Leen Huet
Leen Huet Leen Huet is schrijfster en bekijkt details in historisch perspectief.

Vlinders, bloei in tover- en gewone hazelaars, doorgroeiend gras, stengels van sneeuwklokken en narcissen die al tot je enkels reiken, de overbodigheid van mutsen, sjaals en handschoenen op 15 januari. Verandert ons klimaat of is dat maar schijn? Ik weet het niet. Toen ik als kind naar Confrontatie keek, nam geen enkele minister de gedaante aan van een aantrekkelijke, ongehuwde moeder, aantrekkelijke, ongehuwde moeders kwamen om de een of andere reden hoe dan ook niet voor in mijn wereld; nu spelen ze een sterrenrol in de regering, maar betekent zulks dat de politiek veranderd is? Welnee toch. ‘Alles moet veranderen opdat alles hetzelfde kan blijven’, die machtige zin uit De tijgerkat weerklinkt dikwijls in mijn hoofd, de illusieloze apolitieke roman van een Italiaanse aristocraat, Giuseppe Tomasi di Lampedusa. Of had hij toch nog een illusie? Aan het einde van zijn leven adopteerde hij een volwassen zoon, een uitstekende oud-Romeinse manier om je stamboom voort te zetten. Toen ik terugkeerde van mijn wandeling in de tuin hoorde ik het verhaal van een andere, plaatselijke aristocraat: een leven doorgebracht in goede werken, schatrijk, altijd een oude jas en ongeknoopte veters, had geweigerd aanwezig te zijn bij het huwelijk van zijn zoon en wilde zijn kleinkinderen niet zien. ‘Die familie hoeft niet te worden voortgezet, we moeten onszelf maar laten uitsterven’, schijnt hij te hebben gezegd; van zijn ellenlange naam blijft in het overlijdensbericht in de krant een onopvallend deeltje over. Ik waardeerde alle elementen van dit verhaal en vroeg me af waarom. Herinnerde het me aan een andere zin uit De tijgerkat? ‘Om iemand van zijn kaliber te maken, moet je familie al minstens twee fortuinen verloren hebben.’ Wel, wie weet.

Alles moet veranderen opdat alles hetzelfde zou blijven, goed. Er is nog een ander zinnetje dat steevast opduikt wanneer ik de mens bekijk als politiek dier. ‘Op zijn veertigste zou hij iets gedaan hebben wat de autoriteiten schokte.’ Uit een roman van Virginia Woolf. Een volstrekt onoriginele jongeman, toekomstige steunpilaar van de maatschappij, zou op zijn veertigste iets doen wat de autoriteiten schokte. Dat vind ik dan weer wel hoopgevend. Revolutionair zijn op je twintigste stelt heden ten dage weinig voor, weerspannig worden op je veertigste getuigt al van meer verstandelijke mogelijkheden.

Een boek uit de kringloopwinkel kwam die gedachten aanvullen. De tijgerkat werd na vele moeilijkheden gepubliceerd in 1959, Lucky Jim in 1954. Naoorlogse sferen. Lampedusa de aristocraat, Kingsley Amis heel toepasselijk de angry young man, de boze, jonge gast. Jeugdige veteraan die zich opnieuw moet aanpassen aan het burgerleven, het campusleven zelfs. In Engeland waren besluiten uitgevaardigd om meer kinderen uit de lagere inkomensklassen aan de universiteiten binnen te sluizen, en van die positieve discriminatie is Lucky Jim het slachtoffer. Hij wordt de assistent van een mompelende, pseudoartistieke professor geschiedenis die uiteraard nooit iets belangwekkends heeft gepubliceerd en die van clichés over de middeleeuwen is afgedwaald naar clichés over de volkskunde. Jim slijmt zich een weg naar een vast contract, drinkt heftig en wordt ook nog eens verliefd op de vriendin van ’s professors zoon. ‘Een hilarisch boek,’ juichten vooraanstaande critici op de achterflap, ‘zelden zo gelachen.’ Goed, sommige details waren geestig: ‘Hij had de professor geheel onverwacht aangetroffen bij het rek Recente Aanwinsten in de bibliotheek.’ Maar eigenlijk vond ik Lucky Jim – zouden we het durven vertalen als Chançard Jos? – nogal zuur. Lelijke wijven worden hysterisch als ze hun zin niet krijgen, aldus een hoofdlijn van dit verhaal. Jim minacht zijn omgeving, maar trekt vooral rare gezichten achter de ruggen van zijn tegenstrevers. Het blijkt fataal, net niet boos genoeg zijn. En blijven. LEEN HUET IS KUNSTHISTORICA EN SCHRIJFSTER.

Leen Huet

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content