uitdrukking uit het Groote Vlaamsche Repertorium. Persoonlijk heb ik nooit begrepen wat dat nu precies wil zeggen. Dat de vloer kraaknet is (maar wat valt er dan te eten?). Of dat hij bezaaid is met etensresten (maar wie wil er dan nog door z’n knieën om te smullen?). Eerlijk is eerlijk: met een peuter in huis heeft ondergetekende geregeld last van scenario twee. Tijdens de maaltijden strooit die kleine lustig broodkorsten, aardappelen en stukjes banaan in het rond. Wat ontsnapt aan de kruimeldief, gaat een paar uur later weer smakelijk naar binnen. De vijfseconderegel is dan al lang niet meer van kracht. Maar die volkswijsheid staat hoe dan ook op losse schroeven. Onlangs hebben onderzoekers van Rutgers University in New Jersey de resultaten bekendgemaakt van een grootschalig onderzoek. Twee jaar lang hebben ze allerlei soorten voedsel op besmette oppervlakken gegooid en het na verschillende periodes (één seconde/vijf seconden/dertig seconden/vijf minuten) weer opgeraapt. Wat bleek: hoe lang dat voedsel blijft liggen is niet zo belangrijk (bacteriën worden onmiddellijk overgedragen, al worden het er wel meer als iets lang blijft liggen). Het oppervlak en de textuur van het voedsel wél.

Stel: u laat uw boterham met confituur op de grond vallen. Scenario één: die grond is een stenen vloer. Scenario twee: het is een tapijt. In welk geval zou u die boterham nadien nog verorberen? Juist ja, u gaat voor de stenen. En toch worden bacteriën sneller overgedragen op een gladde vloer (steen of staal) dan op een tapijt, zo blijkt uit het onderzoek. ‘Dat klinkt inderdaad contra-intuïtief’, zegt professor Chris Michiels van het Centrum voor Levensmiddelen- en Microbiële Technologie (KU Leuven). ‘Maar dat heeft alles te maken met de aard van dit onderzoek. Om de verschillende oppervlakken goed te vergelijken, brengen de onderzoekers overal evenveel bacteriën aan. En doordat een tapijt minder contactpunten heeft, kunnen er minder bacteriën worden opgenomen. Maar in realiteit is een gladde vloer meestal veel properder dan een tapijt, simpelweg omdat je die makkelijker kunt reinigen. Het lijkt me dus toch veiliger om van een stenen vloer te eten, dan van een langharig tapijt.’

Watermeloen of boterham

En dan is er nog dat andere onderzoeksresultaat: alles hangt af van het soort voedsel. Een stuk gesneden watermeloen zit snel vol bacteriën, een droge boterham veel minder. Logisch, vindt Michiels. ‘Als je een vloer wilt poetsen, gaat dat makkelijker met een natte dweil dan met een droge doek. Alle deeltjes – stof, maar dus ook bacteriën – blijven sneller kleven aan een vochtig oppervlak.’ Maar het eindresultaat is dus duidelijk: hoe snel je iets ook opraapt, er zullen altijd bacteriën aanhangen. Wil dat dan zeggen dat we nooit meer van de grond mogen eten? ‘Door mijn job weet ik perfect wat bacteriën kunnen aanrichten, en toch eet ik soms voedsel dat op de grond is gevallen. Al gebruik ik mijn gezond verstand: als ik twijfel over de netheid van de vloer, doe ik het niet. En buiten zal ik het ook niet doen, omdat daar dieren kunnen rondlopen. Hun uitwerpselen zijn een belangrijke bron van ziekteverwekkers. Voor mezelf zoek ik dus een soort middenweg. Maar in professionele situaties – een restaurant of ziekenhuis bijvoorbeeld – moeten de regels strenger zijn: wat op de grond is gevallen, moet in de vuilnisbak. Daar weet je namelijk nooit wie het zal opeten. Ouderen, kinderen en zwangere vrouwen zijn veel gevoeliger voor infecties.’

Los daarvan vindt Michiels onze focus op de (keuken)vloer nogal vreemd. ‘Uit studies blijkt dat pakweg deurklinken of het toetsenbord van onze computer veel meer bacteriën bevatten dan de vloer. De wc-bril is nog zo’n voorbeeld: veel mensen vinden die vies, maar ze drukken wel zonder problemen op de doorspoelknop, die eigenlijk viezer is. Een wc-bril wordt regelmatig gepoetst, die knop zelden.’ Een mens zou er bijna paranoïde van worden. Niet nodig, vindt Michiels. ‘Als je een paar basisregels naleeft – handen wassen na het toilet, contact tussen rauw vlees en rauwe groenten vermijden – dan komt het meestal goed.’ En hoe zit het nu met die peuter? ‘Jonge kinderen kunnen soms ziek worden wanneer ze van de grond eten. Anderzijds is het belangrijk dat ze met bacteriën in contact komen. Want er zijn veel aanwijzingen dat “te propere” kinderen op termijn vaker ziek zijn en meer kans hebben op allergieën en astma.’

DOOR STEFANIE VAN DEN BROECK, ILLUSTRATIE BART SCHOOFS

Bacteriën worden sneller overgedragen op een gladde vloer dan op een tapijt.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content