‘Als Trump zijn beloftes nakomt, zal hij de nieuwe Messias zijn’

De Oath Keepers in Sonora zweren trouw aan de Amerikaanse grondwet. © BRECHT SURMONT

Haatgroepen zijn in de VS aan een opmars bezig. De grootste stijging zit bij de antimoslimbewegingen. ‘In 2016 is radicaal rechts erin geslaagd mainstream te worden. Een direct gevolg van de Trumpcampagne.’

Denk Californië en je ziet wuivende palmbomen, joggende vrouwen en schreeuwerige reclame over glutenvrije voeding. Maar rijd naar het noorden van de staat en er openbaart zich een andere wereld. Dit is het Californië van de boeren en de houthakkers, waar je om de haverklap tegen een kerk aanbotst en de bewoners hun lot liever in handen leggen van hun vuurwapen dan van de ordediensten. De meeste noordelijke regio’s kleuren dan ook bloedrood: het gros van de 32,8 procent die in Californië op Donald Trump heeft gestemd, woont hier. Het contrast met het democratische zuiden en de kuststreek – Hillary Clinton won de presidentsverkiezingen in de Golden State met 61,6 procent – is groot.

‘Wij hebben niets met die progressieve hippies in het zuiden, zij leven in een totaal andere wereld’, klinkt het strijdlustig in het zaaltje van het Pine Treerestaurant in het voormalige mijnwerkersstadje Sonora. Dit is de vaste stek voor de vergaderingen van de Sierra Chapter, de lokale afdeling van de Oath Keepers, een ultrarechtse organisatie van een paar duizend leden – zelf beweren ze met 30.000 te zijn – voornamelijk (ex-)militairen, (ex-)politieagenten en brandweermannen. Ze zweren trouw aan de eed die ze tijdens hun diensttijd moesten afleggen: ‘bescherming van de grondwet tegen alle vijanden, uit buiten- en binnenland’. De organisatie kwam tot bloei toen oprichter Stewart Rhodes, veteraan met een rechtendiploma van Yale op zak, na de verkiezing van Barack Obama in 2008 een manifest schreef waarin hij de bevolking opriep ‘om Amerika te beschermen tegen de dictatoriale leiders’. De grootste angst van de organisatie is dat de overheid op een dag alle burgers in Amerika zal ontwapenen en de krijgswet zal instellen. In hun eed staat dat ze nooit ofte nimmer hun wapens zullen afgeven. Hun motto: Not on our watch!

Hoewel ze zichzelf omschrijven als apolitiek, sponsoren de Oath Keepers bijeenkomsten van conservatieve politici. Tijdens de afgelopen presidentsverkiezingen gaf een aantal Oath Keepers gehoor aan de oproep van Trump om te gaan kijken bij bepaalde stembureaus die hij niet vertrouwde, allemaal gevestigd in zwarte buurten. De Oath Keepers patrouilleerden zwaarbewapend op straat.

De bewaarders van dienst hebben juist hun ontbijt achter de kiezen en openen hun vergadering met het afleggen van de eed. Ze staan op, keren zich naar het Amerikaanse vlaggetje naast de luidspreker en zweren gezamenlijk trouw aan de grondwet. Het klinkt als een gebed. Als ze horen dat we uit België komen, zijn ze vol lof over FN Herstal: ‘Een van de beste wapenproducenten ter wereld.’

Dan volgt een overleg dat redelijk begint maar gaandeweg steeds absurder wordt. ‘Als straks de algemene chaos uitbreekt en onze regio wordt aangevallen, zullen ze het eerst op onze sheriff gemunt hebben’, zegt coördinator Ron Trout, voormalig brandweerman en ambulancier. ‘We moeten de sheriff dus steunen. Elke Oath Keeper moet er zeker van zijn dat hij een geldige wapenvergunning heeft, dan zijn we in orde.’

Over wie die mogelijke aanvallers op de regio dan wel mogen zijn, maken ze zich geen illusies. ‘Allemaal linkse activisten.’ Net als Donald Trump, wijzen de Oath Keepers de vinger naar de progressieve organisatie MoveOn.org. ‘Zij zitten achter de organisatie van de zogenaamde spontane betogingen tegen Trump’, zegt Ron Trout. ‘Ik heb ze zelf gezien in Sonora waar ze onrust kwamen zaaien. Maar zover laten we het niet komen. Voor ons gaat het over ‘mijn huis, mijn straat, mijn buurt, mijn dorp’. Dat moeten we beveiligen. De hulp zal níét van Washington DC komen, dus doen we het zelf. We geven onze mensen wapentraining, medische cursussen en leren andere vaardigheden aan die je in tijden van nood nodig hebt. Dat mag enorm paranoïde klinken, voor ons is het realiteit.’ Waarna hij aan de groep verkondigt dat hij binnenkort een hyperinflatie verwacht en alles peperduur zal worden. ‘Iedereen kan beter nu een medische kit inslaan en middelen om water te zuiveren. Want ik vermoed dat die de komende weken moeilijk te krijgen zullen zijn. Zelfvoorziening is de sleutel. Het beste kunnen we die medische pakketten in bulk kopen, dan krijgen we fikse korting.’

