Wearables: iets voor onder de kerstboom. Of liever niet?

Ze stellen allemaal een gezonder en actiever leven in het vooruitzicht, de websites die wearables en fitnessapps aanprijzen. En ze beloven gegarandeerd succes. Maar is het echt zo eenvoudig?

Activiteitstrackers, fitnessbandjes, wearables, smartwatches, fitness-apps: veel toestellen en toepassingen die min of meer hetzelfde doen, worden onder verschillende benamingen aan de man gebracht. De essentie is dat ze gegevens verzamelen en daarop verder bouwen om mensen tot meer beweging aan te zetten. De eenvoudigste tellen alleen stappen of looppassen, de nieuwste registreren enorm veel gegevens, zoals afstanden, hoogteverschillen, actieve tijd, energieverbruik, hartslag, intensiteit, trapfrequentie, bloeddruk, temperatuur van lichaam en omgeving, slaapduur, slaapkwaliteit. Bovendien doen ze dat systematischer dan je zelf zou kunnen. Op basis van de gegevens bieden producenten begeleidende motiveringsprogramma’s aan met herinneringen, aanmoedigingen, tips, hulp bij het stellen van doelen, enzovoort. Zo willen ze je aanmoedigen om vol te houden.

De toepassingen zijn tot veel in staat, maar betekent dat ook dat ze trainen en bewegen plezieriger maken en daardoor aanzetten tot een gezonde levensstijl? Het antwoord is genuanceerd. Mensen die sowieso veel sporten, hebben geen nood aan de extra ondersteuning en de externe motivering die de toepassingen bieden. Ze genieten van de inspanning en hebben geen bezwaar tegen de vermoeidheid, wat pijn links of rechts of het slechte weer. Deze groep is om 2 redenen geboeid door wearables. Ten eerste registreren ze hun prestaties en doen ze dienst als een soort persoonlijke trofeekast: ‘Wow, anderhalve minuut sneller dan gisteren.’ Daarnaast helpt de accurate registratie van essentiële gegevens hen om hun training te optimaliseren.

Frustraties

Wie vooral uitkijkt naar die technische ondersteuning, kiest het best voor professioneel materiaal. Dit soort wearables bevat vaak ook de mogelijkheid om onmiddellijk en wereldwijd resultaten te vergelijken met die van andere sporters en vrienden en familie. Het is een aantrekkelijke optie voor competitief ingestelde sporters, maar is ook niet meer dan een leuk gadget. De apps zijn ook geen must voor de actieve sporter: er zijn veel gedreven amateurs die vooral op hun gevoel aan sport doen en niet bezig zijn met cijfers. Een multifunctioneel toestel blijft dan vaak al snel in de kast liggen.

De noden van mensen die beseffen dat ze te weinig bewegen en vinden dat ze dat meer zouden moeten doen, liggen totaal anders. Bovendien zijn ze gevarieerd. Wie alleen een klein zetje nodig heeft om (opnieuw) in gang te raken, heeft vaak genoeg aan een eenvoudig toestel dat geregeld herinnert aan die goede voornemens.

Positief bedoelde boodschappen klinken in de oren van de gebruiker steeds meer als verwijten: ‘Je bent er nog niet, je moet nog dit en dat.’

Voor mensen die op zich niet zo graag sporten, liggen de zaken anders. Ze hebben nood aan extra steun om hen telkens over de drempel te helpen van twijfel en ‘geen zin’. Maar dat is net waar zowat alle motiveringsprogramma’s bij apps en activiteitstrackers uit de bocht gaan. De krachtigste stimulans is plezier beleven aan en voldoening halen uit een activiteit. De programma’s waarmee apps en trackers mensen willen stimuleren, leggen de klemtoon echter op heel concrete doelen, zoals het aantal stappen of het aantal minuten activiteit per dag.

Die strategie loopt al te vaak spaak. Aanvankelijk vinden mensen de moed om achter die 6000 stappen per dag aan te gaan, maar meestal komen zulke doelen al snel in conflict met de chaos van elke dag – een ziek kind, de file, onverwacht bezoek, de vermoeidheid van het werk. Niet-gehaalde doelen wekken vaak schuldgevoelens op, die bij opstapeling kunnen omslaan in frustratie, die uitmondt in de perceptie dat het sporten alleen maar extra verplichtingen meebrengt boven op de al zo drukke agenda. Positief bedoelde boodschappen klinken in de oren van de gebruiker steeds meer als verwijten: ‘Je bent er nog niet, je moet nog dit en dat.’ Het is op zulke momenten dat de uitknop of de vergeethoek van de lade vaak heel aantrekkelijk wordt.

