Sinds hij 500 dagen geleden aftrad als premier hebben we in Vlaanderen weinig vernomen over Elio Di Rupo. Bezuiden de taalgrens gaat hij als PS-voorzitter in het verweer tegen het beleid van de regering-Michel. ‘De N-VA beloofde dat zonder de PS alles beter zou worden. Het resultaat is ontzettend mager.’
Het gaat goed met Elio Di Rupo. De voorzitter van de Parti Socialiste tovert een brede glimlach op zijn gezicht wanneer hij de deuren van zijn bureau op het partijhoofdkwartier aan de Brusselse Keizerslaan opent. ‘We zitten politiek in een optimale situatie’, klinkt het triomfantelijk in zijn voorzittersbureau. Daar hangen nog altijd alleen de voorpagina van The New York Times waarop hij naast Barack Obama poseert en enkele artistiekerige rode vlakken tegen de muur. ‘In tegenstelling tot wat veel Vlamingen denken, is de PS vandaag géén oppositiepartij. We zijn bezig met een interne partijvernieuwing, en we nemen onze verantwoordelijkheden op in de Waalse en Brusselse regeringen. Op federaal niveau voeren we constructief oppositie tegen de regering-Michel. De PS heeft deze regeerperiode al 185 wetsvoorstellen en resoluties ingediend in het federale parlement.’
Het is precies 500 dagen geleden dat Di Rupo de ambtswoning in de Wetstraat verliet. Hij heeft er geen traan om gelaten, beweert hij. ‘Toen ik mijn intrek nam in de Wetstraat 16, wist ik dat ik ooit de sleutels zou moeten inleveren. Misschien al na drie maanden, misschien na drie jaar. De enige investering die ik heb gedaan, was een espressoapparaat. Het staat er nog altijd. Als Charles Michel (MR) vandaag van een goede koffie kan genieten, is dat dus dankzij mij.’
Hoe kijkt u naar uw opvolger? Brengt de regering-Michel wat u ervan verwachtte?
ELIO DI RUPO: Wat mij in de eerste plaats treft, is het gebrek aan een positief project. Het economische beleid van deze regering is rampzalig. Dat zegt de PS niet, of het Institut Emile Vandervelde (de studiedienst van de Parti Socialiste, nvdr.), dat zeggen het Planbureau en de Nationale Bank. Zelfs De Tijd, toch geen PS-gezinde krant, schrijft dat de budgettaire inspanningen van de vorige regering stilvallen. Alles wordt minder bij de regering-Michel: minder koopkracht, minder sociale bescherming, minder publieke diensten, minder economische groei. Alleen de winst van de bedrijven gaat sterk omhoog. De regering-Michel voert een ouderwetse politiek die nog het meest aan Margaret Thatcher en Ronald Reagan doet denken.
Waarom wilt u als oppositie ‘constructief samenwerken’ met de kleinkinderen van Thatcher en Reagan?
DI RUPO: Wij voeren geen oppositie om alleen maar dwars te liggen. We hebben ook al heel wat maatregelen goedgekeurd samen met de regering, zoals onze voorstellen om aasgierfondsen aan banden te leggen. Vooral in de veiligheidsdossiers vinden we het belangrijk om samen te werken. Veiligheid is geen rechts of links thema, iedereen wil het land en de mensen beschermen. Daar helpen wij graag aan mee. Maar verder mist deze regering in het geheel een enthousiasmerend project. Er is niets wat tot de verbeelding spreekt.
Wat bij sommige Vlamingen tot de verbeelding spreekt, is dat uw partij in de oppositie zit. Net zoals de oppositiekuur van de CVP in 1999 was dat misschien ook geen slecht idee.
