In Brussel wordt het dreigingsniveau opgetrokken van 3 naar 4. De stad gaat in lockdown: militairen patrouilleren op straat, winkelcentra blijven gesloten en scholen gaan dicht.

Yvan Mayeur (PS-burgemeester Brussel): Zodra ik het nieuws over de Parijse aanslagen hoorde, begreep ik dat het een kwestie van tijd was vooraleer zoiets in Brussel zou gebeuren, het symbolische hart van Europa. Ik dacht meteen aan de concerten in de Ancienne Belgique of de cafés op het Sint-Goriksplein. Na Parijs voelde je ook hier de spanning een hele week stijgen. Het grote probleem was Saint-Vé, het jaarlijkse feest van de Brusselse studenten dat de ochtend van vrijdag 20 november zou doorgaan. Net zij zijn het gedroomde doelwit van jihadisten: jonge mensen die volop genieten van een open maatschappij. Die ochtend kreeg ik van OCAD, het orgaan dat de terreurdreiging analyseert, het advies om alle festiviteiten die dag te annuleren. Diezelfde nacht werd het dreigingsniveau opgetrokken van 3 naar 4 en was ik ineens burgemeester van een stad in lockdown. Tegen zondagavond – op het moment van de grootschalige politieactie – dacht ik echt dat er elk moment een aanslag kon worden gepleegd.

Wist u als burgemeester welk gevaar er precies dreigde?

Mayeur: Neen. Dat is geheime informatie waarvan enkel OCAD, de veiligheidsdiensten, de Nationale Veiligheidsraad en de regering op de hoogte was. En vandaag weet ik nog altijd niet wat er toen speelde. Ik weet wel iéts, maar dan enkel officieus. Ik heb daar ook geen probleem mee: ik begrijp dat een burgemeester geen deel kan uitmaken van de Veiligheidsraad en ik hoef niet op de hoogte te zijn van de geheime informatie van de veiligheidsdiensten. Waar ik wel een probleem mee heb, is dat achter mijn rug maatregelen worden genomen met een grote impact op mijn stad.

Over welke maatregelen hebt u het dan?

Mayeur: Het is toch niet normaal dat ik helemaal geen inspraak had in de militaire ontplooiing? Als burgemeester ben ik het best geschikt om de situatie in te schatten en weet ik perfect welke plaatsen extra bescherming nodig hebben. De manier waarop het leger aanwezig was in het straatbeeld heeft het imago van Brussel bovendien grote schade toegebracht.

Misschien is dat de reden waarom een burgemeester niet wordt betrokken: om te vermijden dat veiligheidsmaatregelen worden afgewogen tegen eventuele imagoschade.

Mayeur: Het is mijn plicht als burgervader om Brussel te beschermen tegen imagoschade. Natuurlijk moet je op dreigingsniveau 4 maatregelen nemen om de bevolking te beschermen. En ja, het was noodzakelijk dat er militairen op straat patrouilleerden. Maar wat was het nut van een gepantserd legervoertuig op de Grote Markt? Of van een colonne militaire vrachtwagens voor het beursgebouw? Al wat dat heeft opgeleverd, is dat foto’s van een belegerd Brussel de hele wereld rondgingen.

Premier Michel betreurde achteraf uw beslissing om winkels, sportzalen en zwembaden te sluiten. Was dat een paniekreactie?

Mayeur: Dat is echt je reinste onzin. Na de verhoging van het terreurniveau kreeg ik van de Veiligheidsraad een uitgebreide lijst met aanbevelingen. Daarin staat uitdrukkelijk de aanbeveling om de commerciële assen – zoals de Nieuwstraat – en de winkelcentra te sluiten. Natuurlijk zijn dat maar ‘aanbevelingen’. Maar wie ben ik als burgemeester om die naast mij neer te leggen terwijl ik over geen verdere informatie beschik?

Was het nodig om de scholen te sluiten?

