De Duitse Bondskanselier Angela Merkel heeft vorige week de verkiezingen níét gewonnen. Haar CDU verloor 1,5 procent. De SPD kreeg zelfs 11 procent slaag. De kleine partijen daarentegen behaalden elk apart hun beste uitslag ooit. Vanwaar komt die versnippering?
In 1976 vertegenwoordigden CDU en SPD samen 90 procent van de kiezers. Nu nog 60 procent. De val van de Berlijnse Muur speelde daarbij een rol. Maar nationale gebeurtenissen zijn slechts een deel van het verhaal. Duitsland deelt in een Europese tendens tot versnippering. Herinnert u zich nog hoe al in 2002 tijdens de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen de extreemrechtse Jean-Marie Le Pen tweede werd, voor de socialistische premier Lionel Jospin? En bij een recente peiling was Labour slechts de derde partij in het Verenigd Koninkrijk! Ook Vlaanderen ondergaat een verregaande versnippering.
Krachtige maatschappelijke tendensen liggen hieraan ten grondslag. Door een grotere mobiliteit werd de lokale verankering minder hecht. Door de secularisering nam de religieuze verankering af. Tegelijkertijd kalfde ook de ideologische ver-ankering af. En de sociale verankering (verzuiling) werd minder exclusief.
Zo werd de partijpolitieke verankering heel wat losser. En toch moet de versnippering nog op gang komen. Het internet zal de politieke instabiliteit pas echt in de hoogste versnelling brengen.
Kent u Ron Paul? Paul was tweemaal Amerikaans presidentskandidaat. In 1988 bleef zijn kandidatuur onopgemerkt. Maar in 2008 haalde hij via het web 6,6 miljoen dollar op… in één dag. Paul haalde de eindstreep evenwel niet. Twintig jaar geleden zou ook Barack Obama geen kans gemaakt hebben. Niet alleen wegens zijn huidskleur, maar ook omdat hij geen toegang had tot Big Media en Big Money. Dankzij het web kon hij het netwerk van de Clintons toch kloppen. Wist u dat Obama tijdens zijn eerste persconferentie als president geen enkele vraag van een gevestigde krant beantwoordde? Paul en Obama worden beschouwd als de eerste ‘ Long Tail’-politici.
The Long Tail is een beststeller van internetgoeroe Chris Anderson. Dit boek toont aan hoe producten die slechts een klein publiek aanspreken dankzij het internet toch rendabel op de markt kunnen komen. Met het juiste ‘momentum’ kunnen die producten zelfs uitgroeien tot marktleiders. De Long Tail, of lange staart, verwijst naar de lange uitloper van de grafiek die dit fenoneem wiskundig uitbeeldt.
Ook politieke boodschappen worden op het web snel en gratis verspreid, onafhankelijk van het netwerk en de middelen waarover enkel grote partijen beschikken. De drempel om een nieuwe partij op te richten, daalt drastisch. Binnenkort krijgen onafhankelijke ouderen- en jongerenpartijen wél overlevingskansen.
In de huidige context van losse politieke verankering creëert de ‘Long Tail’ het potentieel om elk politiek landschap in ijltempo te versnipperen. Twee op de drie Amerikanen zijn nu bereid om op een niet-traditionele partij te stemmen. Onder 18- tot 30-jarigen is dit zelfs drie op de vier.
‘Long Tail’ kan een zegen zijn, als de ultieme politieke democratisering. Of een vloek, als een turbo op de versnippering.
Maar kunnen we ons midden in een economische wereldoorlog wel zoveel politieke instabiliteit veroorloven? Nee. Een regering samengesteld uit de toevallige optelsom van one-issuepartijen is gedoemd tot stuurloosheid.
Wie evenwel denkt dat de versnippering vanzelf is gekomen en vanzelf ook wel weer zal verdwijnen, ijlt. Als er niets verandert, stevenen we af op een partijpolitiek ‘Extremistan’.
CDU en FDP behaalden vorige week samen 48 procent van de stemmen, onvoldoende voor een meerderheid. Duitsland kent evenwel een proportioneel kiesstelsel met een milde correctie richting meerderheidsstelsel (‘overschotzetels’), dat grote partijen licht bevoordeelt. Hierdoor beschikken CDU en FDP samen toch over een comfortabele meerderheid in het parlement. En Duitsland over een besluitvaardige regering.
België heeft een proportioneel stelstel. Bij de volgende staatshervorming moeten we het debat durven aan te gaan of een klein deel van de Kamerleden niet het best verkozen wordt binnen een meerderheidsstelsel.
Peter Van Rompuy (28) is blogger, reiziger en speechwriter voor het kabinet van landsverdediging.
door Peter Van Rompuy
Als er niets verandert, stevenen we af op een partijpolitiek ‘Extremistan’.
