Charles Darwin leeft niet op Tahiti. Niet zoals James Cook of Paul Gauguin. Hij is er dan ook maar een week geweest, met de Beagle, op de terugweg naar huis, hoewel ze er nog een jaar over zouden doen om weer in Engeland te raken. Ze waren er toch nog een week, omdat kapitein Robert Fitzroy ter plekke een oude juridische zaak met de toenmalige koningin moest afhandelen.

Darwin heeft in Tahiti dus niet veel potten gebroken. In zijn dagboek schrijft hij wel dat het eiland een must is voor elke reiziger, maar hij rept haast niet van de mooie vrouwen waar Tahiti legendarisch voor zou zijn. Hij schrijft wel over atletische mannen met prachtige tattoos, en over hoe een badende naakte blanke verbleekt naast een inboorling. Er is uiteraard een vorm van lichaamscultuur op de eilanden, zoals op alle tropische eilanden met stranden, waar de mensen dagelijks schaars gekleed door de straten lopen.

De baai waarin Darwin en zijn illustere voorgangers, zoals Cook en William Bligh van de onfortuinlijke Bounty, aanmeerden, is nu ingenomen door hippe surfers, en het strand ligt bijgevolg bezaaid met afval, ondanks borden met aanmaningen om het proper te houden. Ook op Tahiti is de mens een natuurlijke vervuiler.

De rand van Tahiti, de kust, heeft weinig aantrekkelijks, is volgebouwd met een eindeloze sliert huizen, her en der onderbroken door vertegenwoordigers van de wereldeconomie, zoals Total, Heineken en zo goed als alle bekende automerken. Het enige opvallende zijn de vele kerken, soms om de halve kilometer, kerken die zelfs op een maandagavond goed gevuld zijn met netjes opgedirkte mensen, vooral dikke vrouwen in witte gewaden onder een grote witte hoed. Verkeersborden manen automobilisten aan tot stilte bij het naderen van een kerk.

De Franse schilder Paul Gauguin vervloekte de missionarissen, met hun naar zijn aanvoelen nefaste invloed op de lokale cultuur. Maar Darwin was op Tahiti voor het eerst zeer onder de indruk van het missiewerk, stelde vast dat missionarissen er hard werkten en dicht bij het volk stonden, en dat ze vertrouwd werden door de lokale mensen. Hij zou later elders vergelijkbare observaties doen, en uiteindelijk met Fitzroy een tractaat schrijven en publiceren, waarin ze de verdediging van de missionarissen op zich namen. De zendelingen lagen toen al onder vuur van vooringenomen en dus subjectieve vrijdenkende schrijvelaars – een gegeven dat pas met het verdwijnen van de laatste paters en nonnetjes zal zijn uitgeroeid.

King Kong

Darwin was op Tahiti vooral geïntrigeerd door de tropische vegetatie, de eerste die hij zag na zijn wonderlijke ervaringen in Brazilië, wouden op de heuvels die in zijn tijd al door palm- en bananenbomen besmet werden, maar die vandaag nog altijd mysterie uitstralen, zeker op een regenachtige dag, hoekige rotsen, donkergroene kruinenlagen, een geheimzinnige wolkenwalm in smalle valleien – je zag elk ogenblik King Kong van zo’n heuvel stormen op zoek naar, wel ja, een schone. Langs de kliffen donderen smalle watervallen omlaag. Dikwijls hangt er een koppeltje witte keerkringvogels rond, prachtige vogels, zeevogels die rotsige wanden nodig hebben voor hun voortplanting, afgeschermde rotsige wanden, want als de wind te sterk is slaan ze te pletter tegen hun nestplaats. Nestelen is een hachelijke aangelegenheid voor keerkringvogels.

Ondanks de korte duur is Darwins bezoek aan Tahiti vanuit wetenschappelijk oogpunt nuttig gebleken. Hij maakte een moeilijke tocht van drie dagen door de bergen, waarbij hij héél steile hellingen moest beklimmen, om een hoog punt van het eiland te bereiken, van waaraf hij een schitterend uitzicht had op het nabijgelegen Moorea, een eiland met een echt koraalrif. Nieuwe historisch-wetenschappelijke inzichten suggereren dat hij daar voor het eerst over de vorming van koraalriffen nadacht, dat hij er het idee kreeg dat koraaleilanden een gevolg zouden zijn van het wegzakken van de centrale landmassa, en niet van het uit de zee oprijzen van het rif. Een destijds controversiële stelling die de juiste zou blijken te zijn.

Maar met het ontdekken van een geologische hypothese over het ontstaan van koraaleilanden lok je geen toeristen. Darwin schiet op Tahiti schromelijk tekort als toeristische attractie.

Dirk Draulans in het kielzog van Darwin