Mayeur: Dat is nooit de bedoeling geweest. Mits de nodige veiligheidsmaatregelen was het beter dat jongeren op school zaten, dan dat ze in Brussel op grotere risicoplekken rondzwierven. Maar als CDH-gemeenschapsminister van Onderwijs Joëlle Milquet al tijdens het weekend verkondigt dat zij de veiligheid niet zal kunnen garanderen, dan kan je aan ouders niet vragen dat ze hun kinderen naar school brengen. Met die uitspraak heeft Milquet onnodig paniek gezaaid.

Het was niet het enige voorbeeld van slechte communicatie: minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) maakte een slechte beurt in de buitenlandse pers, terwijl minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) voor het oog van de camera’s waarschuwde voor infiltraties in ziekenhuizen.

Mayeur: Te veel mensen hebben gecommuniceerd. Wie geen zicht had op het grotere geheel, had beter gezwegen. We misten een centrale figuur die de bevolking en de media op een objectieve manier informeerde over de acties en de resultaten. In Frankrijk gebeurt dat veel efficiënter: daar verloopt alle communicatie via de procureur, die over alle informatie beschikt.

Sinds de Parijse aanslagen beschouwt de hele wereld Brussel als de hoofdstad van het jihadisme.

Mayeur: Dat strookt helemaal niet met de realiteit. Akkoord, van de ruim 800 namen op de lijst met Belgische Syriëstrijders komen er ongeveer 400 uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, maar we weten onvoldoende hoeveel van hen een reëel gevaar vormen. Alleen op basis daarvan kan je Brussel moeilijk als hoofdstad van het jihadisme omschrijven. Ik ben het er wel mee eens dat teruggekeerde Syriëstrijders onvoldoende worden opgevolgd. De federale politie en de veiligheidsdiensten krijgen daarvoor veel te weinig middelen. Ik wil toegeven dat er problemen zijn in Molenbeek, maar niet meer dan in Vilvoorde of Antwerpen.

Het kan toch geen toeval zijn dat zowel de recentste aanslagen als die op Charlie Hebdo aan Molenbeek gelinkt zijn?

Mayeur: De meeste daders hebben de Franse nationaliteit. Waarom komen ze naar Brussel? We zitten in het hart van Europa, vlakbij Parijs, Amsterdam of Londen. Misschien moeten we het niet verder zoeken dan onze geografische ligging? Ik weet dat er wordt beweerd dat politici in Molenbeek in het verleden om electorale redenen niets tegen radicalisering ondernamen. Maar dat slaat nergens op. Wie radicaliseert heeft helemaal geen interesse in politiek of democratische verkiezingen.

De discussie over een eengemaakte Brusselse politiezone ligt nu op tafel. Zou dat niet efficiënter zijn in de strijd tegen terrorisme?

Mayeur: Neen, want een politiekorps moet dicht bij de bevolking staan. In Brussel is trouwens al fors gesnoeid in het aantal politiezones. Vroeger waren het er 19, nu nog 6, elk met ongeveer 200.000 inwoners. Nergens in Vlaanderen of Wallonië vind je dergelijke grote politiezones. De provincie Antwerpen telt 70 gemeenten en 25 veel kleinere politiezones. Dus waarom zouden de Brusselse politiezones moeten fusioneren? Als één grote politiezone dan toch zoveel efficiënter is, dat ze het eerst in Antwerpen eens uittesten.

Er heerst nog altijd terreurniveau 3 in Brussel. Zijn er momenten waarop u zelf bang bent?

Mayeur: Als burgemeester heb ik het recht niet om bang te zijn. Ik moet op elk moment professioneel en rationeel kunnen handelen om de stad en haar inwoners te beschermen. Maar als mens vrees ik soms voor de veiligheid van mijn familie. Mijn kinderen zijn jonge Brusselaars die naar concerten in de AB, grote evenementen op de Heizel of cafés op het Goriksplein gaan. We moeten hun recht beschermen om in een open maatschappij van het leven te kunnen genieten. Maar dat neemt niet weg dat ik als vader bang ben voor die paar radicalen die het soort leven viseren dat mijn kinderen leiden.