DI RUPO: Ik begrijp dat niet. Waarom zou de CD&V of de PS per se in de oppositie moeten zitten? De N-VA heeft campagne gevoerd met de belofte dat zonder de PS alles beter zou gaan. Ik heb u net het resultaat samengevat: dat is ontzettend mager. Wat doet de N-VA? Ze helpt de grote bedrijven, schurkt tegen de diamantairs aan en doet geen enkele poging om fiscale fraude aan te pakken. Het gaat helemaal niet beter met ons land sinds de N-VA in de regering zit. Bon, misschien is ze daar ook niet in geïnteresseerd.
Uw regering heeft veel meer bespaard dan de regering-Michel. U hebt eigenlijk hardere maatregelen genomen.
DI RUPO: Wij hebben een inspanning gedaan van 22 miljard euro. Dat is een enorm bedrag. Ik steek niet weg dat mijn regering onsympathieke maatregelen heeft genomen, maar wij zijn er wél in geslaagd om de sociale zekerheid veilig te stellen én de bedrijven zuurstof te geven. Dat hebben we bereikt door een subtiele politiek te voeren van compromissen en soms precaire evenwichten. Aan een begrotingsoefening hebben wij zes weken gewerkt, weekends inbegrepen. Deze regering denkt dat in 24 uur tijd te kunnen. Over de taxshift hebben ze niet veel langer gedaan.
In maart moet deze regering weer een begrotingscontrole maken. Als constructieve oppositie- partij kunt u misschien enkele besparingsvoorstellen doen.
DI RUPO: Mijn moeder was katholiek: zij vond dat wie op de ene wang geslagen werd, zijn andere wang moest aanbieden. Ik vind dat overdreven. Het is niet de rol van de oppositie om te zeggen waar er bespaard moet worden.
Net door die minder sympathieke maatregelen hebt u concurrentie gekregen in Wallonië. In de laatste peilingen haalde de extreemlinkse PVDA/PTP bijna 9 procent.
DI RUPO: Daar zullen we mee moeten leren leven. Het is aan ons om te tonen dat wij het enige serieuze alternatief zijn om een links beleid te voeren. Het staat de PVDA vrij om te doen wat ze wil, maar de verantwoordelijkheid ligt bij ons. Wij zijn de enige geloofwaardige beschermers van de gewone man.
Is de PVDA een partij als alle andere? In Vlaanderen wordt haar een stalinistisch verleden verweten.
DI RUPO: Daar vel ik geen oordeel over. In het politieke landschap heeft elke partij het recht om zich uit te spreken. Ik wil met zo veel mogelijk progressieve partijen werken. Maar het is nog lang geen 2018.
Anti-establishmentfiguren doen het overal goed. Wat vindt u bijvoorbeeld van Bernie Sanders, die de Democratische kandidaat voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen wil worden?
DI RUPO: Ik vind het formidabel dat Sanders socialist durft te zijn in een land waar je weggehoond wordt als je dat durft te zeggen. De meerderheid van zijn ideeën is heel redelijk. Eigenlijk is zijn boodschap ongeveer dezelfde als de onze. Veel van zijn voorstellen hebben wij al uitgevoerd. Ik heb ook sympathie voor Hillary Clinton, hoor. Het belangrijkste is dat er een Democraat wint. Stel u voor dat Donald Trump president wordt. Dat zou een catastrofe zijn.
Als ex-premier lijkt u meer op Clinton dan op Sanders.
DI RUPO: Ik behoor zeker niet tot het establishment. Ik heb nog altijd de politieke overtuigingen van mijn jeugd. Uiteraard heb ik compromissen moeten sluiten, zeker in een coalitieland als België. Maar als ik de verontwaardiging van iemand als Bernie Sanders hoor, doet dat me enorm plezier.
Mist u zijn verontwaardiging niet?
DI RUPO: Hoe bedoelt u?
Uw partij is 26 jaar onafgebroken aan de macht geweest. Bent u wel geloofwaardig als oppositieleider?
DI RUPO: Dat zullen we zien aan de verkiezingsresultaten. Maar ik neem akte van uw commentaren.
