Peter Casteels

‘Nergens zijn de behoudsgezinde reflexen veel uitgesprokener dan in de cultuursector’

Hopelijk leest u dit niet op een e-reader of tablet.

Ik kreeg online onlangs een trollenleger van boekhandelaars achter me aan omdat ik het had aangedurfd de diensten van internetreuzen als Amazon en bol.com boven hun winkeltjes te verkiezen. Dat hoort niet. Die algoritmes zijn niet te vertrouwen. Schrijver Marc Reugebrink, altijd te vinden voor een cultuurpessimistische kwinkslag, maakte zich onlangs op Facebook ook zorgen over de ‘algoritmisering van het leven’. Hij werd daar zelfs depressief van. De cultuursector ziet zichzelf graag als progressieve voorpost in een zee van conservatisme, terwijl de behoudsgezinde reflexen eigenlijk nergens veel uitgesprokener zijn. Vóór de ouderwetse romantiek van de boekenwinkel, tégen het onophoudelijke gezoem van het internet.

Nergens zijn de behoudsgezinde reflexen veel uitgesprokener dan in de cultuursector.

Ik zou er zelf niet opnieuw over zijn begonnen, ware het niet dat er even geleden in De Standaard een kolderiek voorbeeld van dit theorietje stond. Een redacteur is daar sinds kort op zoek naar de toekomst van het boek. In de eerste aflevering ging het wel over de ‘onbedreigde positie’ van het papieren boek in digitale tijden. De boekenmarkt verkeert al jaren in crisis, maar hey, het e-book maakt nog altijd maar 4 procent uit van die markt. Papier for the win.

Lisa Kuitert, hoogleraar boekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, was bereid gevonden om die stelling te onderbouwen. Ik geloof niet dat de boekwetenschap tot de wetenschappen behoort die we vandaag geacht worden te verdedigen tegen het feitenvrije gelul van politici, want het is moeilijk te zeggen in welke van de twee categorieën de uitspraken van Kuitert zijn onder te brengen. Ze heeft het over de ‘unieke haptische ervaring’ van papier. Gelukkig moet daar nog een hele uitleg bij: ‘Die overdracht [tussen papier en mens], al zeker in een cultuur waar de cultus van het zelf hoogtij viert, zorgt voor een hoogst persoonlijke relatie tot de tekst, net als de koffievlekken op de pagina, die van mijn bestaan getuigen. Met een scherm of een e-boek blijkt die relatie veel minder intens. Vergelijk het met webcamseks: ook fijn wellicht, maar het valt niet te vergelijken met het echte werk, de echte lichamelijkheid.’

Het geval wil dat ik vorig weekend thuis per abuis een glas rode wijn over een stapel boeken heb gegoten. Hoewel die vlekken zonder twijfel van mijn bestaan getuigen, had ik mezelf die haptische ervaring liever bespaard. Maar zou Lisa Kuitert, boekwetenschapper, eigenlijk iets van literatuur kennen? Denkt zij werkelijk dat de gedichten van Hugo Claus helemaal verdorren als iemand ze op een e-reader leest? Kuitert heeft, zo lijkt het, zich meesterlijk vervolmaakt in de praatjes waarop mensen die depressief worden van de algoritmisering van het leven zo gek zijn.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content