Videogames

Producenten nemen steeds meer motiveringstechnieken in hun aanbod op. Hun verdienmodel hangt sterk af van de gebruikerstrouw. In dat opzicht kijken ze naar het succes van bepaalde videogames. Die worden zo ontwikkeld dat de beloning prompt volgt op de actie. Dat zuigt gamers zo hard in het spel dat ze soms dagen aan een stuk doorgaan. De games werken verslaving in de hand, een beetje zoals tabak, alcohol en andere drugs dat doen.

Toch kun je de motivatie bij bewegingsapps en games niet op dezelfde lijn plaatsen. Om te beginnen is er bij bewegen niet de instant bevrediging. Je moet je eerst letterlijk inspannen – veel meer dan bij games – en het plezier laat langer op zich wachten. Bovendien zijn de motiveringsprogramma’s van apps en wearables gericht op een veel ruimer en gevarieerder publiek dan games. Ze vergen een breder en meer gepersonaliseerd aanbod. Op dat vlak is er nog veel werk aan de winkel voor de producenten, want het huidige aanbod schiet schromelijk tekort.

Wearables: iets voor onder de kerstboom. Of liever niet?
© iStock

Hartslag

Ook schort er wat aan de nauwkeurigheid van de registratie van de huidige generatie wearables en apps. Tientallen studies maakten de laatste jaren duidelijk dat ze vermoedelijk uitstekend werken in ontwerp- en testlaboratoria, maar in de reële wereld bijna systematisch steken laten vallen. De hartslag, bijvoorbeeld, is een uitstekend hulpmiddel om trainingen in te delen. De registratietechniek om de hartslag op te volgen is betrouwbaar en wordt wereldwijd in ziekenhuizen toegepast in vinger- en oorklemmen die de subtiele kleurveranderingen van de huid bij elke uitzetting van de haarvaatjes registreren. Wearables lukt dat niet zo goed, bijvoorbeeld omdat ze te los zitten en verschuiven, omdat ze te strak gespannen staan zodat de vaatjes eronder niet meer kunnen uitzetten, omdat tattoos of lichaamshaar in de weg zitten, enzovoort. De enige hartslagmeters voor sporters die betrouwbare gegevens opleveren, zijn de meters die met een borstband de elektrische activiteit van het hart meten.

De enige hartslagmeters voor sporters die betrouwbare gegevens opleveren, zijn de meters die met een borstband de elektrische activiteit van het hart meten

Energieverbruik

Bijna alle apps en wearables die het energieverbruik berekenen, spiegelen een correct resultaat voor, maar dat blijkt onterecht. Zelfs professionele metingen van het energieverbruik zijn een helse klus, laat staan dat een app of een armband dat even voor je zou doen. Het grootste struikelblok zijn de gegevens die de gebruiker zelf moet inbrengen, zoals de paslengte. Doorgaans is de foutenmarge te groot. Om de paslengte te berekenen, stap je 100 meter en tel je het aantal passen. Daarna deel je A door B: bij 93 passen is je paslengte 107 centimeter (100/93). Maar wie doet dat (correct)? Veel mensen vullen maar iets in. Bovendien varieert de paslengte met de ondergrond. Zand, sneeuw, slijk, hellingen, regen en wind hebben allemaal een invloed. Daar komt bij dat veel ‘stappentellers’ weleens een pas missen. De basis van de energieberekening is vaak onbetrouwbaar, wat ook blijkt uit elke wetenschappelijke toets.

Vetpercentage

Het ondoordacht opjagen van mensen naar altijd meer sport heeft ook een schaduwzijde: de kans op kwetsuren.

Sommige trackers bieden een vetpercentagemeting aan. Het levert veeleer onschuldige data op. Toch een kanttekening. De trackers meten, net als de weegschalen met ingebouwde vetpercentagemeting, de weerstand die een niet-voelbaar elektrisch stroompje door je lichaam ondervindt: water geleidt goed, vet minder. Het ene contactpunt zit onder de armband, het andere is een metalen knop bovenop. Door een vinger op die knop te leggen, maak je de cirkel rond en kan er gemeten worden. Het stroompje volgt zowat de kortste weg en meet dus de weerstand in je armen en hoge bovenlijf. Over buik en dijen kom je niets te weten. Dat de meting er niet pal op zit, is niet erg. Ze geeft een beeld van de evolutie. Anderzijds voel je die even goed aan de kledij die je draagt. Wil je een nauwkeurig resultaat, vraag dan een arts of voedingsdeskundige om je huidplooidiktes te meten.