Als premier hebt u veel tijd verloren met de zesde staatshervorming. Hebt u daar spijt van?
DI RUPO: Wat wilt u dat ik zeg? Ik heb de problemen opgelost die zich voordeden. In 2010 waren de PS en de N-VA de grote winnaars van de verkiezingen. Wij hebben een ernstige poging gedaan om met de N-VA samen te werken. Ik heb een nota voorgesteld die zéér ver van mijn partijprogramma lag. Maar in die tijd was de N-VA helaas nog niet in staat om compromissen te sluiten. Telkens als we tot een vergelijk leken te komen, toverde Bart De Wever een nieuw probleem tevoorschijn. Ik heb met acht andere partijen een staatshervorming moeten onderhandelen. Wij hebben het land gered, dat is men vandaag al vergeten. Als u nu aan een jongere vraagt wat B-H-V is, denkt die waarschijnlijk dat het een pakjesbedrijf is, zoals DHL. Maar de PS was natuurlijk geen vragende partij voor een institutionele hervorming.
De zesde staatshervorming zorgt ervoor dat het Waals Gewest, waar u vandaag in de meerderheid zit, minder geld krijgt.
DI RUPO: Het klopt dat er in de financieringswet enkele parameters zijn veranderd. Dat heeft gevolgen voor iedereen. Vlaanderen heeft het daardoor ook moeilijker gekregen. Maar voor Brussel hebben wij uiteindelijk een belangrijke herfinanciering van 500 miljoen euro bekomen. Dat was ook nodig. Brussel was er slecht aan toe.
Heeft Brussel vandaag voldoende middelen?
DI RUPO: We hebben een heel belangrijke inspanning gedaan, maar de situatie verandert voortdurend. Problemen zoals de terreurdreiging en de vluchtelingencrisis deden zich in 2010 niet voor.
Even tussen ons: durft u nog door de Brusselse tunnels te rijden?
DI RUPO: Jazeker. Het Gewest heeft trouwens gezegd dat het geen geld zal vragen aan de deelstaten of de federale regering en zelf middelen voor de herstelling zal uittrekken.
Is de regering-Michel eigenlijk anti-Waals?
DI RUPO: Als ik u dat zou zeggen, wordt dat de titel boven uw artikel. (lacht) Ik hoop dat men alle deelstaten respecteert. Het spreekt voor zich dat het Gewestelijk Expresnet (het netwerk dat het openbaar vervoer in de omgeving van Brussel moet verbeteren, nvdr.) zowel aan de Nederlandstalige als aan de Franstalige kant moet worden afgewerkt. Ik hoor vandaag het tegendeel. En er zit natuurlijk een structureel onevenwicht in deze regering. De Vlamingen zijn met drie partijen goed vertegenwoordigd, terwijl aan Franstalige kant de MR wel heel licht weegt. Ze vertegenwoordigt nauwelijks 25 procent van de Franstalige kiezers! In mijn regering zaten partijen die voor 48 à 49 procent van de Nederlandstalige kiezers spraken.
Zou u ervoor passen om een coalitie te vormen met alleen de SP.A als Vlaamse coalitiepartner?
DI RUPO:(lacht) Ik vind dat een sympathieke vraag, maar die mogelijkheid is niet aan de orde. Ik zal natuurlijk elke mogelijkheid aangrijpen om een linkse regering te vormen. We zien vandaag waar een regering zonder socialisten toe leidt. Maar het onevenwicht tussen de taalgroepen is vandaag gewoon te groot. De echte orkestmeester van deze regering zit in het stadhuis van Antwerpen. Telkens als hij iets zegt, trilt het hele huis.
Vindt u dat echt? Binnen de regering lijkt niemand zich daar nog druk om te maken.
DI RUPO: Ach, de laatste dagen is het misschien een beetje kalmer. Sinds hij Hendrik Vuye als fractieleider moest vervangen, heeft De Wever zich op de vlakte gehouden. Maar hij kan elk moment communautaire eisen op tafel leggen.