Alle mannen rond de tafel luisteren aandachtig. Ze bereiden zich in alle ernst voor op een toekomstig rampenscenario in de VS.

Gevaarlijke mix

Het Southern Poverty Law Center (SPLC), een prominente denktank en burgerrechtenbeweging die zich specialiseert in haatgroeperingen in de VS, omschrijft de Oath Keepers als een goed uitgeruste en getrainde privémilitie, bereid om ieder moment in opstand te komen tegen de federale regering. ‘Ze vormen een gevaarlijke mix, gevoed door complottheorieën tegen de overheid’, zegt onderzoeker Ryan Lenz. ‘Het afgelopen jaar toonden ze steeds openlijker hun ware politieke gelaat. Ze waren tegen Obama omdat hij de grondwet schond. Maar Trump heeft de grondwet ook geschonden met zijn moslimban. Toch steunen ze hem openlijk. Wij categoriseren de Oath Keepers als een rechts-extremistische groepering die tegen de regering is.’

Volgens het SPLC is het aantal radicaal rechtse bewegingen de laatste twee jaar dusdanig gestegen dat het een mainstream verschijnsel is geworden. Vooral antimoslimgroepen nemen toe: van 31 in 2015 naar 101 vorig jaar, drie keer zoveel.

‘Net als in Europa groeit radicaal rechts in de VS door het aantal terreuraanslagen de afgelopen jaren’, zegt Lenz. ‘En Trumps voorstellen om alle moslims uit de VS te bannen, hebben daar nog een flinke schep bovenop gedaan.’

Uit de laatste statistieken van de FBI blijkt dat in 2015, het jaar dat Trump zijn campagne lanceerde, het aantal misdaden tegen moslims met 67 procent toenam.

Het totale aantal haatgroeperingen in Amerika steeg van 784 in 2014 tot 917 in 2016. ‘Onze cijfers betreffen alleen extreme groeperingen die in het echte leven actief zijn’, licht Lenz toe. ‘Ze organiseren demonstraties, delen lidkaarten en flyers uit. Als we de bewegingen meetellen die online actief zijn, kom je tot een nog hoger getal. We constateren ook een betere samenwerking tussen radicaal rechtse en antimoslimgroepen in de VS en in Europa. Ze wisselen plannen en ideeën uit, het is eigenlijk een globale beweging geworden. Dat is een gevaarlijke ontwikkeling omdat die ideeën en complottheorieën nu ook bij een mainstream publiek terechtkomen. De algemene retoriek is dat het om de nationale veiligheid gaat, waarbij mensen zichzelf stilaan beschouwen als rechtvaardige strijders tegen de barbaren in de moslimwereld.’

Met haat als algemene deler variëren de 917 actieve extremistengroeperingen van de Ku Klux Klan en neonazi’s tot christenfundamentalisten, antimoslim- en antihomobewegingen, zwarte separatistenorganisaties en groepen die geklasseerd worden onder ‘algemene haat’.

‘Het is een onrustwekkend aantal’, zegt Lenz. ‘Maar het grootste gevaar zit hem in die opkomst van radicaal rechts bij het doorsneepubliek.’

Veel haatgroeperingen zouden zijn voortgevloeid uit Act for America, volgens het SPLC de grootste antimoslimbeweging in de VS. Bezielster Brigitte Gabriel, een Libanees-Amerikaanse christen, was in maart te gast op het Witte Huis om zichzelf voor te stellen. Michael Flynn, Trumps veiligheidsadviseur die in februari ontslag nam omdat hij zijn contacten met de Russische ambassadeur in de VS had verzwegen, zou actief zijn geweest in een adviesraad van Act for America. De organisatie zegt een half miljoen leden te hebben, verspreid over duizend afdelingen. Doel: Amerika beschermen tegen terrorisme. ‘Brigitte Gabriel is druk bezig met contacten bij de overheid om politieke invloed te verwerven’, zegt Lenz. ‘Ze heeft ook connecties bij de Tea Party, de coalitie van conservatieve bewegingen, en bij anderen die menen dat alle moslims een bedreiging zijn voor de VS en het Westen.’

