Landslide van N-VA is nog maar een begin

Het was zondagmiddag en -avond weer heerlijk billenkletsen geblazen. Geen politicus verscheen voor de camera of hij/zij ontkende de gemeenteraadsverkiezingen verloren te hebben.

Alleen de Vlaams Belangers konden de waarheid van de nederlaag niet weggepraat krijgen – zelfs voor politici zijn er grenzen aan wat je kunt verzinnen om weg te moffelen dat die kiezer je écht terechtgewezen heeft. Voor Bart De Wever en de andere boegbeelden van de N-VA was dat probleem niet aan de orde. De landslide was nog indrukwekkender dan wat zelfs de meest optimistische peilingen in het vooruitzicht hadden gesteld. Er is echt wel sprake van een verschuiving ten gronde in de Vlaamse politiek.

Neem nu de uitslag in Antwerpen. Je kunt niet beweren dat er in ’t stad een walm van ontevredenheid hing over het beleid van burgemeester Patrick Janssens, integendeel. In de laatste dagen voor de stembusgang won in socialistische (top)kringen de overtuiging zelfs veld dat de zittende burgemeester alsnog zou winnen. En toch bracht Bart De Wever Janssens en zijn Stadslijst een bijzonder zware nederlaag toe. Een heel belangrijke nuance is geboden. Het verschil tussen Janssens en De Wever is 9 procentpunt, en dus ruim 30 procent. Janssens werd zeker uitgehold ter linkerzijde (kijk naar de uitslag van Groen en PVDA+), maar dan ben je er nog niet. De zaterdag voor de verkiezingen verwoordde hij het wat vreemd maar Patrick Janssens schatte het wél goed in: hij verloor van veel meer dan alleen maar van Bart De Wever in Antwerpen.

De drie Vlaamse partijen die deel uitmaken van de federale regering gingen er bij deze gemeenteraadsverkiezingen globaal genomen alle drie op achteruit. Die realiteit kan eindeloos genuanceerd worden, maar ze is wat ze is. Het is zeker zo dat de terugval voor de CD&V en voor de Open VLD veel minder uitgesproken is dan verwacht. Voor de SP.A lijkt het verlies dan weer groter dan voordien ingeschat. Tegelijk is de nederlaag van de drie Vlaamse partijen in de federale regering best gevleid te noemen, als je de zaken naar het regionale en federale niveau vertaalt. Lokale tenoren – heel opvallende bij partijen als Open VLD en SP.A, minder opvallende maar daarom zeker niet minder electoraal efficiënte bij CD&V – slaagden er immers onmiskenbaar in de schade te beperken.

Maar die schade ís er, zonder discussie. Hoezeer er, met premier Di Rupo op kop, ook geargumenteerd werd dat dit lokale verkiezingen waren die geen impact zullen hebben op de federale regering. Natúúrlijk zal die invloed er wel zijn. De Wever doet niets meer dan vaststellen wat zeker na afgelopen zondag de naakte realiteit is: de regering-Di Rupo is in Vlaanderen een minderheidskabinet dat op een aantal beleidsdomeinen (bijvoorbeeld economie, begroting, justitie en migratie) niet direct inspeelt op wat in het noorden van het land bij een meerderheid leeft. Er rest CD&V, Open VLD en SP.A nog een kleine twee jaar om de Vlamingen van het tegendeel te overtuigen.

De aanrollende begrotingsperikelen zullen heel snel voor een belangrijke vingerwijziging zorgen. Ofwel moet men voor 2012 toegeven dat men de doelstelling van een begrotingstekort van 2,8 procent van het bruto binnenlands product niet haalt, ofwel dat men op de valreep nog voor ruim 1 miljard euro ingrijpt. Gezien de ongunstige economische vooruitzichten voor volgend jaar wordt daarbovenop de begroting 2013 sowieso een erg moeilijke klus. Opteert Di Rupo I opnieuw vooral voor belastingverhogingen en eenmalige ingrepen, dan zal dat in Vlaanderen de onvrede nog verder aanwakkeren. Zo zal men het De Wever erg makkelijk maken om het succes van 2012 over twee jaar nog eens over te doen en zichzelf incontournabel te maken.

Het is trouwens merkwaardig om vast te stellen dat Waalse politici beter in de smiezen hebben dan Vlaamse niet-N-VA’ers dat er in Vlaanderen inderdaad sprake is van een fundamentele verandering in de onderstroom. Naarmate de sociaaleconomische omstandigheden penibeler worden, komen steeds meer Vlamingen in het gelid tegen een systeem dat het ontij duidelijk niet kan keren. Meer nog: het bestaande systeem lijkt de voor Vlaanderen ongunstige verhoudingen te institutionaliseren, zo groeit de overtuiging. De enige die dat klaar en duidelijk zegt, en die daar met zijn confederalisme een reëel alternatief voor aanbiedt, is Bart De Wever.

De traditionele partijen die aan Vlaamse kant deel uitmaken van de regering-Di Rupo zullen de Belgische realiteit op een andere manier onder ogen moeten zien dan ze tot nu toe deden. Anders ziet het ernaar uit dat de landslide van zondag nog maar een begin is. Trouwens, zeker vanuit het programma van CD&V en Open VLD bekeken, kun je het water tussen hen en de N-VA bezwaarlijk heel diep noemen. Zowel op institutioneel als op sociaaleconomisch vlak.

Johan Van Overtveldt