Journalistieke kortademigheid

Onze samenleving heeft behoefte aan attente, alerte, professionele media met een lange termijn-visie.

Een gebeurtenis uit… 2010 wordt plots weer grote actualiteit: een aangehouden jongeman sterft in een politiecel, nadat hij door een bijzonder bijstandsteam van de Antwerpse politie is aangepakt, mogelijk ingevolge de combinatie van zijn druggebruik en geweld. Volgens de media heeft zijn vader de opnamen van de politiecamera in de cel verkregen via zijn inzagerecht van het gerechtelijk dossier en ze doorgespeeld aan Panorama. En dan, na drie jaar: groot nieuws!

Hoe wanhopig moet een vader zijn om de denigrerende en hallucinante beelden van de laatste minuten van het leven van zijn zoon aan de openbaarheid prijs te geven? Iedereen herinnert zich enkele nieuwsflitsen van ooit, en werd nu geconfronteerd met de pijnlijke stilte sedertdien. Na drie jaar is er nog géén resultaat van het gerechtelijk onderzoek en geen rechterlijke beoordeling. In België is dat een korte termijn, in werkelijkheid is zulke termijn ergerlijk lang. Geen prioriteit.

Ook de media, destijds (2010) toch alert voor de toenmalige actualiteit (“Jongeman sterft in politiecel”), vergaten de zaak verder, en toeteren nu groot schandaal. Ze vergeten daarbij niet zonder enige gretigheid de foto’s van de jongeman op groot formaat af te drukken en te herhalen.

Schande, inderdaad, doch ook voor het onvermogen van media om zulke zaken op te volgen, en als volwaardige “public watchdog of democracy” toe te zien op mogelijke wantoestanden, deze aan te klagen, ertoe bij te dragen dat ze worden gesanctioneerd en gecorrigeerd, en te bevorderen dat ze worden voorkomen.

Daar staat tegenover dat Panorama (VRT), uiteindelijk, in 2013, nu wel uitlokte dat de zaak opnieuw werd geagendeerd… maar, mogelijk, nu, ook met schending van het onderzoeksgeheim – potentieel een risico voor een normale verdere rechtsgang.

De gehele toestand is schrijnend voor de staat waarin de democratische rechtsstaat zich in ons land bevindt. Zulke bijzondere bijstandsteams zijn, voor bijzondere toestanden, onmisbaar en bewijzen vaak grote diensten, maar klaarblijkelijk zijn er ook al sedert 2003 rapporten van comité’s die aan het parlement verslag uitbrengen over potentieel overdadig geweld door zulke teams. Het resultaat daarvan is eenvoudig: niéts. Vroegere korpschefs en de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie roepen nu manmoedig op tot onderzoek en actie, dat is gemakkelijk. Maar wat moeten de autoriteiten, die het dossier erfden, daarmee? En wat deden degenen die daarvoor bevoegd waren met het rapport van het Controlecomité voor de Politie er al die voorbije jaren mee?

Ook redacties gaan niet vrijuit. Huppelen ze niet té snel van de ene naar de andere urgentie met te weinig geheugen? Maken ze hun promesse aan de democratische rechtsstaat waar, dat de functionering daarvan beter loopt met onafhankelijke en kritische beoordeling door de media? The Economist schreef nog op 9 juni 2012: nieuws is in toenemende mate instant-nieuws, altijd hetzelfde en een verhandelbaar produkt, er zijn maar weinig uitzonderingen op de regel dat vaak het goedkoop nieuws aandacht krijgt dat een breed publiek aanspreekt. Het moeilijk nieuws – zoals het opvolgen of bovenspitten van een dossier – blijft dan liggen.

Dat kan onze samenleving zich niet permitteren, ze heeft behoefte aan attente, alerte, professionele media met een lange termijn-visie en een zekere mate van journalistieke volharding, juist inzake complexe dossiers. Journalistieke kortademigheid kan aantrekkelijk zijn, doch bestendigt het kort geheugen van beleidsinstanties.

Leo Neels

Media- en Communicatierecht

KULeuven en UAntwerpen