Overdrive

Het ondoordacht opjagen van mensen naar altijd meer sport heeft ook een schaduwzijde: de kans op kwetsuren. De motiveringsprogramma’s van apps en wearables zijn uiteindelijk niet meer dan een digitale versie van een start-to-run. Het massale succes daarvan heeft bijgedragen tot een aanzienlijke toename van lopers onder de bevolking, een belangrijke verdienste. Maar veel beginnende lopers lopen door overbelasting ernstige kwetsuren op, die soms jaren aanslepen. Er bestaan richtlijnen voor bescherming tegen overbelasting. Producenten van apps en wearables horen ze in de begeleidende programma’s op te nemen.

Getest: Fitbit charge 3 gezondheids- en fitnesstracker

De in 2016 gelanceerde fitbit Charge 2, de populairste gezondheids-en fitnesstracker op de markt, kreeg onlangs een update. Belangrijke nieuwigheden zijn dat de nieuwe versie waterbestendig is, een menstruatietracker voor vrouwen bevat en dat je eigen persoonlijke doelen kan instellen. Daarnaast monitort de armband ook traditionele zaken als slaap, trainingen, hartritme, aantal verbrande kilocalorieën, trappen en stappen. Handig is dat de tracker automatisch een loop- en fietstraining herkent. Je hoeft dus helemaal niet met de knopjes bezig te zijn om te zorgen dat je fitbit alles juist registreert.

Fitbit Charge 3
Fitbit Charge 3

Maar er is meer: je krijgt een signaal wanneer je te lang neerzit en je wordt getrakteerd op digitaal vuurwerk als je de dagelijkse 10.000 stappen haalt. Hou je echter niet van al die belletjes en trillingen op je lijf, dan kan je die gelukkig allemaal makkelijk uitzetten. Heb je nood aan een écht rustmoment? Dan biedt de tracker je meditatieoefeningen aan.

Dat de tracker ook steeds meer in de richting van een smartwatch gaat, bewijst de mogelijkheid om notificaties te krijgen en telefoongesprekken te accepteren.

De fitbit zit discreet en comfortabel om de pols zodat je hem ook ’s nachts helemaal vergeet. Wil je weten hoeveel slaapcycli je de voorbije nacht doorlopen hebt of hoe hoog je hartfrequentie was tijdens je looptrainingen? Je hoeft enkel je tracker via bluetooth te synchroniseren met de gratis app op je smartphone en je krijgt een zee van data in een dashboard met gebruiksvriendelijke grafiekjes. Vooral de slaapgegevens met een onderscheid tussen REM, diepe en lichte slaap zijn erg leerrijk.

Opvallend ook is dat de batterij van de charge 3 een week lang functioneert zonder bijkomend op te laden. En dat is tegenwoordig zeldzaam in de technologiewereld. Bovendien is de tracker waterdicht is en kan je ermee gaan zwemmen of onder de douche.

Sommigen kunnen hun gezondheidstracker als verslavend ervaren. Weet dat cijfers niet alles zeggen en ook niet altijd even belangrijk zijn. Heb je slecht geslapen, dan heb je heus geen tracker nodig om dat te weten, al kan het een geruststelling zijn als de tracker toont dat je toch een aantal slaapcycli goed doorlopen hebt. Anderen kunnen door al die cijfertjes en grafiekjes extra gemotiveerd raken om te blijven of zelfs nog meer te bewegen. Een mooi voornemen voor 2019. (TE)

Het klassieke model van de Fitbit Charge 3 kost 149 euro. www.fitbit.com

Commercieel succes

Eind 2018 zouden er volgens voorspellingen wereldwijd 122,6 miljoen fitness wearables verkocht zijn, een groei van 6,2 procent ten opzichte van vorig jaar. Vier jaar geleden waren dat er nog maar 28,8 miljoen wearables per jaar.

In Vlaanderen heeft 74 % een smartphone en draagt bijna 14 % (910.000 burgers) een wearable. In Wallonië is dat 56 % en 4 % (150.000) .

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content