VRT-journalist Jef Lambrecht heeft met De Heilige Wereldoorlog, het derde deel van zijn Midden-Oostentrilogie, een uitstekend relaas geschreven van de voorbije jaren in ’s werelds meest complexe kruitvat.
Jef Lambrecht houdt het weldra voor bekeken op de VRT-radio. En nee, dat hij recent tot twee keer toe werd gearresteerd in Teheran, heeft daar niets mee te maken. De structuur van zijn lijvige nieuwe boek, Heilige Wereldoorlog, verraadt veel. Hij had de Vlaamse luisteraar de voorbije jaren zoveel meer willen vertellen. In afzonderlijke, korte en vlot geschreven hoofdstukken springt hij van Libanon naar Iran en van Israël naar Algerije. ‘Ik wilde zo de complexiteit van de conflicten aantonen zonder er een gortdroog traktaat van te maken’, aldus de journalist.
U ziet het duidelijk als één groot geheel. Staan sommige brandhaarden in het Midden-Oosten niet op zichzelf?
Jef Lambrecht: Er zijn conflicten waarbij niet het hele Midden-Oosten betrokken is, zoals in Pakistan de oude vetes tussen de politieke clans. Maar dergelijke subplots zijn ondertussen wel geabsorbeerd binnen het grotere plaatje van ‘het Westen tegen de moslimwereld’. De bevolking heeft echt het gevoel dat er een oorlog tegen haar wordt gevoerd. Wij hier in het Westen zien dat anders, omdat we er niet dagelijks mee geconfronteerd worden. Met mijn boek wou ik aantonen dat de situatie veel ingrijpender is dan hoe wij ze ons hier voorstellen. Alleen kan dat conflict niet worden opgelost door extremisten als George W. Bush of Mahmoud Ahmadinejad.
U gaat er consequent van uit dat er één monolithisch netwerk van moslimterroristen bestaat: Al-Qaeda. Onder meer professor Rik Coolsaet (UGent) is het daar niet mee eens.
Lambrecht: Ik ken het boekje van Coolsaet (De mythe Al-Qaeda, nvdr). Ik denk dat hij daar ondertussen alleen mee staat. Je kunt Al-Qaeda niet vergelijken met negentiende-eeuwse anarchisten. Coolsaet minimaliseert of negeert de religieuze component. Niets is gevaarlijker dan een godsdienst die wordt aangewend voor geweld. Dat is wat Al-Qaeda heeft gedaan: het heeft de islam een draai gegeven. Als het zelfmoordenaars het paradijs belooft, wat valt daar dan nog tegen in te brengen?
Er zijn wel groepen die vrij autonoom handelen, zoals de daders van de mislukte aanslag op de luchthaven van Glasgow. Maar ook zij waren sterk beïnvloed door Al-Qaeda. Ik zie Al-Qaeda veeleer als een mentaliteit, een complex van denkbeelden, dan als een leger. En vanuit Pakistan, de baarmoeder van Al-Qaeda, wordt het wereldwijde netwerk nog altijd gestuurd.
Pakistan is de laatste jaren een belangrijke speler gebleken, maar dan wel een heel onbetrouwbare met vele gezichten. Is er sinds de machtswissel vorig jaar verandering merkbaar?
Lambrecht: Toen Asif Ali Zardari vorig jaar aan de macht kwam, had ik er geen goed oog in. Toch blijkt de Pakistaanse regering redelijk stabiel. Van de bevelhebber van het leger, Afshaq Parvez Kayani, gaat wel veel daadkracht uit. De Amerikanen, met president Barack Obama en Midden-Oostenopperbevelhebber David Petraeus op kop, beseffen nu ook dat het conflict niet met geweld zal kunnen worden opgelost, maar dat ze moeten inzetten op de massapsychologie. Dat lijkt te lukken. De evolutie in de Pakistaanse pers is de voorbije maanden opmerkelijk. De bevolking moet ervan overtuigd worden dat operaties tegen terroristen geen operaties tegen hen zijn.
U uit in uw boek ook expliciete kritiek op de hoofdredactie van de VRT. Was het zo moeilijk werken?
Lambrecht: Een exacte datum voor mijn vertrek is er nog niet, maar in de gegeven omstandigheden hou ik er liever mee op. Het nakende afscheid van FC De Kampioenen was vorige week het hoofdpunt in alle journaals. Dat is geen nieuws. Overigens gaat geen enkel medium vrijuit. Allemaal volgen ze het motto van Rupert Murdoch: ‘Een journalist moet verhalen maken die de mensen willen kopen, niet om de Pulitzerprijs te winnen.’ Voor onderzoeksjournalistiek of analyse is geen plaats meer.
JEF LAMBRECHT, DE HEILIGE WERELDOORLOG. HALFWEG DE KRUISTOCHT TEGEN HET MOSLIMTERRORISME, VAN HALEWYCK, 440 BLZ., 25 EURO.
DOOR HANNES CATTEBEKE
