Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week in Bozar, de expo Open Spaces/Secret Places.
Ze verlieten rond 1970 hun ateliers met achterlating van hun schildersgerei en zochten stof in de open ruimte. De beeldend kunstenaars die met conceptuele fotografie en video open spaces en secret places vonden, lagen aan de basis van een stroming die tot vandaag in grote bloei verkeert. Een bedrijf als de Oostenrijkse elektriciteitsproducent Verbund heeft er in zijn kunstverzameling een bijzonder oog voor, zo blijkt uit een expo in Bozar.
Francis Alÿs, die België te saai vond en in Mexico City aardt, markeert het parcours met negen kleine video’s: evenzovele kortsluitingen, telkens veroorzaakt door iemand die in volle straat komt aangelopen en in de handen klapt waardoor het licht en het beeld uitslaan. Het straattafereeltje dat eraan voorafgaat, is altijd hetzelfde, bekeken vanuit verschillende perspectieven: iemand struikelt, een hond keft, een man met een karretje vol vuilnisemmers passeert, de volgende doet het licht uit. De simpelste poëzie van het alledaagse is dat, even grappig als een scène met de Keystone Cops uit de tijd van de stille film.
Conceptuele kunst hoeft niet altijd even ernstig te zijn, vinden ook videokunstenaars Sener Özmen en Erkan Özgen. Ze kropen op een paard en een ezel om een bar berggebied in Zuid-Anatolië te doorkruisen, maar zijn duidelijk verdwaald want ze zoeken de Road to Tate Modern. In hun kraaknette pakken zijn de reïncarnaties van Don Quichote en Sancho Panza vestimentair al op hun doel berekend, maar of ze ooit het walhalla van de moderne kunst zullen bereiken is twijfelachtig, al wijst een eenzame reiziger in het gebergte gedecideerd dat de weg naar links tussen twee rotspartijen loopt. In open ruimten naar verborgen plaatsen zoeken is niet altijd een sinecure: tussen dit decor in een betwist Turks-Koerdisch gebied en het cenakel van de artistieke geheimtaal loopt misschien zelfs helemaal geen weg.
‘These Boots Are Made for Walkin”, zong Nancy Sinatra in 1966, en onbewust moet Eleonor Antim dat hebben gehoord toen ze, berooid na het failliet van haar galerie, in een grote uitbraakdroom honderd laarzen in een horizontale rij tegenover de zee geposteerd zag staan. Ze maakte haar droom waar, en stapte van haar woonplaats San Diego helemaal naar New York. Onderweg fotografeerde ze de laarzen, groot en klein, op 51 plaatsen, in allerlei formaties: streng militair voor een overheidsgebouw, in een zachte boog tussen de duinen, als een golf over een geparkeerde auto en ten slotte in een lange file twee aan twee aanschuivend voor het MOMA in New York. Daar belandden ze als 100 Boots (1971-1973) in de verzameling onder de vorm van een reeks postkaarten, die Antim tijdens haar trip naar vrienden en bekenden had gestuurd, en werden er automatisch kunst.
De overwegende toon in de twintig andere Open Spaces is echter ernstig, niet bloedig, mooi helder. Elegisch, de dia-installatie van Janet Cardiff & Georges Bures Miller, op basis van de verkleurde reisdia’s die Millers grootvader maakte toen hij voor een kankerbehandeling een Road Trip maakte van Calgary naar New York. Zacht weeklagend ook, de uitdrukking op het gezicht van de ouvreuse voor de deur van een Berlijnse filmzaal die voorgoed gesloten werd – een prachtige kleurenfoto uit de reeks Arsenal van Teresa Hubbard en Alexander Birchler. Joachim Koester ten slotte herdeed de dagelijkse vaste wandeling van Immanuel Kant, en documenteerde fotografisch op het traject hoe de filosoof van zijn verleden werd beroofd sinds zijn stad Königsberg in Kaliningrad is veranderd: ‘Secret places’, die hun geheim nooit meer kunnen prijsgeven.
Open Spaces/Secret Spaces, tot 4/9 in Bozar, Brussel.
Conceptuele kunst hoeft niet altijd even ernstig te zijn.
