We gaan irrationeel om met ons geld. Verschillende wetenschappelijke onderzoeken hebben dat aan het licht gebracht. Er komt meer psychologie te pas aan ons spendeer- en spaargedrag dan we op het eerste zicht denken. De Britse psychologe en BBC-radiopresentatrice Claudia Hammond schreef er het boek “De kracht van geld” over. We vroegen haar om vijf inzichten op te lijsten die u moet kennen over u en uw spaargeld.
1. Geld wordt eerst uitgegeven in onze geest
Claudia Hammond: “Een belangrijke term in de psychologie over sparen en geld uitgeven is ‘mental accounting’. Daarmee wordt bedoeld dat we geld in onze geest al een bestemming geven voor we het uitgeven. We hebben een aparte mentale rekening voor de vaste kosten zoals huur, elektriciteit en water, een andere voor voeding, ééntje voor uitgaan, kleding, luxe-items, enzovoort. De meeste mensen delen zo onbewust hun inkomen in verschillende categorieën in. We hebben immers wel een idee van hoe groot het budget is dat we kunnen spenderen per maand en ook hoe we dat kunnen spenderen. Dit psychologische systeem helpt ons ook om bijvoorbeeld bij een onverwachte grote uitgave betere beslissingen te nemen en voorzichter om te springen met ons geld.”
Ons beoordelingsvermogen wordt beïnvloed door zeer irrationele en zelfs irrelevante zaken.
2. We overschatten ons instinct om koopjes te doen
Claudia Hammond: “Als we geld uitgeven, zijn we er uiteraard op uit om goeie zaken te doen. En dat is vaak een irrationeel beslissingsproces. De meeste mensen denken dat ze een goed instinct hebben om een koopje te doen. Nochtans heeft onderzoek uitgewezen dat onze perceptie heel vaak door andere zaken dan de prijs wordt beïnvloed wanneer we beslissen om iets te kopen. Twee simpele voorbeelden: bij een veiling heeft de prijs van het vorige item een invloed op het volgende stuk dat te koop wordt aangeboden. Of: mensen blijken bereid om meer geld te betalen in een restaurant dat Bistro 97 heet dan in een zaak die Bistro 19 heet. Ons beoordelingsvermogen wordt dus beïnvloed door zeer irrationele en zelfs irrelevante zaken.”
3. We sparen liever in de toekomst dan vandaag
Claudia Hammond: “Een ander belangrijk inzicht is dat we soms vergeten te sparen. Op het moment dat mensen een loonsverhoging krijgen en hun inkomen zien stijgen, zijn ze meestal geneigd om iets extra’s te kopen of mooiere en duurdere spullen aan te schaffen. Ze vergeten eigenlijk om ook meer te sparen. Maar wanneer je vandaag vraagt wat ze willen doen met een toekomstige loonsopslag, zullen mensen wél bijna automatisch zeggen dat ze geld opzij zullen zetten om te sparen. We sparen dus liever in de toekomst dan vandaag.”
Leuke dingen kopen maakt ons ‘instant’ gelukkig, wat bij sparen niet het geval is. We zijn daarom allemaal geneigd om meer te spenderen dan te sparen.
4. We zijn te optimistisch over ons geld
Claudia Hammond: “In het algemeen zijn mensen positief gestemd over de toekomst. We zijn optimistisch dat we later meer gaan verdienen, en beter zullen worden in sparen en in minder uitgeven. Dat kan, als het goed gaat en als we inderdaad de juiste keuzes maken. Maar er is een keerzijde aan die medaille. Optimistische mensen sparen te weinig. Ze denken dat er later nog tijd en geld genoeg zal zijn. Eigenlijk stel je altijd vast dat de ambitie groter is dan wat er in realiteit opzij wordt gezet. Hier speelt ook mee dat leuke dingen kopen ons ‘instant’ gelukkig maakt, wat bij sparen niet het geval is. We zijn daarom allemaal geneigd om meer te spenderen dan te sparen. En dus kopen we eigenlijk teveel dingen, terwijl we toch wel weten dat sparen belangrijk is.”
5. Een aparte spaarrekening helpt
Claudia Hammond: “Wanneer je geld op een spaarrekening plaatst, ben je minder geneigd om het te spenderen dan wanneer het gewoon op je zichtrekening staat. Het staat echt opzij en je gaat het beschouwen als ‘speciaal geld’. Je creëert als het ware afstand tussen jezelf en je geld, een soort van mentale barrière. Vergelijk het met kinderen die hun spaarcenten in een spaarvarken steken dat op slot is. Dat maakt het ook moeilijker om eraan te geraken en het meteen uit te geven. Dat is ook bewezen in een Amerikaans onderzoek. Mensen met een spaarrekening die zich bij een bank aan de andere kant van het land bevond, gingen dat geld veel minder snel uitgeven dan wanneer die rekening zich bij een bank in hun buurt bevond.”
Wil u graag meer lezen over sparen en mental accounting? Lees dan de andere artikels in dit dossier.
Wil u zelf meer weten over uw spaarkracht? Doe hier de test!