De driejarige vluchteling Aylan Kurdi verdrinkt tijdens de oversteek van Turkije naar Griekenland. De foto van zijn aangespoelde lichaampje gaat de hele wereld rond.

Peter Bouckaert (directeur noodoperaties bij Human Rights Watch): Die foto kwam aan als een mokerslag. Ik moest aan mijn eigen kinderen denken, mijn zoon is zes jaar. Aylan lag daar, met zijn sportschoentjes, die hij net als zoveel andere kinderen ’s morgens had aangetrokken. Ik besefte meteen dat het een heel krachtig en ontroerend beeld was.

Waarom maakte net deze foto zoveel emoties los en al die andere niet?

Bouckaert: Omdat Aylan op een westers kindje leek, denk ik. De Afrikaanse kinderen die een week eerder voor de Libische kust waren verdronken en ook waren gefotografeerd, deden ons veel minder. Met Aylan was het anders. Hij deed ons denken aan ónze kinderen. De foto heeft veel mensen wakker geschud, plots besefte de wereld wat de vluchtelingen doormaakten. Tegelijk ben ik bang dat we ze weer even snel zullen vergeten. Aylan, hoe triest ook, is voor velen slechts een momentopname. Daarna gaat iedereen weer verder met zijn leven. Intussen zijn er na Aylan nog zoveel andere kinderen op zee omgekomen. In totaal zijn er dit jaar meer dan 3500 mensen verdronken in de Middellandse Zee, waaronder heel veel kinderen.

Heeft de foto een impact gehad op het vluchtelingenbeleid?

Bouckaert: Absoluut. Angela Merkel, David Cameron en zelfs Tony Abbott in Australië veranderden er hun beleid door. Merkel besloot de deuren van Duitsland wagenwijd open te zetten en Engeland liet vanaf dat moment dubbel zoveel Syriërs toe. Helaas is er nog altijd geen sprake van een coherent Europees vluchtelingenbeleid, terwijl de problemen zich opstapelen. We moeten beseffen dat dit de grootste vluchtelingencrisis is sinds de Tweede Wereldoorlog en dat we die op grotere schaal moeten aanpakken. Door meer politie in te zetten, de verwerkingscapaciteit te vergroten en de spreiding te verbeteren. Nu neemt een aantal landen zoals Duitsland en België het gros van de vluchtelingen op zich, in schril contrast met Frankrijk en een paar Oost-Europese landen. Ook Amerika en de Golfstaten zouden moeten bijdragen aan de opvang. Het gaat om een globale crisis, het is niet alleen een Europees probleem.

De ouders van Aylan woonden als vluchteling in Istanbul. Ze wilden naar Europa voor een beter leven, niet om de oorlog te ontvluchten. Niet iedereen is van mening dat ze recht hadden op een vluchtelingenstatus. Wat vindt u?

Bouckaert: Mensen zouden moeten begrijpen hoe hard het leven in Turkije is voor een vluchteling. Behalve het grote aantal kinderen dat niet naar school gaat, zijn er veel Syriërs die graag willen werken maar geen vergunning krijgen. En degenen die wel werken, worden vaak zwaar uitgebuit. Is het in zulke omstandigheden gek dat mensen op zoek gaan naar een beter leven?

Volgens andere vluchtelingen op de boot zou de vader van Aylan zelf met de smokkelaars hebben samengewerkt.

Bouckaert: Dat is een grove leugen. Abdullah Kurdi had weinig geld en omdat smokkelaars nooit zelf meegaan, bestuurde hij de boot zodat hij korting kreeg voor de overtocht, dat was alles.

Er lijkt voorlopig geen einde te komen aan de vluchtelingenstroom. Hoeveel kunnen we er nog verwachten?

Bouckaert: Tot oktober nam het aantal vluchtelingen toe. Op Lesbos alleen arriveerden in juli 24.000 mensen, in augustus 50.000, in september liep dat op tot 111.000 en in oktober stond de teller op 150.000. Nu gaat het wat naar beneden vanwege het slechte weer, maar de aantallen zijn nog altijd hoog. En door de Russische interventie in Syrië zal de instroom niet snel afnemen.

Aan de andere kant valt het allemaal best mee: we worden heus niet overspoeld. Volgens de prognoses van de EU voor de komende twee jaar zal het aantal vluchtelingen 0,4 procent van de bevolking uitmaken. Dat betekent 1 op de 250 mensen. In Libanon is die verhouding 1 op 4. Daarmee vergeleken stelt Europa niets voor.

Wat voor gevolgen hebben de aanslagen in Parijs op het vluchtelingenbeleid?

Bouckaert: De vluchtelingen hebben niets met de terreur te maken. Ze zijn zelf op de vlucht voor het islamextremisme; als iemand weet hoe erg het is, zijn zij het. Europa moet ze blijven verwelkomen, want als we onze deuren sluiten, zullen de terroristen dat meteen gebruiken in hun propaganda.

Maar de veiligheidsproblemen in Europa zijn een rechtstreeks gevolg van het chaotische vluchtelingenbeleid. Ieder land doet zijn eigen ding. Er wordt wat aangerommeld, zonder onderlinge communicatie. Terroristen maken gebruik van die verwarring.