Bye bye waarheid

‘Als hij verkozen wordt, verhuis ik naar België’, lacht Dave Eggers in een kort interview verderop in dit blad. Eggers, een van de meest invloedrijke Amerikaanse schrijvers van de afgelopen vijftien jaar, werpt zich met zijn popcampagne 30 days, 30 songs met rock-‘n-roll in de strijd tegen Donald Trump. Dertig dagen lang gooit hij een anti-Trump-lied van grote namen als Moby of R.E.M. online, in de aanloop naar volgende week dinsdag, wanneer heel Amerika naar de stembus trekt en de rest van de wereld aan nieuwssites en de verrekijk gekluisterd zit. Alweer een slag voor de Republikeinen. De Trump Tower siddert en beeft.

De bijdrage van Moby, die u misschien nog kent van de wereldhit Why does my heart feel so bad?, heet niet voor niets Little failure. Het lied-annex-filmpje valt op omdat wat Moby monotoon opdreunt ook nog eens in grote letters op het scherm komt. ‘Donald Trump is zogezegd een succesvolle businessman’, staat er te lezen. ‘Maar wat veel mensen niet weten is dat hij 600 miljoen heeft geërfd van zijn vader. En dat minstens de helft van zijn bedrijven failliet is gegaan.’ Als u niet van goedkope metal riffjes houdt, dan hebt u in alle geval toch weer iets bijgeleerd. Het filmpje is op veel manieren kenmerkend voor deze campagne: een Bekende Amerikaan die zijn mediafaam gebruikt om aan politiek te doen, compleet met een online filmpje met de allure van een virus. En vooral ook: factchecking. Nu zelfs in een popsong.

Die factchecking komt niet uit de lucht vallen: samen met de brexitcampagne worden deze presidentsverkiezingen het hoogtepunt genoemd van wat ‘post truth politics’ is gaan heten. Daarmee wordt bedoeld dat feiten er niet meer toe doen, dat het in de 21e-eeuwse democratie alleen draait om het mobiliseren van sterke emoties, liefst door middel van leugens die eindeloos worden herhaald, vooral als ze keer op keer worden tegengesproken. Met name Trump draait zijn hand niet om voor een leugentje minder of meer – net zoals de Leave-campagne in het brexitreferendum. Maar ‘The Donald’ weet wel verdomd goed de woede, trots en rancune van miljoenen Amerikanen aan te boren. De Democraten mogen keer op keer ontkennen dat Obama de stichter is van de IS, Trump zal die absurditeit blijven herhalen en zijn publiek zal in de handjes blijven klappen. We weten niet wie komende dinsdag de winnaar zal zijn, maar we weten al wel wie zal hebben verloren: de waarheid.

Als dat gezwollen klinkt, dan komt dat omdat die analyse minstens onvolledig is. Feitelijk komt het verzet van linkse rakkers als Eggers tegen de politiek-na-de-waarheid hierop neer: laten we al die leugens van Trump weerleggen, dan komt het allemaal weer goed. Als het hun bedoeling is om Trump-kiezers over te halen, dan is dat behalve zelfgenoegzaam en prekerig vooral inefficiënt. Wie denkt dat boze Amerikaanse burgers na een wetenschappelijk verantwoorde weerlegging van complexe beleidsvragen zullen afzien van een Trump-stem, heeft werkelijk niets te zoeken in de politiek. Bovendien zijn rechtse rakkers er als de kippen bij om de ‘post truth politics’ te ontmaskeren als een reactie van Democraten op aanvallen op precies die feiten – en alleen die feiten – die zij belangrijk vinden. Factcheckers kunnen zowat elke dag een feestje bouwen met de uitspraken van Trump, maar ook Hillary Clinton is bijwijlen een jokkebrok – en véél minder entertainend.

Is dat cynisch? Terwijl links loopt te stuiteren van verontwaardiging, roepen Republikeinen ‘à la guerre comme à la guerre’ en winnen ze de verkiezingen. Zo hebben ze er al talloze gewonnen in het verleden, en zo is Ronald Reagan de populairste Amerikaanse president aller tijden geworden. Als ‘little failure’ Donald Trump deze verkiezingen zal verliezen, dan niet omdat hij vermorzeld is door factcheckers, maar wel omdat hij belangrijke groepen in de gracht heeft gereden – het leger, bijvoorbeeld, en iedereen die zich verwant voelt met Mexicaanse migranten. Om het over vrouwen maar niet te hebben.

De zoektocht naar de waarheid is fundamenteel, en preken voor de eigen parochie – zoals Eggers doet – is zinvoller dan doorgaans gedacht wordt. De eigen club heeft ook vitamientjes nodig en vooral: de eigen club mag niet thuis blijven op 8 november. Maar verkiezingen win je niet altijd met de waarheid. Laat Moby maar feiten kapot checken, een beetje Trump Tower geeft geen krimp. En op het einde wint Wall Street.

BERT BULTINCK is hoofdredacteur van Knack.

Factcheckers bouwen elke dag een feestje met de uitspraken van Trump, maar ook Clinton is een jokkebrok.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content