Als de N-VA een nieuwe staatshervorming wil onderhandelen, kan dat niet zonder de PS.
DI RUPO: Wij zijn niet geïnteresseerd in een staatshervorming. De Wever begint nu over het confederalisme. Dat is een samenwerkingsverband tussen soevereine staten die beslissen om enkele dingen samen te doen. Daar discussiëren wij zelfs niet over. Wij willen de federale staat behouden zoals hij nu is. De grote meerderheid van de Vlamingen wil dat ook. Stel dat de N-VA een referendum houdt: ‘Beste Vlamingen, wij willen België splitsen. Zijn jullie voor of tegen?’ Dan ben ik ervan overtuigd dat minstens 70 procent van de Vlamingen tegen stemt. Het grote probleem is dat men begrippen gebruikt die de gemiddelde burger niet begrijpt. Die weet niet wat confederalisme betekent.
De betekenis die de N-VA aan het confederalisme geeft, is toch iets zwakker dan een samenwerking van soevereine staten?
DI RUPO: Zo gaat het altijd. Een N-VA’er deelt eerst een slag uit, en dan smeren ze achteraf wat zalf om de blauwe plekken te verbergen. Eerst pleiten ze voor het confederalisme, en daarna beweren ze dat het ook maar een natuurlijke evolutie is waar niets tegen te beginnen valt. Dat is dus niet waar. De PS is niet geïnteresseerd in het confederalisme. Ik vraag me ook af welke Vlaamse partijen daarop zitten te wachten. De Open VLD? De CD&V? Het is niet meer dan een intentieverklaring van de N-VA. Ze doen maar.
Bij de N-VA rekenen ze er nochtans op dat uw partij straks vragende partij is voor een staatshervorming.
DI RUPO:(ferm) Ik kan niet verhinderen dat Bart De Wever zijn ideeën heeft. Maar hij vergist zich dus.
Er bestaat toch een regionale reflex binnen de PS?
DI RUPO: Er zijn misschien parlementsleden die regionalist zijn en meer economische hefbomen willen om hun gewest te besturen, maar dat is een kleine minderheid. Ik garandeer u dat die minderheid veel te klein is om ooit naar een confederaal model te gaan.
Vergeet u nu niet de regionalistische traditie van uw partij? In de jaren tachtig waren bijna alle PS-toppers regionalisten.
DI RUPO: Ik heb geen probleem met parlementairen die zich vandaag uitspreken voor het een of het ander. Er is vrijheid van meningsuiting voor iedereen. Ik bekijk het zo: als bij de N-VA een parlementslid of een minister iets zegt, is dat natuurlijk belangrijk. Maar als de voorzitter iets zegt, is het toch net ietsje belangrijker. (fijntjes) Bij de PS geldt hetzelfde.
U hebt al meermaals aangekondigd dat u nauwer met de SP.A wilt samenwerken. Hoe verloopt dat?
DI RUPO: Ik werk graag samen met John Crombez. John was een uitstekende staatssecretaris in mijn regering. Hij is oprecht begaan met de toekomst van links. Het cement tussen de PS en de SP.A zijn altijd de grote thema’s geweest: de sociale zekerheid, fraudebestrijding, emancipatie, cultuur. Over die essentiële onderwerpen zijn we het eigenlijk altijd eens. Alleen werken we in gemeenschappen met een verschillende realiteit. Onze aanpak is dus anders. Logisch: als we dezelfde aanpak hadden, waren we dezelfde partij.
Welke verschillen ziet u?
DI RUPO: De SP.A heeft een andere benadering van het neutraliteitsprincipe. Dat zie je bijvoorbeeld in de discussie over het hoofddoekenverbod: wij zijn voor een verbod in sommige beroepen, de SP.A is tegen. De SP.A heeft een meer Angelsaksische aanpak, wij hanteren liever het Franse model.
