Laat komen die verkiezingen

Dit land wordt bijeengehouden door chantage.

‘Wellicht is geluk alleen te vinden in de stations.’ Het is, vrij vertaald, een bij poëtisch gestemde treinreizigers bekende versregel van de Franse dichter Charles Cros.

Maar vorige week woensdag stapte het geluk niet mee in toen Frank Vandenbroucke, net terug van een technische uiteenzetting in de marge van de formatiegesprekken, in het station van Leuven de late stoptrein naar Hasselt nam.

Eenmaal geïnstalleerd belde Vandenbroucke een journalist met wat achtergrond bij het Technisch model voor de invoering van gewestelijke fiscale autonomie in de personenbelasting van koninklijk bemiddelaar Johan Vande Lanotte. In de voor het overige aangename telefoonbabbel met de journalist gaf Vandenbroucke nog wat WikiLeaks-achtige bedenkingen mee over Elio Di Rupo en de N-VA van Bart De Wever. Dit alles, jammer genoeg voor de SP.A-onderhandelaar, binnen gehoorsafstand van de woordvoerder van De Wever, die zich eveneens in de coupé had genesteld.

Dat het treintelefoontje van Vandenbroucke een dag later al tot een nijdige mediaopstoot leidde, illustreert het blijvende wantrouwen tussen de partijen die over de formatie van een federale regering onderhandelen.

Het herstel van het vertrouwen tussen de N-VA van Bart De Wever en de PS van Elio Di Rupo was nochtans de eerste en belangrijkste opdracht die koninklijk bemiddelaar Vande Lanotte van het staatshoofd meekreeg. Intussen heeft de bemiddelaar evenwel de indruk gewekt zich met zijn technisch model aan te sluiten bij het voorstel van de Franstalige partijen, in deze aangevoerd door het CDH van Joëlle Milquet, waarin de fiscale autonomie in homeopathische doses wordt toegestaan. Sommige specialisten aan de zijlijn van de formatie sterkt dit in hun overtuiging dat Vande Lanotte buiten de krijtlijnen van zijn opdracht stapt. Hij treedt op als onderaannemer van de PS van Elio Di Rupo, voor wie de benoemingsmachine – wat elke federale regering voor deze partij is – zo snel mogelijk op gang moet komen.

Die indruk wordt nog bevestigd door de lectuur van interne memo’s, waaruit duidelijk blijkt dat ze bij de SP.A eerder dan de andere Vlaamse onderhandelaars op de hoogte waren van de constructies die door CDH en PS waren uitgewerkt – en van de financiële implicaties daarvan.

Zo blijkt dat de Vlaamse socialisten zich van het begin af aan realiseerden dat een en ander zou neerkomen op een stijging van de belastingen ten voordele van de federale overheid. ‘Geen aantrekkelijk perspectief voor de pleitbezorgers van fiscale autonomie’, is de conclusie van een van de SP.A-analisten, die besluit dat het voorgestelde model op die manier wel kwetsbaar is voor wat ‘N-VA-talk’ wordt genoemd.

De onderhandelingsmethode van Johan Vande Lanotte heeft een hoog Paars-gehalte. In de paarse jaren was een compromis binnen de regering veelal het resultaat van een tête-à-tête tussen Guy Verhofstadt en Vande Lanotte. Het duo pakte dan uit met een A4’tje met daarop wat wilde berekeningen om hun compromis te staven, zo herinneren oudgedienden zich. De gevolgen van die aanpak ondervinden we nog elke dag.

Als gevolg van het constitutionele gegoochel van de afgelopen decennia is het geld op. We zijn nu toe aan broodnodige hervormingen om het sociaal systeem financieel overeind te houden. Een vaststelling die Frank Vandenbroucke zelf jaren geleden al deed, maar die hem toen erg kwalijk werd genomen door zijn eigen partij en door de PS.

In Le Soir van afgelopen vrijdag werden de Franstalige partijen de wacht aangezegd door de bekende econoom Etienne de Callataÿ van de Bank Degroof. Volgens De Callataÿ hebben PS en CDH de keuze tussen een ernstige, onderhandelde hervorming van de sociale zekerheid en de financieringswet, of anders een hervorming opgelegd door het Internationaal Monetair Fonds.

Tot die ingrijpende hervormingen zijn de zeven partijen, die momenteel alleen nog via bemiddelaar Vande Lanotte contact met elkaar onderhouden, niet meer in staat. De formatie is in het aloude Belgische dupespel ontaard.

Ruim 15 jaar geleden al schreef wijlen Frans Verleyen in Knack: ‘Het Belgische systeem ligt aan de ketting van de wederzijdse grondwettelijk georganiseerde gijzeling – dit land wordt bijeengehouden door chantage.’

Deze formatie is de treffende illustratie dat die chantage nog steeds voortduurt. Alleen de kiezer kan hier een einde aan maken.

Rik Van Cauwelaert