Familie beschermen

De Oath Keepers in Sonora hebben hun vergadering beëindigd. Ze nemen afscheid met God bless you. Een klein groepje blijft zitten om meer uitleg te geven over hun gedachtegoed. Ze zijn geen antimoslimbeweging, benadrukken ze. ‘Maar je mag ons gerust als radicaal beschouwen’, zegt Keith Sheenan, voormalig sluipschutter in het leger en Vietnamveteraan. Hij staat nog altijd te boek als een van de beste snipers in de VS en geeft onder meer training aan SWAT-teams en de Special Forces. ‘De ene Oath Keeper is extremer dan de ander. Maar we hebben een aantal gezamenlijke normen en waarden. Zo zien we het als onze taak om de jongeren beter te informeren over onze Amerikaanse geschiedenis. De meesten leren daar op school bitter weinig over en hebben geen idee wat de Amerikaanse grondwet inhoudt. We willen het publiek bewust maken van die grondwet, geschreven door onze voorvaders. Ons recht op vrije meningsuiting en ons recht om een wapen te dragen vinden we essentieel. Zodat we onze familie kunnen beschermen. Iemand mét wapen is een burger. Iemand zonder is een slaaf. ‘

‘Waar ga je als terrorist naartoe om zo veel mogelijk schade aan te richten? Naar de plek waar de mensen niet op je kunnen schieten’, zegt coördinator Ron Trout. ‘Naar de wapenvrije zones dus. Kijk naar Chicago. Daar gelden de strengste wapenwetten van de VS. Gevolg: het is de stad met het hoogste aantal moorden per jaar. Neem Nevada. De wapenwetgeving is er veel soepeler. Gevolg: de bevolking gedraagt zich beter, meer respectvol.’

Wat dan met de statistieken die uitwijzen dat het wapenbezit in de VS resulteert in een enorm aantal zelfmoorden, dodelijke ongelukken thuis en in massamoorden gepleegd door zieke geesten, willen we weten. De cijfers in de VS zijn veel hoger dan in landen waar geen wapenbezit is toegestaan.

‘Wij zien het omgekeerd’, klinkt het beslist. ‘Wat we juist zeiden over de terrorist, geldt ook voor de zieke geest die op een menigte schiet. Hij zal dat doen op een plek waar géén wapens aanwezig zijn. Op een wapenshow zal nooit een openbare schietpartij plaatsvinden.’

Al worden ze bestempeld als organisatie tegen de overheid, bij de Oath Keepers kan Trump weinig verkeerd doen. ‘Voor ons betekent hij pure hoop. Als hij in staat is te verwezenlijken wat hij belooft, dan zal hij de nieuwe Messias zijn’, zegt Keith Sheehan. ‘Mijn grootste angst is dat hij wordt doodgeschoten. Daar maak ik me iedere dag zorgen over.’

De volgende morgen zien we Sheehan terug op de Mother Lode Gun Club, de lokale schietvereniging. Zijn pupil is een jonge gast die traint voor ’the fun’. Sheehan is een van de grootste wapenverzamelaars van Californië. Een van zijn geliefkoosde handwapens is een antieke Colt Peacemaker uit 1873, vernoemd naar wapenfabrikant Samuel Colt. Hij grijnst: ‘Het gezegde wil: God created men and Sam Colt made them equal. Ik kan het niet treffender uitdrukken.’

Arm maar vrij

Van de uitgestrekte Sacramento Delta tot aan de ruige bergen bij Yosemite Park kom je ze overal tegen: grote plakkaten langs de weg waarop steun wordt gevraagd voor de State of Jefferson, een project dat al bestaat sinds begin jaren 1940 maar de laatste jaren opnieuw in zwang is. De State of Jefferson, vernoemd naar Thomas Jefferson, derde president van de VS, is een afscheidingsbeweging. Ze wil zich van Californië en Oregon afscheuren en een nieuwe staat creëren in Noord-Californië en Zuid-Oregon. In tegenstelling tot de progressieve Calexitbeweging die Californië wil scheiden van de Verenigde Staten, wil de State of Jefferson wel bij de VS horen, maar dan als nieuwe, 51e staat. Zowel in het noorden van Californië als in het zuiden van Oregon vormen frustratie en onvrede over de stiefmoederlijke behandeling van de deelstaatregering de voedingsbodem voor de State of Jefferson. In de geïsoleerde regio’s met een overwegend blanke, conservatieve bevolking is de werkloosheid hoog en de armoede groot. De meeste supporters van de nieuwe staat zijn pro-Trump, zeer gelovig en, net als de Oath Keepers, voor wapenbezit.

Niet ver van de Mother Lode Gun Club passeren we een opvallend huis waarop bijzonder veel reclame voor de Staat van Jefferson prijkt. Op de houten gevel hangt een groot uithangbord, daarnaast wappert de groene vlag met de dubbele X: het zegel van de Jefferson Staat. Bewoner Matthew Harrison zit voor de deur. ‘Niet al mijn buren zijn het met me eens’, grinnikt hij zijn gammele gebit bloot. ‘Maar we respecteren elkaar. Ik steun de Staat van Jefferson omdat we veel te weinig vertegenwoordigers uit het noorden hebben in de regering van Californië. We worden bestuurd door Los Angeles en San Francisco.’