Wij dachten aan het plan-Samsom om de vluchtelingencrisis aan te pakken. We kunnen ons niet voorstellen dat u daar ooit mee zou instemmen.
DI RUPO: Ah, daar ben ik inderdaad tegen. Maar John Crombez ook, als ik me niet vergis.
Dat hangt ervan af wanneer u het hem vraagt. Eerst was hij voor, nu is hij blijkbaar tegen.
DI RUPO:Ah bon? Ik heb vooral onthouden dat hij eerder tegen was. Samsom heeft in zijn redenering een cruciale fout gemaakt: de pushbacks. Dat gaat gewoon niet. Volgens de Conventie van Genève moeten politieke vluchtelingen opgevangen worden. Daar kun je niet omheen.
SP.A-coryfee Johan Vande Lanotte beweert dat de Conventie van Genève niet van toepassing is in crisissituaties zoals deze.
DI RUPO: Is dat zo? Ik heb het niet gelezen, dus ik kan daar niet over oordelen. Ik spreek wel tegen dat er een onbeheersbare crisis zou zijn. Frontex en de Internationale Organisatie voor Migratie schatten dat er in 2015 maximaal één miljoen vluchtelingen naar Europa kwamen. Als we die allemaal zouden opnemen, is dat twee vluchtelingen per duizend inwoners. Dat is perfect haalbaar. Het is onvoorstelbaar dat in het rijkste deel van de wereld vluchtelingenkampen zoals dat van Calais bestaan.
Eigenlijk zegt u: ‘Wir schaffen das.’
DI RUPO: Ogenblikje. Ik ken Angela Merkel heel goed, maar ik sta niet op één lijn met haar. Merkel speelt een heel slechte rol in Europa. Ze heeft die uitspraak uit Duits eigenbelang gedaan, omdat ze ervan uitging dat de toeloop van migranten goed zou zijn voor de Duitse economie. Het is een drama dat Merkel al zo lang het Europese beleid bepaalt.
Haar aanpak van de economische crisis is een catastrofe. (windt zich op) Kijk naar de Verenigde Staten. Daar heeft Barack Obama acht jaar lang een politiek gevoerd van investeringen en wetenschappelijk onderzoek, zonder zich te bekommeren om het begrotingstekort. Vandaag doet de Amerikaanse economie het veel beter dan de Europese. In Europa hebben Angela Merkel en Nicolas Sarkozy, de vorige Franse president, alleen maar bespaard. Het begrotingstekort mocht niet groter zijn dan 3 procent, de staatsschuld mocht niet boven de 90 procent van het bruto nationaal product uitkomen, terwijl we uit een economische crisis moesten raken: allemaal stommiteiten! Het is toch wraakroepend dat Europa nog altijd geen economische groei kent? Waarom moeten wij lijden, terwijl de VS uit het dal zijn gekropen?
Bent u dan teleurgesteld in de Franse president François Hollande? Hij is er als socialist niet in geslaagd dat beleid te beïnvloeden.
DI RUPO: Hollande was gebonden door eerdere akkoorden. Hij heeft de koers niet kunnen veranderen, maar hij heeft toch andere accenten kunnen leggen. Zonder hem zouden er nooit maatregelen tegen jongerenwerkloosheid of een investeringsplan zijn gekomen. Het grote probleem is dat rechts te machtig is in Europa. Als ik Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker in alle gemoedelijkheid grapjes zie maken met iemand als Viktor Orban, vind ik dat eerlijk gezegd choquerend.
Hebben socialisten nog wel iets te zoeken in Europa?
