Klassiek: De vuurbrenger (* * *)

Jan Michiels speelde het eerste concert in een reeks van drie rond Prometheus. Zijn doctoraat in klanken.

“Prometheus, de vuurbrenger. Jan Michiels speelt Beethoven, Liszt, Nono.” Zo’n aankondiging is voor mij een open invitatie om naar Brugge te snorren, want waar kan je nog eens de avant-gardist Luigi Nono horen, en dan nog diens beroemde werk …sofferte onde serene… uit 1976. Om maar iets te noemen, want ook Richard Wagner en James Dillon sierden het menu. Onweerstaanbaar.

Nu staat pianist Jan Michiels wel bekend voor zijn intelligente benadering van de muzikale materie, zowel theoretisch als praktisch. Dit concert, het eerste in een reeks van drie rond Prometheus, hangt trouwens direct samen met zijn doctoraat. Eerder dit jaar werd hij doctor in de Kunsten met een dissertatie die als uitgangspunt Nono’s opera Prometeo. Tragedia dell’ascolto had. Nono zag Prometheus als de incarnatie van de angst voor het onbekende en van de zoekende mens die uiteindelijk vindt mits enige uitdagingen aan te gaan. Jan Michiels trekt dit idee door naar de luisteraar die, geconfronteerd met nieuwe complexe vormen van muziek, zijn angst voor dat nieuwe moet leren overwinnen. Alles daarover had de pianist de avond voordien uit de doeken gedaan tijdens een lecture recital. Maar wij kwamen dus voor het concert, de dag daarna.

De kamermuziekzaal van het Concertgebouw – wat een heerlijke ruimte toch! – was voor de helft gevuld. Het programma was dan ook niet voor iedereen weggelegd, enkel voor zij die de uitdaging wilden aangaan. Rode draad vormde Die Geschöpfe des Prometheus, op.43 van Ludwig van Beethoven. Het is een werk voor piano en dansers (!) uit 1801, wat eigenlijk helemaal niet geschikt is om op te dansen. Later puurde Beethoven er een orkestouverture uit (Op.43a) en gebruikte hij het slotdeel als inspiratiebron voor het 4e deel van zijn 3e Symfonie ‘Eroica’.

Er stonden twee piano’s. Michiels koos ervoor om Beethoven op een instrument uit Beethovens tijd te spelen, al de andere werken op moderne vleugel. Allemaal waren het stukken van componisten die in hun tijd bakens verzetten. De Prometheusen van hun tijd zeg maar. Het concert opende met het Vorspiel tot Tristan und Isolde, nadien volgden (telkens afgewisseld met lappen uit Beethovens ballet) nog La lugubre Gondola 1 (1882)van Franz Liszt, het genoemde Sofferte (1976) van Nono en een vurig stukje (volume IV) uit het magistrale The Book of Elements (1997-2002) van de Schotse selfmade composer James Dillon.

Tot zover de theorie, het kader, de reden, de noodzaak om mensen in te lichten, bij te lichten in het geval van deze duistere, vaak complexe klanken. Alle lof hiervoor. De uitvoering zelf liet echter te wensen over. In de eerste plaats heb ik mij gestoord aan het aldoor laten liggen van de pedaal. Zestiende nootjes horen te parelen en niet in onhygiënisch pedaalgebruik gesmoord te worden. Voorts veel foute noten. Soms, vooral naar het einde van Beethoven toe, leek het wel een zichtlezing. Beetje chaotisch ook hoe de bladzijden werden omgezwiept alsof het een deel van de choreografie van Salvatore Vigano betrof.

Maar Michiels raakt ergens wel de essentie. Ik vind zijn benadering van het karakter van de muziek heel juist. En dat is precies wat Beethoven eiste van zijn studenten: zorg dat de lading overkomt, de noten allemaal spelen is ondergeschikt. Jan Michiels nam Beethovens woorden misschien al te letterlijk, en speelde er maar op los, met tenenkrommende momenten als gevolg. We weten echter ook dat hij een zwaar jaar achter de rug heeft met zijn doctoraat, en dat hij de avond voordien ook nog een lezing gaf. We wachten geduldig af tot de rust is weergekeerd en de vlam wél zal overslaan.

Greet Van ’t veld

Gehoord op 24/9 in Concertgebouw Brugge

Volgende concerten rond Prometheus met Jan Michiels op 25 januari 2012 (met Tetra Lyre) en op 25 april 2012

www.concertgebouw.be

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content