Deze week wordt in Heverlee het Huis van de Polyfonie geopend. Daarmee bewijst Vlaanderen nog altijd in de voorhoede te staan als het gaat om onderzoek en uitvoering van de polyfone muziek van de vijftiende tot begin achttiende eeuw.

Het onderzoek rond polyfone muziek is bij uitstek een discipline waarbij research en toepassing nauw bij elkaar aansluiten. Nieuwe vondsten op het vlak van uitvoeringspraktijken leiden tot nieuwe muzikale interpretaties, en omgekeerd kan het zorgvuldig uittesten van nieuwe theorieën cruciaal zijn voor het bevestigen of afwijzen ervan. De Alamire Foundation, het resultaat van een samenwerkingsverband tussen het impulscentrum Musica en de Universiteit van Leuven, speelt de laatste twintig jaar een belangrijke rol in dat verhaal. De stichting onder voorzitterschap van baron Herman Vanden Berghe tekende voor de tentoonstelling Goddelijke klanken die op dit ogenblik in het Leuvense Museum M loopt, en ze is ook de drijvende kracht achter het ontstaan van het Huis van de Polyfonie.

Concreet gaat het om de gerestaureerde Mariapoort, een poortgebouw van de acht eeuwen oude Abdij van Park in Heverlee. Een grootse restauratiesite van de stad Leuven, die de gebouwen aanpakt maar ze ook een zinvolle bestemming wil geven. De Maria-poort, die de universiteit voor een symbolische euro in pand kreeg, is met haar 420 m2 oppervlakte niet alleen fysiek een geschikte locatie, maar ook symbolisch is het een uitstekende plek om polyfone en gregoriaanse muziek te bestuderen en uit te voeren. Als vaste locatie voor dat doel is het overigens enig in de wereld.

De belangrijkste ruimte is een prachtige, hoge zaal die als laboratorium dient voor try-outs en tests, voor kleine concerten, maar ook voor conferenties. Daarnaast is er een kleinere waarin onderzoek wordt gedaan naar instrumenten, zowel wat uittesten als wat de constructie betreft, want Alamire is ook van plan om rond instrumentenbouw te werken. Rond het gebruik van instrumenten zoals het middeleeuwse orgel en polyfonie is trouwens nog flink wat werk te leveren. Het Huis van de Polyfonie zal met andere woorden ensembles en onderzoekers van heel de wereld naar Leuven halen.

Zakenman en spion

Wat de valorisatie betreft, wil Alamire overigens verder gaan dan enkel het academische niveau: door samenwerking met het Antwerpse festival Amuz kan ook het bredere publiek van de resultaten genieten. In 2014 zal de intrigerende figuur Petrus van Alamire, zakenman en spion, wiens naam staat voor een schitterende manuscriptenverzameling, centraal staan bij Amuz en komt er een wereldcongres. Maar directeur Bart Demuyt van Alamire denkt bij valorisatie ook aan pakketten voor het onderwijs, tot zelfs op lagereschoolniveau, en aan het aanreiken van hulpmiddelen om ook in het Deeltijds Kunstonderwijs meer aandacht te krijgen voor de uitvoeringspraktijk van de polyfone muziek.

Alamire heeft prestigieuze projecten binnengehaald, waaronder recent een IWT-beurs die de mogelijkheid biedt om vier jaar lang samen met de universiteiten van Antwerpen en Oxford via de Alamiremanuscripten op zoek te gaan naar de canon van de renaissancemuziek. In tegenstelling tot de barokmuziek is er momenteel nog geen totaaloverzicht van die periode, vindt Demuyt: er ligt nog veel te veel onder het stof dat dringend ontsloten moet worden. Beurzen als deze vormen een bewijs dat de stichting goed werk aflevert, maar er is een keerzijde: Alamire kan momenteel nauwelijks rekenen op structurele ondersteuning. Om die reden worden vandaag ook de mogelijkheden tot privésponsoring verkend.

Een ander groot project van Alamire is het digitaliseren van de muziekmanuscripten. Via de Vlaamse Herculesstichting konden fondsen worden verworven om in de universiteitsbibliotheek een digitaal laboratorium op te richten dat met de meest gesofisticeerde technologie manuscripten in zeer hoge resolutie digitaliseert. Op die manier kunnen ze intensief worden onderzocht zonder de documenten zelf te hoeven manipuleren. Dat lab is overigens verplaatsbaar en kan op eender welke locatie worden ingezet. De combinatie met het nieuwe Huis van de Polyfonie zal de al grote uitstraling van Vlaanderen op dit gebied ongetwijfeld nog versterken.

Peter Vandeweerdt

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content