Europeanen, juicht! Vanaf juni volgend jaar hoeft u niet meer zenuwachtig op de klok te letten als u vanuit Parijs, Lissabon of Berlijn naar een babbelzieke vriend in Brussel belt. Met hun ‘roam like at home’-plan schaffen EU-commissarissen Andrus Ansip (Digitale Markt) en Günther Oettinger (Digitale Economie) de roamingkosten helemaal af tegen midden 2017. Roamingkosten zijn de vermaledijde extra kosten voor uw smartphone in het buitenland. Gedaan met onaangename verrassingen op uw factuur na de vakantie, u betaalt daar (‘roam’) wat u hier zou betalen (‘like at home’). Europa werkt.
Of toch voor smartphones. Je zou het een mooie overwinning voor de vrije markt kunnen noemen, zo eentje die u in uw portemonnee zult voelen. Je zou het ook een klinkende Europese overwinning kunnen noemen, als de brexit, die eind maart formeel wordt opgestart, vandaag niet zo’n slagschaduw over het vermoeide continent zou werpen. Blijft de vraag waarom de strijd tegen de roamingkosten tien jaar heeft moeten duren. En vooral: waarom er toch nog een uitzondering op de regel komt. Want wat voor smartphones geldt, geldt vandaag niet zonder meer voor Poolse bouwvakkers, en al helemaal niet voor bedrijfsbelastingen.
De kleine lettertjes van het plan van Ansip en Oettinger doen vragen rijzen in een aantal discussies die veel belangrijker zijn dan telefoontarieven. De roamingkosten mogen dan wel afgeschaft worden, het is niet de bedoeling dat u in het buitenland gaat shoppen naar het goedkoopste abonnement. Anders gezegd: een Ier mag niet zomaar een supergoedkope Letse simkaart kopen en er dan jaar in, jaar uit mee bellen in Dublin. In het EU-plan moet de Letse operator een vergoeding betalen aan de Ierse operator voor het gebruik van het Ierse netwerk. Als Ieren massaal Letse kaarten gaan gebruiken, loopt het dus slecht af in Riga.
Die kleine lettertjes zijn opmerkelijk, het medeleven met het telecombedrijf evenzeer. Want doet het vooralsnog hypothetische shopgedrag van Ierse bellers niet denken aan het feitelijke shoppen van multinationals? Een multinational kan, binnen bepaalde marges, en met behulp van veel fiscale spitstechnologie, kiezen waar hij zijn vennootschapsbelasting betaalt – bijvoorbeeld in het land dat het laagste tarief heeft. Maar een Belg kan zijn simkaart niet zomaar in Letland kopen, of waar dan ook het voordeligste telecomtarief zou zijn. Is de markt in Europa vrijer voor pakweg AB InBev dan voor u?
De details van de roamingdiscussie zetten de scherpste debatten van vandaag onder druk: van de al vermelde discussie over de vennootschapsbelasting tot de ‘oneerlijke’ concurrentie van de Poolse bouwvakker in eigen land. Nu kost een Poolse ‘gedetacheerde’ bouwvakker in België veel minder dan een Belgische, omdat de patronale bijdragen en de sociale lasten voor de Pool in Polen worden betaald – en die zijn er veel lager dan hier. Gevolg: wie in België goedkoop wil bouwen, shopt zich wat Poolse bouwvakkers bijeen.
De jongste weken valt het begrip ‘race to the bottom’ bijna elke dag. De Amerikaanse Supreme Court-rechter Louis Brandeis muntte het concept in de jaren dertig van de vorige eeuw, om de wedloop tussen verschillende Amerikaanse staten te omschrijven. In de strijd om bedrijven op hun grondgebied te krijgen, gingen ze steeds minder belastingen heffen, ten koste van de inwoners en de werknemers. Vandaag is er tussen de staten van Europa een soortgelijke competitie aan de gang. Die valt alleen te stoppen met Europese minimumvoorwaarden. Een stap in de goede richting is het werk van onze eigen EU-commissaris Marianne Thyssen (CD&V). Tegen het verzet van de Oost-Europeanen in wil zij het loon van gedetacheerde werknemers gelijkschakelen met het loon van lokale werknemers. De Poolse bouwvakker krijgt dan in pakweg Italië evenveel als de Italiaanse.
De vrije markt is geweldig. Spijtig dat ze niet bestaat. Het is een parafrase van de visie van Robert Reich, ex-minister van Arbeid onder Bill Clinton. Reich wil af van het idee van de vrije markt als een ‘natuurtoestand’, iets dat vanzelf ontstaat, zonder overleg of maatschappelijk debat. Het verschil tussen de roamingregeling en de race to the bottom in de vennootschapsbelasting zegt genoeg. De vrije markt is altijd een politieke constructie. Het zal er voor ons de komende maanden en jaren op aankomen om de sociale ravage van de sprint naar beneden te stoppen, en toch te blijven groeien.
BERT BULTINCK is hoofdredacteur van Knack.
De vrije markt is geweldig. Spijtig dat ze niet bestaat.