Van de 120 vertegenwoordigers komen er slechts 9 uit Noord-Californië. ‘Bij ons gaat het om landbouw, ginder hebben ze Silicon Valley’, zegt Matthew. ‘Een wereld van verschil. Californië pakt onze grond af, beneemt ons onze rechten. We pikken dat niet. Laat ons het zelf regelen, dan zijn we beter af.’

De Jefferson State is minder radicaal van aard dan de filosofie van de Oath Keepers en al zijn de supporters over het algemeen ultraconservatief, er zitten ook heel wat avonturiers bij met een eigen kijk op de 51e staat. Matthew Harrison is een grote Trumpfan, maar hij vindt wel dat marihuana compleet legaal moet worden in de nieuwe staat. In de saloon van het oude gouddelversstadje Jamestown zien de twee mannen aan de bar – getaande koppen, drie tanden – de gedroomde staat vooral als plaats waar je zo veel wapens mag hebben als je wilt. ‘Om ons tegen de illegale immigranten te beschermen.’

‘Op zich hebben we niets tegen illegale immigranten’, haast de oudste van de twee, een zekere Morris Walker, zich te zeggen. ‘Het zijn de bendeleden waar we moeite mee hebben. Jongens die niets anders kennen dan geweld en dat meenemen naar ons. Een vriend van me is zijn zus verloren door een illegale migrant uit El Salvador, een zeer gewelddadig bendelid.’

Er is ook een Jefferson State militie. Geleid door ene Jim Mark. Op zijn Facebookpagina staat hij afgebeeld in militaire outfit, gewapend met een hooivork en een fakkel. Daarnaast allerlei vlammende ultrarechtse uiteenzettingen.

Steve Baird, een woordvoerder van de State of Jefferson, vertelt ons in zijn glanzende kantoor in Sacramento dat hij de militie niet persoonlijk kent, maar uiteraard van haar bestaan afweet. ‘Verschillende staten hebben een eigen militie. Het is eigenlijk meer een civiele strijdmacht dan een militie, een alternatief voor de nationale garde. Als er bijvoorbeeld een natuurramp plaatsvindt, kan de burgermilitie worden opgeroepen om het getroffen gebied te beschermen tegen plundering. Wat de taken van onze staatsmilitie zullen zijn, moeten we nog bepalen.’

Volgens Baird zijn er ook Clintonstemmers onder de supporters van de State of Jefferson. ‘Mensen die de legalisering van marihuana en het homohuwelijk steunen. De tijd zal uitwijzen of we een conservatieve of liberale staat worden. We proberen in elk geval een grondwet samen te stellen waarin geen enkele groep overheerst. Niemand kan de ander zijn mening voorschrijven.’

Er volgt een uitgebreide uiteenzetting van statistieken en cijfers over de geplande nieuwe staat. Alles is berekend, afgewogen. Jefferson State wil minder bureaucratie, meer persoonlijke vrijheid, minder belastingen, minder overheidsinstanties en meer administratieve vereenvoudiging. Baird, baas van een IT-bedrijf met meer dan 250 werknemers, is er rotsvast van overtuigd dat het zal lukken. ‘Ik zou mijn tijd niet verspillen als ik er niet in geloofde. Het is absoluut haalbaar. Kijk naar het verleden, het is al eerder gebeurd. Vermont, Kentucky, Maine en West Virginia zijn allemaal afgescheurde staten. De laatste scheiding was in 1863. Wij gaan dus geschiedenis schrijven met Jefferson binnenkort. We zijn bezig met een rechtszaak tegen de staat Californië, en als we het niet halen, gaan we hogerop. We geven niet op.’

Of het er economisch beter op zal worden in de Staat van Jefferson? ‘Slechter dan nu kan het niet. We zitten op de bodem. Wij in het noorden beschikken weliswaar over een enorme watervoorraad voor Californië, maar in het zuiden zit het grote geld. Het verschil is dat we straks misschien even arm zijn, maar we bepalen dan wel zelf wat we eraan kunnen doen. Nu zijn we arm en machteloos, straks arm maar vrij.’

Door JOANIE DE RIJKE, foto’s BRECHT SURMONT

‘Voor ons gaat het over mijn huis, mijn straat, mijn buurt, mijn dorp. Dat moeten we zelf beveiligen.’

Uit de laatste statistieken van de FBI blijkt dat in 2015, het jaar dat Trump zijn campagne lanceerde, het aantal misdaden tegen moslims met 67 procent toenam.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content