In volle vergadering stak een werknemer van France Télécom zichzelf met een mes. Hij overleefde het. Een andere medewerkster van hetzelfde bedrijf pleegde zelfmoord door uit een raam te springen nadat ze een e-mail had verzonden naar haar vader: ‘Ik heb besloten zelfmoord te plegen. Ik kan de reorganisatie van het bedrijf niet aan.’ Sinds het begin van de reorganisatie bij France Télécom beroofden 25 werknemers zich van het leven. In de VS steeg het aantal werkgerelateerde zelfmoorden tussen 2007 en 2008 met 28 procent.

Om te vermijden dat de economische depressie zich vertaalt in mentale depressies, zwelt de roep om meer arbeidsbescherming aan. Het klopt dat telkens wanneer de economische groei daalt, het aantal zelfmoorden en echtscheidingen lichtjes stijgt. Ook misdaad en discriminatie zijn gevoelig voor economische schokken.

En toch verklaart de economie maar een klein deel van het verhaal. Kent u de set-point-theorie? Een financiële schok kan je onder je set point of ‘natuurlijke geluks-niveau’ duwen, maar mettertijd keer je vanzelf naar dat niveau terug. Niet-materiële tegenslagen daarentegen, zoals gezondheidsproblemen en echtscheiding, tekenen mensen voor de rest van hun leven.

Het bruto nationaal product (bnp) is het afgelopen jaar dan ook veel sterker gedaald dan ons bruto nationaal geluk (bng). Dat economie en geluk niet noodzakelijk gelinkt zijn, blijkt nog het best uit het feit dat de afgelopen halve eeuw onze welvaart sterk is toegenomen terwijl ons geluksgevoel stabiel bleef. Daarenboven slaagden we erin om die toename van de welvaart te realiseren zonder langer te werken. Wel integendeel, in vijftig jaar tijd daalde het aantal jaarlijkse werkuren van 2300 naar 1600. Daarenboven slapen we gemiddeld een uur minder per etmaal dan een eeuw geleden. We hadden nog nooit zo veel ‘vrije’ tijd. En toch hebben we het gevoel dat we het nog nooit zo druk hadden. Stress komt steeds vaker voor in de vrije tijd zelf. Uit onderzoek blijkt dat de hoofdoorzaak voor depressies niet de werkdruk is, maar eenzaamheid. En zelfmoord vloeit vooral voort uit relatieproblemen.

Ik ben niet verbaasd dat bij nader toezien blijkt dat de zelfmoordratio bij France Télécom niet boven het algemene Franse gemiddelde ligt. De vraag die we ons wel moeten stellen, is waarom de zelfmoordratio in Frankrijk tweemaal hoger ligt dan in het Verenigd Koninkrijk. Dat kan moeilijk toegedicht worden aan de werkdruk. Frankrijk is het land van de 35-urige werkweek. Naast de vraag in welke mate kwaliteitsvol werk gelukkig maakt, dwingt de affaire-France Télécom ons om ook de vraag te stellen of we gelukkig genoeg zijn om goed te werken. In tijden van crisis stoot de economie blijkbaar ook op haar gevoelswereld.

Albert Camus stelt in zijn boek De mythe van Sisyphus dat zelfmoord het enige echte filosofische probleem is. Het is evenwel niet alleen een filosofisch probleem. Zelfmoord is ook een diepgeworteld maatschappelijk fenomeen. Een mentale epidemie van deze tijd, waarvoor geen Tamiflu voorhanden is.

Wie in de luchthaven van Zaventem landt, wordt verwelkomd door een gigantisch reclamebord: ‘Flanders, the Good Life’. We zijn wereldrecordhouder in levenskwaliteit. Daar mogen we trots op zijn. En toch ligt de zelfmoordratio in Vlaanderen een pak hoger dan in Frankrijk. Uit geluksmetingen blijkt dat de Belgen een van de weinige Europese volken zijn die de afgelopen dertig jaar een scherpe daling kenden in hun geluksbeleving. En uit een studie over kinderwelzijn van Unicef blijkt dat enkel Japanse kinderen zich nog meer ‘vervreemd en niet goed in hun vel’ voelen. Kinderpsychiaters slaken al langer noodkreten. Waarom zijn wij wereldrecordhouder in het slikken van antidepressiva? Waarom net wij? Die ontbrekende schakel tussen levenskwaliteit en geluk in ons land blijft mij met verstomming slaan. De Centra voor Geestelijke Gezondheid moeten zich voluit op dit vraagstuk werpen. Een ding is alvast zeker: it’s not only the economy…

Peter Van Rompuy is blogger, reiziger en speechwriter voor het kabinet van landsverdediging.

door Peter Van Rompuy

Waarom zijn wij wereldrecordhouder in het slikken van antidepressiva? Waarom net wij?

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content