Lisette Model – straatfotografie op z’n best

Lisette Model is een exponent van een Amerikaanse trend van straatfotografie.

Nadat we enkele maanden hebben kunnen griezelen bij de misdaadfoto’s van de Amerikaan Weegee in het Museum voor Fotografie, Antwerpen komt nu, ditmaal in Brussel, een leeftijdsgenote van hem aan bod, Lisette Model (Wenen, 1901 – New York, 1983).

Haar oorspronkelijke naam Seybert wisselde ze, na haar huwelijk met de Joodse schilder Evsa Model, in voor die van haar man. Vooraleer ze zich in de Verenigde Staten vestigde reisde ze naar Franse badplaatsen en Italiaanse steden.waar ze zich bekwaamde in een soort portretfotografie van lieden die hun rijkdom etaleerden op de Promenade des Anglais in Nice en andere mondaine badplaatsen in de jaren voor de tweede wereldoorlog. Dat was nadat ze een carrière als zangeres en schilder ruilde voor de fotografie.

Neofiet in het vak werd ze op het spoor gezet door een vriendin, Rogi André, de voormalige echtgenote van André Kertèsz. Die prentte haar in “om nooit een foto te nemen van iets waarin je niet passioneel in geïnteresseerd bent”.En aan die stelregel heeft ze zich altijd gehouden.

Wanneer ze in 1939 met haat echtgenoot uitwijkt naar New York vindt ze daar een paradijs voor het soort fotografie dat ze wilde maken. Het stedelijk kader en de mensen die zich daarin bewegen. Zo werd ze een exponent van een Amerikaanse trend van straatfotografie.

Zonder expliciet te kiezen voor sensatie zocht ze haar onderwerpen toch in het enigszins bizarre, met een voorkeur voor lieden die niet beantwoorden aan de klassieke schoonheidsnormen. Het icoon geworden voorbeeld is de foto van een meer dan volslanke baadster op Coney Island die op een joviale manier haar corpulentie toont. Haar ervaringen tijdens vroegere wandelingen in Nice waarbij ze een speciaal oog had voor het extravagante motiveerden haar om dat procédé in New York verder uit te diepen.

Opmerkelijk is dat ze nooit in de val trapte van het exhibitionisme en ze haar personages nooit lachwekkend afbeeldde. Het is met een zeker mededogen dat ze hen bekeek en weergaf. Het is alsof de toeschouwer in haar plaats meekijkt en zich verwonderd over de diversiteit van het menselijk ras.

Een van de meest geslaagde interpretaties van het stadsleven zijn haar beelden die ze nam van passanten gereflecteerd in de ramen van winkels en warenhuizen. De stad is volop aanwezig en de mannen en vrouwen die er zich in bewegen vormen een geheel “Reflections” zoals ze die foto’s noemde behoren zonder twijfel tot het beste deel van haar oeuvre. Er is het spel van het licht, de illusie van beweging, de aparte kijk op de stad ontstaan door de weerspiegeling in het glazen etalagegordijn.

“Reflections” is een compositie van het beeld en het spel van illusie en realiteit. Dat is Model op haat best. Al toonde ze zich ook een meester van portretten in jazz clubs, bij veilingen, mode shows of in restaurants .Met of zonder flitslicht, wist ze de ambiance van het moment of het gebeuren te vatten op het juiste moment. Bovendien is iedere foto een standaardmodel van kadrering, bladvulling en compositie.

Het is dan ook niet te verwonderen dat zij kon publiceren in vooraanstaande weekbladen en magazines en ze de aandacht trok van gezaghebbende critici en curatoren. Dat men haar uitnodigde om te doceren aan de prestigieuze California School of Fine Arts (CSFA) was een blijk van erkenning door Ansel Adams die haar daar aantrok. Tot op het eind van haar leven was ze docente aan de New School for Social Research van de Columbia University , New York. Theorie en praktijk resumeerden zich in haar cursussen “The function of the Small Camera in Photography today” en “Photographing New York and his people”.

Lisette Model was een fotografe die zowel emotioneel als rationeel met het medium wist om te gaan. Ze steunde op het toeval, inherent aan de straatfotografie, maar ze wist het onvoorziene perfect naar haar hand te zetten;. Op die manier oversteeg ze een genre dat maar al te vaak niet meer dan vrijblijvende “blind shots” te zien geeft.

Ludo Bekkers
Tentoonstelling “Lisette Model, Resonance”, Brussel, Keitelman Gallery, Van Eyckstraat 44. Vanaf 18 januari tot 2 maart.