Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week: de dubbelexpo Paul McCarthy in de galerie Xavier Hufkens in Brussel.
Wie nooit onder de bekoring kwam van de tekenfilms van Walt Disney of de westerns van John Ford, zal ook onverschillig blijven bij de boosaardige afbraak ervan in de kunst van Paul McCarthy, een krasse zeventiger uit LA. Het hart van de meesten onder ons bezwijkt onder de zoete sentimenten in het bos van Snow White and the Seven Dwarfs of in de door Apaches achternagezeten Stagecoach, gemend door John Wayne. Dan is het geen pretje om die prachtige droomwerelden vol edele gevoelens en nobele idealen vakkundig aan diggelen geslagen te zien. Maar de kunstenaar verwerkt in zijn aanval op de geliefde Amerikaanse iconen zo veel oorspronkelijk materiaal dat we er tegen wil en dank door worden aangetrokken.
Ook in de voorbeelden lag al veel wreedheid, dood en geweld besloten. We namen er alleen geen aanstoot aan, werden er hooguit lichtjes door geschokt. De charmes van het mooiste meisje van het land, van dwergen, dieren uit het bos of heldhaftige cowboys op hun glanzende paarden maakten ons blind. Dat ging des te makkelijker omdat de figuren ons niet in de war brachten met extreme seksuele neigingen van het sm-type. Toch was ten laatste sinds Sigmund Freud al bekend dat echte mensen met driften behept zijn, in het spanningsveld tussen Eros en Tanathos, en dat die voor pijn en genot in vele gradaties zorgen.
Goed, laten we aannemen dat de in een streng mormoons gezin opgegroeide Paul McCarthy bijzonder gemotiveerd was om de onwerkelijke onschuld te ontmaskeren van enkele typische Hollywood-helden uit het midden van de vorige eeuw. Dan nog was er niets dat hem dwong om er een psychedelisch bacchanaal mee op te voeren, en vooral niet om er hoogwaardige kunst van te maken. Want dat is het toppunt: de sculpturen die hij in de dubbelexpo White Snow & Coach Stage Stage Coach etaleert vertonen een zo hoge afwerkingsgraad, zijn zo perfect gemodelleerd, dat de perverse poses zowaar mooi worden om naar te kijken – of ze nu uit siliconen, brons, notenhout of marmer opgetrokken zijn.
Maar opgepast, bij een louter esthetische beschouwing ontkomen we niet aan de vraag of de beelden meer gemeen hebben met de klassieke beeldhouwkunst sinds Donatello of met producten uit de mallen van een chocoladebakker. Ik zou denken: ze dragen iets van beide mee. En McCarthy zou geen groot kunstenaar zijn als hij geen nieuwe dimensie aan het medium had toegevoegd. Hij ontwerpt zijn figuren op het scherm van zijn computer, waardoor hij ze naar hartenlust kan ontdubbelen, met elkaar versmelten en verstrengelen. Beperkt door de twee dimensies van het scherm, stelt hij bij het roteren van het beeld geregeld vast dat zijn manipulaties onvoorspelbare resultaten hebben teweeggebracht aan de achterkant. De materiële uitvoering (uitsnijden, frezen, lijmen, zandstralen et cetera) laat hij aan anderen over.
Sneeuwwitje zal zich niet in haar graf omdraaien, dat doet de kunstenaar wel voor haar. Hij keert haar naam om, maakt er White Snow van, of nog korter, WS, het slangwoord voor cocaïne. Zou McCarthy daarmee niet fijntjes wijzen op de analoge werking van verboden middelen bij het oproepen van beelden die appelleren aan ons vermogen om te hallucineren en daar hevig bij te gaan rillen? Gek genoeg duikt de kunstenaar af en toe zelf op in zijn beelden, onder de naam Walt Paul, fusiefiguur tussen hemzelf en Disney. Tussen beiden liggen werelden van verschil, maar hun producten bestaan uit dezelfde stof van dromen, made in LA. Een geval van contaminatie.
Paul McCarthy, White Snow & Coach Stage Stage Coach, tot 22 oktober in de galerie Xavier Hufkens, Sint-Jorisstraat 6 en 107, Brussel.
McCarthy maakt hoogwaardige kunst van de boosaardige afbraak van Hollywood-iconen.
