‘Het is steeds minder mensen gegeven om ironie werkelijk te begrijpen’

Wanneer mag ik beginnen te knipogen?

Soms, heel soms, word ik er nog weleens droevig van: het tussentaaltje dat Vlamingen tussen Standaardnederlands en hun eigen dialecten hebben uitgevonden. Het zijn al heel lang niet enkel soaps als Thuis en Familie waarin de personages geen Nederlands meer spreken. Ook in Woestijnvisreeksen op televisie, de muziek van kleinkunstenaars en zeker in het theater wordt het Nederlands amper nog gebezigd. Het is vooral in zo’n theaterzaal, wanneer de voorstelling al wat tegenvalt, dat ik mij kan laten gaan in intrieste gedachten over de verloedering van onze taal. Kwaad zal ik me er nooit over maken: literatuurwetenschapper Kevin Absillis heeft een uitstekende verdediging van het bestaan van tussentaal opgebouwd. Talen veranderen, het heeft geen zin je daartegen te verzetten. Het is een verloren strijd, die dus ook niet de moeite is om gestreden te worden.

Vraag: als onze cultuurtaal in minder dan 25 jaar zo is veranderd, waarom zouden we dan binnen afzienbare tijd niet ook smileys kunnen gebruiken in teksten?

Het was een ideetje van Hans Bennis van de Taalunie. Jeroen Brouwers had geen smileys nodig toen hij in 2009 Sisyphus’ bakens schreef, een even vernietigend als hilarisch pamflet over de Taalunie, maar volgens Bennis zou een knipoogje of iets als !!! en ?! voor journalisten wel van pas kunnen komen. Hij haalde er alle kranten mee, waarmee zijn opzet ongetwijfeld al geslaagd was. Voorts gaf hij aan weinig af te weten van journalistiek: in interviews gebruiken journalisten al lang (lacht), (bulderlacht) of eventueel zelfs (knipoogt) om aan te geven dat de spreker een ironische opmerking maakt.

Maar de taal evolueert dus. Ik geloof dat Newsmonkey al smileys in titels zet, en op de nieuwssite van de openbare omroep waagden ze zich toevallig vorige week aan een experiment. Kirsten Sokol interviewde Sennek, onze kandidate voor het Eurosongfestival, via Whatsapp. Laten we het erop houden dat de smileys daarbij over en weer vlogen. Zowel Newsmonkey als VRT NWS bevindt zich in de periferie van de journalistiek, maar daar bleek zich in het verleden vaak ook de voorhoede van ons vak te bevinden. En waarom niet? Het is steeds minder mensen gegeven om ironie werkelijk te begrijpen. Mocht zo’n knipoogje ooit courant worden, zou ik het in deze kolommen ook wel willen gebruiken. Ik kom af en toe culturo’s tegen die denken dat mijn column past in een uitroeiingsplan tegen hen: ze kijken me verschrikt aan alsof ik elk moment met mijn rechtse kan uithalen. Als ik met een eenvoudig knipoogje het verschil kan duiden tussen blinde haat en liefkozende ironie, zou ik wel gek zijn om dat niet te gebruiken 😉