DI RUPO: We moeten eerlijk zijn: Europa stevent op een fundamentele breuk af. Ik heb als premier deelgenomen aan een twintigtal Europese toppen, en ik heb daar vastgesteld dat heel wat leiders alleen met hun binnenlandse agenda bezig zijn. Iemand zoals de Britse premier David Cameron, maar ook een heel aantal nieuwe lidstaten, zijn alleen geïnteresseerd in hun eigen belang. Het huidige Europa met 28 kán gewoon niet werken. Wat hebben wij ook gemeen met een Poolse of een Hongaarse regering? Zelfs met Slowakije, waar sociaaldemocraten aan de macht zijn, hebben we niets gemeen. Of u het nu in Duitsland of Slowakije vraagt: iedereen is ontevreden over hoe de Europese Unie werkt. In België hebben we 30.000 extra werklozen omdat er Poolse, Tsjechische en Roemeense bedrijfjes onder de prijs komen werken in de bouwsector. Dat gaat gewoon niet langer.
Wat moet er volgens u gebeuren?
DI RUPO: We moeten opnieuw beginnen met de oude kern. Die kern moet de sociale dumping aanpakken, fiscale afspraken maken, een Europees minimumloon vastleggen, eventueel een belasting op financiële transacties instellen. Voor de andere landen blijft de eengemaakte markt bestaan.
Wie rekent u tot de kern van Europa?
DI RUPO: België, Nederland, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland en Italië, aangevuld met landen als Spanje of Portugal. In een ideaal scenario zijn het de negentien landen van de eurozone, maar ik zou al tevreden zijn met tien à elf. Europa is te groot geworden om werkbaar te zijn.
Maakt Griekenland deel uit van uw nieuwe Europa?
DI RUPO: Als de Grieken mee willen werken aan vooruitgang op sociaal en democratisch vlak, zijn ze welkom. Griekenland moet sowieso in de EU blijven. Wie zegt dat een grexit de oplossing is, is niet ernstig.
Tot slot: u moet ons eens twee dingen uitleggen die we in Vlaanderen niet begrijpen. Om te beginnen, waarom komt er geen eengemaakte politiezone in Brussel?
DI RUPO: Waarom heeft de provincie Antwerpen 25 politiezones?
Dat is toch niet te vergelijken? Een provincie is veel uitgestrekter dan een stad als Brussel.
DI RUPO: Even ernstig: ik denk dat zulke institutionele vraagstukken niet aan de orde zijn. Het belangrijkste is dat de zones samenwerken en informatie uitwisselen. De rest is een kwestie van organisatie. Mag ik erop wijzen dat niemand in Brussel die fusie wil? Ik begrijp de bezorgdheid van Vlaanderen, maar die fusie is gewoon nergens voor nodig.
Wij begrijpen ook niet waarom de PS de wapenexport van FN Herstal blijft steunen.
DI RUPO: We verdedigen de export helemaal niet. Wij respecteren de Europese beslissingen over wapenhandel. Als Europa morgen zegt dat we aan een bepaalde regio niet meer mogen leveren, doen wij dat zonder morren. Maar één land kan het probleem niet oplossen.
U zou het voorbeeld kunnen geven door de Waalse wapenhandel aan banden te leggen.
DI RUPO: Ik maak geen overwegingen die internationaal toch geen effect hebben. Als wij stoppen met wapens leveren, neemt iemand anders het gewoon over. Ik ben tégen wapens. Een wereldwijde ontwapening zou een fantastische oplossing zijn. Maar het is gewoon niet realistisch.
Moet Europa de regels verstrengen?
DI RUPO: Ik denk dat Europa gerust restrictiever zou kunnen zijn voor bepaalde landen. En daar zal FN zich naar moeten schikken.
DOOR PETER CASTEELS EN JEROEN ZUALLAERT, FOTO’S DIETER TELEMANS
‘Wij hebben het land gered, dat is men vandaag al vergeten. Als u nu aan een jongere vraagt wat B-H-V is, denkt hij aan een pakjesbedrijf.’
‘Het is een drama dat Merkel al zo lang het Europese beleid bepaalt. Haar aanpak van de economische crisis is een catastrofe.’
